Siêu âm có phát hiện buồng trứng đa nang không? Những điều phụ nữ cần biết

Buồng trứng đa nang (PCOS) là hội chứng gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và sức khỏe tổng thể của phụ nữ. Nhiều người lo lắng không biết liệu việc siêu âm có phát hiện buồng trứng đa nang không và nếu có thì phương pháp siêu âm nào là hiệu quả nhất? Hãy cùng khám phá những thông tin chính xác và cập nhật nhất về vai trò của siêu âm trong phát hiện PCOS ngay trong bài viết này.

Giải đáp chi tiết siêu âm có phát hiện buồng trứng đa nang không?

Hội chứng buồng trứng đa nang (Polycystic Ovary Syndrome - PCOS) là một rối loạn nội tiết phổ biến, ảnh hưởng đến phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Một trong những thắc mắc thường gặp trong quá trình thăm khám là: Siêu âm có phát hiện buồng trứng đa nang không? Câu trả lời là có. Siêu âm là phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiệu quả, đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ phát hiện các đặc điểm hình thái học đặc trưng của PCOS.

Siêu âm giúp xác định buồng trứng đa nang khi phát hiện tối thiểu 12 nang nhỏ (kích thước từ 2 - 9 mm) ở một hoặc cả hai buồng trứng hoặc khi thể tích buồng trứng vượt quá 10 cm³. Phương pháp này sử dụng sóng siêu âm tần số cao để tạo hình ảnh thời gian thực, cho phép bác sĩ đánh giá chính xác cấu trúc buồng trứng và tử cung. Một đặc điểm nổi bật thường thấy là sự sắp xếp các nang trứng theo dạng “chuỗi ngọc trai” dọc quanh ngoại vi buồng trứng, dấu hiệu hình ảnh điển hình của PCOS.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng siêu âm không phải là công cụ duy nhất để chẩn đoán buồng trứng đa nang. Việc xác định chính xác PCOS đòi hỏi phải kết hợp giữa hình ảnh học, triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm nội tiết (LH, FSH, testosterone). Điều này nhằm tránh nhầm lẫn với các bệnh lý khác như u nang buồng trứng, rối loạn tuyến giáp hay suy buồng trứng sớm.

Thực tế lâm sàng cho thấy, khoảng 20 - 30% phụ nữ có hình ảnh buồng trứng đa nang trên siêu âm nhưng không có biểu hiện lâm sàng đặc trưng. Do đó, để đảm bảo độ chính xác cao, bác sĩ thường chỉ định thực hiện siêu âm vào ngày thứ 2 - 5 của chu kỳ kinh nguyệt, thời điểm buồng trứng ở trạng thái nghỉ và dễ quan sát nhất. Ngoài buồng trứng, siêu âm còn giúp đánh giá độ dày niêm mạc tử cung, từ đó phát hiện nguy cơ tăng sản nội mạc tử cung, một biến chứng thường gặp ở bệnh nhân PCOS.

Những phương pháp siêu âm nào được sử dụng để phát hiện PCOS?

Để trả lời toàn diện câu hỏi siêu âm có phát hiện buồng trứng đa nang không, cần hiểu rõ các kỹ thuật siêu âm hiện đang được sử dụng trong thực hành lâm sàng nhằm hỗ trợ chẩn đoán hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS). Trong đó, siêu âm buồng trứng đa nang có thể được thực hiện qua hai phương pháp chính: Siêu âm qua thành bụng và siêu âm đầu dò âm đạo, tùy theo đặc điểm bệnh lý và tình trạng cá nhân của người bệnh.

Siêu âm qua thành bụng

Siêu âm qua thành bụng là kỹ thuật không xâm lấn, sử dụng đầu dò đặt lên vùng bụng dưới để phát ra sóng âm và tạo hình ảnh mô mềm, trong đó có tử cung và buồng trứng. Phương pháp này phù hợp cho phụ nữ chưa quan hệ tình dục hoặc những trường hợp cần quan sát tổng quát, nhưng hình ảnh có thể kém rõ nét nếu bệnh nhân thừa cân hoặc bàng quang không đầy nước.

Mặc dù hình ảnh thu được có thể kém chi tiết hơn so với siêu âm đầu dò, siêu âm buồng trứng đa nang qua đường bụng vẫn có khả năng phát hiện các đặc điểm hình ảnh đặc trưng như nhiều nang nhỏ sắp xếp dọc ngoại vi buồng trứng, thường được mô tả là dạng “chuỗi ngọc trai”. Trong nhiều trường hợp, kỹ thuật này được sử dụng kết hợp với siêu âm đầu dò để nâng cao độ chính xác.

Siêu âm đầu dò âm đạo

Siêu âm đầu dò âm đạo là phương pháp được ưu tiên hàng đầu trong chẩn đoán PCOS nhờ khả năng cung cấp hình ảnh rõ nét và chi tiết. Đầu dò siêu âm được đưa vào âm đạo, tiếp cận gần với buồng trứng, từ đó cho phép quan sát chính xác số lượng nang noãn (thường ≥12 nang có kích thước từ 2 - 9 mm) và thể tích buồng trứng.

Kỹ thuật này sử dụng đầu dò dạng thanh nhỏ (transducer) phát sóng âm, tạo hình ảnh thời gian thực trên màn hình. Thời gian thực hiện thường kéo dài từ 15 đến 30 phút, hoàn toàn không gây đau, chỉ gây cảm giác hơi khó chịu nhẹ ở một số bệnh nhân. Ngoài việc hỗ trợ phát hiện PCOS, siêu âm vùng chậu bao gồm cả hai phương pháp siêu âm trên còn giúp đánh giá độ dày nội mạc tử cung và loại trừ các nguyên nhân khác như polyp cổ tử cung, u xơ hoặc bất thường gây rong kinh, rong huyết.

Các dấu hiệu lâm sàng và cận lâm sàng giúp xác định buồng trứng đa nang

Bên cạnh việc tìm hiểu siêu âm có phát hiện buồng trứng đa nang không, việc nhận diện đầy đủ các dấu hiệu lâm sàng và cận lâm sàng đóng vai trò quan trọng trong quá trình chẩn đoán toàn diện hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS). Theo tiêu chuẩn Rotterdam, chẩn đoán yêu cầu ít nhất hai trong ba yếu tố: Rối loạn phóng noãn, dấu hiệu cường androgen và hình ảnh buồng trứng đa nang trên siêu âm.

Dấu hiệu lâm sàng

Các biểu hiện lâm sàng thường gặp ở bệnh nhân PCOS bao gồm:

• Rối loạn kinh nguyệt: Kinh thưa (chu kỳ >35 ngày), vô kinh hoặc chảy máu bất thường. Tình trạng này xuất hiện ở khoảng 70 - 80% bệnh nhân, phản ánh hiện tượng rối loạn phóng noãn kéo dài.
• Dấu hiệu cường androgen: Rậm lông (hirsutism) ở vùng mặt, ngực, bụng; mụn trứng cá dai dẳng trên mặt, lưng và ngực; rụng tóc kiểu nam giới.
• Tăng cân hoặc béo phì, đặc biệt là béo bụng chiếm tỷ lệ 40 - 80% trong các trường hợp mắc PCOS.
• Tình trạng sạm da (acanthosis nigricans) ở vùng nách, cổ là biểu hiện gián tiếp của kháng insulin.
• Khó thụ thai do tình trạng không rụng trứng kéo dài.

Dấu hiệu cận lâm sàng

Trong quá trình chẩn đoán hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), các dấu hiệu cận lâm sàng đóng vai trò không thể thay thế, đặc biệt là xét nghiệm nội tiết và hình ảnh học qua siêu âm.

• Xét nghiệm máu nội tiết: Đánh giá nồng độ androgen (testosterone toàn phần hoặc tự do), tỷ lệ LH/FSH (thường >2 ở bệnh nhân PCOS) và insulin máu lúc đói hoặc sau nghiệm pháp dung nạp glucose. Đây là những chỉ số giúp xác định tình trạng cường androgen và kháng insulin, hai yếu tố sinh bệnh học chính trong PCOS.
• Xét nghiệm chuyển hóa: Bao gồm glucose máu, HbA1c, lipid máu (cholesterol, triglyceride) nhằm phát hiện tiền tiểu đường, tiểu đường type 2 và rối loạn chuyển hóa đi kèm. Đây là bước quan trọng giúp loại trừ các bệnh lý nội tiết khác có biểu hiện tương tự PCOS.
• Xét nghiệm viêm mạn tính: Định lượng CRP độ nhạy cao (hs-CRP) hoặc số lượng bạch cầu giúp đánh giá tình trạng viêm nền, yếu tố thường gặp trong PCOS.
• Hình ảnh học bằng siêu âm: Là công cụ hỗ trợ đắc lực trong chẩn đoán PCOS. Việc đánh giá hình ảnh siêu âm đúng thời điểm (thường vào ngày 2 - 5 của chu kỳ kinh nguyệt) sẽ nâng cao độ chính xác trong chẩn đoán.

Bài viết trên của Tiêm chủng Long Châu đã giúp bạn giải đáp thắc mắc siêu âm có phát hiện buồng trứng đa nang không và hiểu rõ hơn về vai trò của siêu âm trong chẩn đoán hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS). Bên cạnh siêu âm, việc kết hợp các xét nghiệm nội tiết và thăm khám chuyên khoa định kỳ là yếu tố quan trọng để phát hiện sớm, điều trị kịp thời và ngăn ngừa các biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản.