Rối loạn kinh nguyệt tuổi dậy thì: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử lý

Ở tuổi dậy thì, do nội tiết chưa ổn định nhiều bạn gái gặp phải rối loạn kinh nguyệt tuổi dậy thì, biểu hiện qua chu kỳ không đều, lượng máu ít hoặc bất thường. Theo các chuyên gia y tế, rối loạn kinh nguyệt tuổi dậy thì thường tự cải thiện sau 1-2 năm, nhưng nếu không được theo dõi, nó có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng hơn như thiếu máu, mệt mỏi kéo dài hoặc thậm chí ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Việc nhận biết sớm và áp dụng lối sống lành mạnh là chìa khóa để giảm thiểu rủi ro, giúp các bạn trẻ duy trì sức khỏe tốt trong giai đoạn phát triển quan trọng này.

Kinh nguyệt sẽ bắt đầu vào độ tuổi nào?

Kinh nguyệt là quá trình sinh lý tự nhiên, xảy ra khi lớp niêm mạc tử cung bong ra và được đào thải ra ngoài qua âm đạo dưới tác động của sự thay đổi hormone sinh dục nữ. Chu kỳ này lặp lại đều đặn mỗi tháng và đánh dấu sự khởi đầu của khả năng sinh sản ở nữ giới.

Thông thường, bé gái sẽ có kỳ kinh đầu tiên khi bước vào giai đoạn dậy thì, độ tuổi trung bình khoảng 12 tuổi. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể đến sớm hơn từ 8 tuổi hoặc muộn hơn đến 16 tuổi. Kinh nguyệt sẽ diễn ra hàng tháng cho đến khi người phụ nữ bước vào giai đoạn mãn kinh, thường rơi vào khoảng 51 tuổi. Chu kỳ kinh trung bình kéo dài 28 ngày, nhưng khoảng từ 24 đến 38 ngày vẫn được xem là bình thường. Thời gian hành kinh thường từ 3 - 5 ngày, lượng máu mất khoảng 50 - 150 ml mỗi kỳ, có màu đỏ tươi và không có mùi hôi khó chịu.

Nguyên nhân khiến kinh nguyệt không đều ở tuổi dậy thì

Ở giai đoạn dậy thì, chu kỳ kinh nguyệt của nhiều bạn gái thường chưa ổn định. Có nhiều yếu tố tác động đến tình trạng này, từ thay đổi sinh lý tự nhiên cho đến thói quen sinh hoạt hàng ngày. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất.

Nội tiết tố chưa cân bằng

Đây là nguyên nhân chính gây nên rối loạn kinh nguyệt tuổi dậy thì. Trong thời kỳ dậy thì, hệ thống sinh sản của nữ giới, đặc biệt là buồng trứng, vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Việc sản xuất hormone estrogen và progesterone chưa ổn định dẫn đến tình trạng rụng trứng không đều hoặc không xảy ra, từ đó làm chu kỳ kinh nguyệt bị rối loạn.

Ảnh hưởng từ tâm lý và cảm xúc

Áp lực học tập, thi cử, cùng những biến động tâm sinh lý tuổi mới lớn khiến nhiều bạn gái rơi vào tình trạng lo lắng, căng thẳng kéo dài. Căng thẳng có thể tác động đến hoạt động của vùng dưới đồi - tuyến yên - buồng trứng, làm gián đoạn quá trình phóng noãn và gây rối loạn kinh nguyệt. Ngoài ra, tâm lý bỡ ngỡ khi có kinh lần đầu cũng khiến một số bạn cảm thấy lo âu, dẫn đến chu kỳ không đều.

Chế độ ăn uống thiếu khoa học

Nhiều bạn trẻ chưa chú ý đến việc cân bằng dinh dưỡng, thường xuyên bỏ bữa hoặc ăn quá nhiều thực phẩm chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ, đường và muối. Thói quen này dễ dẫn đến suy dinh dưỡng hoặc thừa cân, cả hai tình trạng đều ảnh hưởng tiêu cực đến chu kỳ kinh nguyệt.

Hoạt động thể chất quá sức

Tập luyện thể thao lành mạnh giúp cơ thể khỏe mạnh, nhưng nếu chọn những môn vận động mạnh hoặc tập luyện cường độ cao như chạy bền, tập võ, nhảy liên tục… sẽ khiến cơ thể tiêu hao nhiều năng lượng và ảnh hưởng đến sự rụng trứng. Điều này có thể làm chu kỳ kinh ngắn lại, thậm chí mất kinh trong nhiều tháng.

Bệnh lý phụ khoa

Một số vấn đề sức khỏe như viêm nhiễm phụ khoa, đặc biệt là hội chứng buồng trứng đa nang, có thể cản trở sự sản xuất hormone và quá trình phóng noãn. Đây là nguyên nhân hiếm gặp ở tuổi dậy thì nhưng nếu xảy ra sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến chu kỳ kinh nguyệt và khả năng sinh sản sau này.

Những dấu hiệu thường gặp của rối loạn kinh nguyệt ở tuổi dậy thì

Khi bước vào giai đoạn dậy thì, nhiều bạn gái có thể nhận thấy kinh nguyệt của mình không ổn định, khó xác định chính xác ngày hành kinh hay ngày rụng trứng. Một số biểu hiện thường thấy gồm:

• Kỳ kinh đầu ngắn và ít máu: Lần hành kinh đầu tiên thường chỉ kéo dài vài ngày, lượng máu rất ít, đôi khi chỉ là vài vệt máu. Chu kỳ tiếp theo có thể đến muộn, cách lần đầu khoảng 35 - 40 ngày, thậm chí 2 tháng.
• Khoảng cách giữa các chu kỳ không đều: Có trường hợp 2 - 3 tháng mới có kinh một lần, hoặc ngược lại, một tháng lại hành kinh 2 - 3 lần. Lượng máu mỗi kỳ cũng thay đổi, lúc nhiều, lúc rất ít.
• Đau bụng kinh dữ dội: Có thể kèm mệt mỏi, buồn nôn, nôn ói, thậm chí ngất xỉu, ảnh hưởng đến sinh hoạt và học tập.
• Màu sắc máu kinh bất thường: Máu có màu đen, nâu đậm, hoặc xuất hiện các cục máu đông.

Những dấu hiệu này thường là phản ứng bình thường của cơ thể trong giai đoạn chu kỳ kinh chưa ổn định, nhưng nếu kéo dài hoặc kèm triệu chứng nghiêm trọng, cần được thăm khám sớm.

Giải pháp cải thiện tình trạng rối loạn kinh nguyệt tuổi dậy thì

Kinh nguyệt ra ít ở tuổi dậy thì thường liên quan đến sự chưa ổn định của hormone và thói quen sinh hoạt. Để cải thiện, các bạn gái có thể thực hiện những biện pháp sau:

• Duy trì chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng: Bổ sung thực phẩm giàu sắt (thịt bò, gan, cá), rau xanh, trái cây tươi và ngũ cốc nguyên cám. Hạn chế đồ ăn cay nóng, thức ăn nhanh, đồ nhiều dầu mỡ.
• Uống đủ nước mỗi ngày: Tối thiểu 1,5 - 2 lít nước, giúp cơ thể thanh lọc, hỗ trợ lưu thông máu và cân bằng nội tiết. Tránh rượu, bia, cà phê và các thức uống chứa nhiều đường.
• Tập luyện thể thao hợp lý: Chọn các môn nhẹ nhàng như yoga, đi bộ, bơi lội hoặc đạp xe để nâng cao sức khỏe và giảm căng thẳng, tránh tập luyện quá sức.
• Giữ tâm lý thoải mái: Ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng kéo dài. Sắp xếp thời gian học tập và nghỉ ngơi cân bằng.
• Vệ sinh vùng kín đúng cách: Rửa bằng nước sạch hoặc dung dịch vệ sinh dịu nhẹ 1 - 2 lần/ngày, tránh thụt rửa sâu vào âm đạo.
• Giữ vùng kín khô thoáng: Thay quần lót 1 - 2 lần/ngày, chọn chất liệu cotton mềm mại, thấm hút tốt, vừa vặn.
• Chăm sóc khi hành kinh: Thay băng vệ sinh 4 - 6 giờ/lần, không lạm dụng băng vệ sinh hàng ngày để tránh bí và gây viêm nhiễm.

Kinh nguyệt ra ít ở tuổi dậy thì là một dạng rối loạn kinh nguyệt tuổi dậy thì thường gặp và đa phần không quá nguy hiểm nếu xảy ra trong giai đoạn cơ thể đang thích nghi với nội tiết mới. Tuy vậy, việc duy trì chế độ ăn uống khoa học, sinh hoạt lành mạnh, giữ tâm lý thoải mái và chăm sóc sức khỏe sinh sản đúng cách sẽ giúp chu kỳ nhanh chóng ổn định hơn. Nếu tình trạng kéo dài hoặc kèm theo các dấu hiệu bất thường, bé gái nên được thăm khám chuyên khoa để tìm nguyên nhân và có hướng điều trị phù hợp, tránh ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe.