Sa tử cung sau sinh: Dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân và cách phòng ngừa hiệu quả

Sau khi vượt qua cuộc sinh nở, cơ thể người phụ nữ phải đối diện với nhiều thay đổi sinh lý lẫn giải phẫu. Một trong những tình trạng phổ biến nhưng thường bị bỏ qua là sa tử cung sau sinh - hiện tượng tử cung bị tụt xuống khỏi vị trí giải phẫu bình thường trong khung chậu, thậm chí có thể sa hẳn ra ngoài âm đạo. Mặc dù không đe dọa tính mạng ngay lập tức, nhưng nếu không điều trị kịp thời, tình trạng này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, chức năng sinh sản và tâm lý của người phụ nữ. 

Sa tử cung sau sinh là gì?

Sa tử cung sau sinh là một tình trạng rối loạn giải phẫu vùng sàn chậu, xảy ra khi tử cung - cơ quan sinh sản chính của phụ nữ - bị tụt xuống khỏi vị trí giải phẫu bình thường trong khung chậu. Cấu trúc nâng đỡ tử cung gồm hệ thống cơ sàn chậu, dây chằng tử cung - cùng và các mô liên kết xung quanh. 

Sau sinh, đặc biệt là sau sinh thường, các cấu trúc này có thể bị giãn, yếu hoặc tổn thương do quá trình rặn đẻ kéo dài, thai to, đa sản (sinh nhiều lần), hoặc sinh nhanh quá mức, khiến áp lực trong ổ bụng và khung chậu gia tăng đột ngột. Khi sự nâng đỡ này bị suy yếu, tử cung không còn giữ được vị trí cố định, dẫn đến tình trạng sa dần xuống ống âm đạo hoặc thậm chí ra ngoài âm hộ.

Tình trạng sa tử cung sau sinh được chia thành nhiều mức độ tùy theo mức độ tụt của tử cung:

• Độ 1: Cổ tử cung hạ thấp nhưng vẫn còn nằm hoàn toàn bên trong lòng âm đạo. Đây là mức độ nhẹ, thường chỉ gây cảm giác nặng bụng dưới hoặc khó chịu nhẹ khi đứng lâu.
• Độ 2: Cổ tử cung lòi ra ngoài âm đạo khi gắng sức như rặn, ho hoặc mang vác nặng, nhưng có thể tự tụt vào lại khi nghỉ ngơi.
• Độ 3: Toàn bộ tử cung (gồm cả thân tử cung và cổ tử cung) sa ra ngoài âm đạo và không thể tự co hồi vào trong. Trường hợp này dễ nhận biết qua quan sát hoặc sờ thấy một khối lạ ở cửa mình, gây đau, viêm loét và khó khăn trong sinh hoạt.

Sa tử cung không chỉ gây khó chịu về mặt thể chất mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý người phụ nữ. Các triệu chứng như đau khi đi lại, khó tiểu tiện, rối loạn đại tiện, hoặc cảm giác mất tự tin khi gần gũi chồng có thể làm suy giảm chất lượng cuộc sống, hạnh phúc gia đình và làm nặng thêm các vấn đề sức khỏe sinh sản nếu không được điều trị đúng cách.

Nguyên nhân gây sa tử cung sau sinh

Có nhiều yếu tố nguy cơ góp phần dẫn đến sa tử cung sau sinh, bao gồm:

• Sinh thường nhiều lần: Quá trình sinh thường khiến cơ sàn chậu giãn nở, đặc biệt ở những người từng sinh con to hoặc có thời gian rặn kéo dài.
• Mang thai và sinh con khi tuổi cao: Tuổi tác làm giảm độ đàn hồi của mô liên kết, từ đó tăng nguy cơ bị sa các cơ quan vùng chậu sau sinh.
• Lao động nặng hoặc vận động sai tư thế sau sinh: Mang vác vật nặng hoặc đứng lâu, gồng người sau sinh có thể làm yếu cơ sàn chậu, góp phần thúc đẩy quá trình sa tử cung.
• Béo phì: Tăng cân quá mức làm tăng áp lực ổ bụng, dễ dẫn đến rối loạn nâng đỡ các cơ quan vùng chậu.
• Tiền căn phẫu thuật sản khoa hoặc tổn thương tầng sinh môn: Những can thiệp y tế hoặc biến chứng sản khoa có thể làm tổn thương mô nâng đỡ tử cung.
• Di truyền: Một số phụ nữ có cấu trúc mô liên kết yếu bẩm sinh, làm tăng nguy cơ mắc bệnh này sau sinh.

Dấu hiệu nhận biết sa tử cung sau sinh

Tùy thuộc vào mức độ sa, người bệnh có thể gặp các triệu chứng từ nhẹ đến nặng. Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo phổ biến:

• Cảm giác nặng nề ở vùng chậu: Phụ nữ thường cảm thấy như có vật gì đó “tụt” hoặc “lồi” ra ở vùng âm đạo.
• Khó chịu khi ngồi hoặc đi lại: Khi tử cung bị sa ra ngoài, nó có thể chạm vào quần áo, gây đau hoặc cọ xát, dẫn đến viêm loét.
• Tiểu khó, tiểu són hoặc tiểu nhiều lần: Tử cung sa xuống có thể chèn ép bàng quang, dẫn đến rối loạn tiểu tiện.
• Đau khi quan hệ tình dục: Mất cân bằng cấu trúc vùng chậu làm tăng cảm giác đau hoặc khó chịu khi giao hợp.
• Táo bón: Sa tử cung có thể chèn ép trực tràng, làm khó đi tiêu.
• Nhìn thấy khối lạ ở cửa mình: Trong trường hợp nặng, người bệnh có thể nhìn hoặc sờ thấy khối sa rõ ràng ở âm hộ.

Nếu xuất hiện một hoặc nhiều dấu hiệu trên, đặc biệt là trong vài tuần hoặc vài tháng sau sinh, chị em nên đến cơ sở y tế để được khám và đánh giá.

Hậu quả nếu không điều trị sa tử cung sau sinh

Việc bỏ qua hoặc trì hoãn điều trị sa tử cung sau sinh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm:

• Viêm nhiễm âm đạo và cổ tử cung: Do khối sa tiếp xúc môi trường bên ngoài, dễ gây nhiễm khuẩn, loét niêm mạc.
• Rối loạn tiểu tiện và tiêu hóa: Sa tử cung mức độ nặng có thể gây bí tiểu, tiểu són hoặc đại tiện khó khăn.
• Giảm chất lượng sống: Người bệnh thường xuyên đau, mất tự tin khi quan hệ vợ chồng, ảnh hưởng tinh thần và hạnh phúc gia đình.
• Ảnh hưởng khả năng sinh sản: Sa tử cung mức độ cao có thể làm thay đổi giải phẫu vùng chậu, gây khó khăn cho lần mang thai tiếp theo.

Các phương pháp điều trị sa tử cung sau sinh

Tùy vào mức độ bệnh và nhu cầu sinh sản của người bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp:

Điều trị bảo tồn:

• Tập vật lý trị liệu vùng chậu (Kegel): Giúp tăng cường sức mạnh cơ sàn chậu, hỗ trợ nâng đỡ tử cung trở lại vị trí cũ.
• Dùng vòng nâng âm đạo (Pessary): Thiết bị y tế giúp giữ tử cung ở vị trí ổn định, thích hợp với phụ nữ chưa muốn phẫu thuật hoặc còn mong muốn sinh con.
• Dùng nội tiết tố estrogen (nếu cần): Giúp cải thiện độ đàn hồi mô âm đạo, đặc biệt hiệu quả ở phụ nữ tiền mãn kinh.

Điều trị phẫu thuật:

• Phẫu thuật đặt lại tử cung: Áp dụng khi sa tử cung mức độ nặng hoặc thất bại với điều trị bảo tồn.
• Cắt tử cung (nếu cần): Chỉ định trong những trường hợp đã đủ con, sa tử cung nặng, hoặc kèm bệnh lý phụ khoa khác.

Việc lựa chọn phương pháp điều trị cần cân nhắc kỹ giữa lợi ích và nguy cơ, đồng thời phải do bác sĩ chuyên khoa quyết định sau khi thăm khám kỹ lưỡng.

Phòng ngừa sa tử cung sau sinh

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Để giảm thiểu nguy cơ sa tử cung sau sinh, phụ nữ cần áp dụng một số biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả sau:

• Chăm sóc sau sinh đúng cách: Nghỉ ngơi đủ, tránh vận động mạnh hoặc gắng sức quá mức trong 6 - 8 tuần đầu sau sinh.
• Tập bài tập Kegel sớm: Ngay khi bác sĩ cho phép, hãy bắt đầu luyện tập cơ sàn chậu để cải thiện chức năng nâng đỡ.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Tránh béo phì bằng chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục nhẹ nhàng.
• Không rặn khi đi tiêu: Táo bón mạn tính có thể làm tổn thương sàn chậu, nên bổ sung chất xơ và nước đầy đủ mỗi ngày.
• Khám sức khỏe định kỳ: Giúp phát hiện sớm các rối loạn vùng chậu, đặc biệt sau sinh lần hai hoặc sinh khó.
• Sinh thường có kiểm soát: Nếu có chỉ định y tế, đừng ngần ngại lựa chọn sinh mổ để bảo vệ vùng đáy chậu, tránh biến chứng sau này.

Sa tử cung sau sinh là tình trạng phổ biến nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Phụ nữ sau sinh nên chú ý đến các dấu hiệu bất thường, duy trì chế độ sinh hoạt hợp lý và chủ động thăm khám sức khỏe phụ khoa định kỳ. Việc quan tâm đúng mức đến sức khỏe sàn chậu không chỉ bảo vệ khả năng sinh sản mà còn góp phần duy trì đời sống tinh thần và hôn nhân hạnh phúc.