Phỏng dạ là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Phỏng dạ là một bệnh truyền nhiễm đặc trưng bởi những nốt phồng rộp, ngứa ngáy trên da, kèm theo cảm giác mệt mỏi, sốt nhẹ. Dù đa phần lành tính, nhưng nếu không được chăm sóc đúng cách, phỏng dạ có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như nhiễm trùng da, viêm phổi hoặc viêm não.

Phỏng dạ là bệnh gì?

Phỏng dạ (còn được gọi là thủy đậu, trái rạ hoặc bỏng dạ) là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Varicella Zoster (VZV) gây ra. Đây là loại virus có khả năng lây lan rất nhanh, đặc biệt qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch từ nốt mụn nước của người bệnh. Khi người mắc bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, các giọt bắn chứa virus có thể phát tán trong không khí, khiến người khỏe mạnh dễ dàng bị lây nhiễm.

Bệnh thường xuất hiện và bùng phát mạnh vào giai đoạn giao mùa, nhất là từ tháng 3 đến tháng 5, khi thời tiết nồm ẩm và thay đổi thất thường. Đây là điều kiện thuận lợi để virus phát triển và lan truyền trong cộng đồng, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người có sức đề kháng kém.

Nguyên nhân gây phỏng dạ

Bệnh phỏng dạ do virus Varicella Zoster (VZV) gây ra, một loại virus có khả năng lây lan rất mạnh qua đường hô hấp và tiếp xúc trực tiếp. Khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, các giọt bắn nhỏ chứa virus có thể phát tán trong không khí, khiến người khỏe mạnh hít phải và nhiễm bệnh. Ngoài ra, việc tiếp xúc trực tiếp với dịch từ nốt mụn nước hoặc dùng chung đồ cá nhân như khăn mặt, ly uống nước, quần áo… với người bệnh cũng là con đường lây truyền phổ biến.

Trong môi trường ẩm ướt và nhiệt độ thay đổi thất thường, đặc biệt vào thời điểm giao mùa, virus VZV càng có điều kiện sinh sôi, khiến bệnh dễ bùng phát thành dịch.

Phụ nữ mang thai nếu nhiễm virus trong giai đoạn đầu thai kỳ có thể lây truyền cho thai nhi, dẫn đến nguy cơ dị tật bẩm sinh hoặc biến chứng nặng sau sinh. Do đó, đây là nhóm đối tượng cần được bảo vệ và theo dõi chặt chẽ.

Bất kỳ ai chưa từng mắc phỏng dạ hoặc chưa được tiêm vắc xin phòng ngừa đều có nguy cơ nhiễm bệnh, đặc biệt là trẻ em và người có hệ miễn dịch yếu. Thông thường, bệnh kéo dài từ 7 đến 14 ngày và hầu hết người bệnh sẽ tự khỏi hoàn toàn nếu được chăm sóc đúng cách. Sau khi hồi phục, cơ thể sẽ hình thành miễn dịch tự nhiên lâu dài, giúp hạn chế nguy cơ tái nhiễm. Tuy nhiên, virus VZV vẫn có thể ngủ yên trong các dây thần kinh, và khi hệ miễn dịch suy yếu, chúng có thể tái hoạt động, gây ra bệnh zona thần kinh, một biến chứng thường gặp ở người từng bị phỏng dạ trước đó.

Dấu hiệu nhận biết phỏng dạ

Bệnh phỏng dạ thường khởi phát sau khi cơ thể nhiễm virus Varicella Zoster (VZV) và trải qua 4 giai đoạn rõ rệt, mỗi giai đoạn có những đặc điểm riêng biệt mà người bệnh cần nhận biết sớm để điều trị kịp thời.

Giai đoạn ủ bệnh (10 đến 21 ngày)

Sau khi tiếp xúc với nguồn bệnh, virus bắt đầu xâm nhập và ủ trong cơ thể từ 10 đến 21 ngày. Ở giai đoạn này, người bệnh chưa có triệu chứng rõ ràng, có thể chỉ cảm thấy hơi mệt hoặc sốt nhẹ thoáng qua, vì vậy rất khó để phát hiện. Tuy nhiên, virus vẫn có khả năng lây nhiễm sang người khác.

Giai đoạn khởi phát

Người bệnh bắt đầu xuất hiện các triệu chứng giống cảm cúm như sốt nhẹ, mệt mỏi, đau đầu, chán ăn hoặc buồn nôn. Ở trẻ nhỏ, có thể kèm theo ho, sổ mũi hoặc đau họng. Đây là thời điểm cơ thể phản ứng lại với sự nhân lên của virus trong máu.

Giai đoạn toàn phát

Sau khoảng 1 đến 2 ngày, các nốt ban đỏ li ti bắt đầu xuất hiện, sau đó nhanh chóng chuyển thành mụn nước nhỏ chứa dịch trong. Các nốt này thường mọc rải rác toàn thân, tập trung nhiều ở mặt, cổ, ngực, lưng và da đầu, nhưng hiếm khi xuất hiện ở lòng bàn tay hoặc bàn chân. Một số trường hợp nặng, mụn nước có thể mọc trong miệng, mắt hoặc vùng sinh dục, gây đau rát, khó chịu. Người bệnh có thể sốt cao, ngứa ngáy, mệt mỏi và chán ăn. Nếu gãi hoặc làm vỡ mụn nước, nguy cơ nhiễm trùng và bội nhiễm da rất cao.

Giai đoạn hồi phục

Khoảng sau 7 đến 10 ngày, các mụn nước bắt đầu khô lại, đóng vảy và bong dần, để lại vết thâm nhạt trên da. Nếu được chăm sóc đúng cách, da sẽ phục hồi hoàn toàn mà không để lại sẹo. Tuy nhiên, với những trường hợp gãi nhiều hoặc chăm sóc da không đúng, vùng da tổn thương có thể bị nhiễm trùng, để lại sẹo lõm hoặc sẹo thâm mất thẩm mỹ.

Nhìn chung, phỏng dạ là bệnh lành tính, song người bệnh cần nhận biết sớm triệu chứng và vệ sinh da cẩn thận để phòng tránh biến chứng, giúp cơ thể nhanh chóng hồi phục và hạn chế lây lan trong cộng đồng.

Phỏng dạ có nguy hiểm không?

Phỏng dạ đa phần là bệnh lành tính, có thể tự khỏi sau 1 đến 2 tuần nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, khi người bệnh phát hiện muộn, chủ quan trong điều trị hoặc chăm sóc không đúng, phỏng dạ có thể gây ra hàng loạt biến chứng nguy hiểm như nhiễm trùng da, viêm mô tế bào, viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết,... và thậm chí có thể dẫn đến tử vong, đặc biệt ở trẻ sơ sinh và phụ nữ mang thai.

Biến chứng phỏng dạ ở trẻ em

Trẻ em nhất là trẻ sơ sinh, là nhóm dễ bị biến chứng nặng khi mắc phỏng dạ. Theo thống kê của Bộ Y tế Việt Nam, mỗi năm có hàng trăm trẻ dưới 5 tuổi phải nhập viện trong tình trạng nặng do biến chứng của bệnh. Ở New Zealand, tỷ lệ tử vong do phỏng dạ ở trẻ em khỏe mạnh là 2/100.000 ca, và con số này cao gấp 15 lần ở người lớn.

Những biến chứng thường gặp ở trẻ bao gồm viêm phổi, viêm não, viêm cơ tim, viêm dây thần kinh, và trong trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến nhiễm khuẩn huyết, đe dọa tính mạng. Đặc biệt, virus Varicella Zoster gây phỏng dạ có thể “ngủ yên” trong dây thần kinh, và nhiều năm sau đó tái hoạt động thành zona thần kinh, gây đau rát kéo dài và ảnh hưởng chất lượng cuộc sống của trẻ.

Biến chứng phỏng dạ ở phụ nữ mang thai

Phụ nữ mang thai mắc phỏng dạ là tình huống rất đáng lo ngại. Nếu nhiễm bệnh trong 3 tháng đầu, nguy cơ sảy thai hoặc dị tật bẩm sinh ở thai nhi tăng cao, dẫn đến hội chứng thủy đậu bẩm sinh (FVS). Trẻ có thể bị đầu nhỏ, dị dạng chi, bại não, nhẹ cân, hoặc phát triển chậm. Nếu mẹ mắc bệnh gần thời điểm sinh, trẻ sơ sinh có thể nhiễm virus từ mẹ với tình trạng nặng, nổi mụn nước toàn thân, dễ bị viêm phổi hoặc viêm đường hô hấp cấp.

Biến chứng phỏng dạ ở người lớn

Người lớn tuy ít mắc phỏng dạ hơn, nhưng khi bệnh khởi phát, mức độ thường nặng hơn trẻ em. Một số biến chứng có thể gặp gồm: Viêm da mủ, sẹo sâu, viêm gan, viêm cầu thận, nhiễm trùng máu, viêm tai giữa, hoặc mất nước trầm trọng gây trụy mạch. Đặc biệt, người đang suy giảm miễn dịch hoặc sử dụng thuốc aspirin không đúng cách có thể đối mặt với hội chứng Reye, một biến chứng hiếm nhưng cực kỳ nguy hiểm.

Như vậy, dù phỏng dạ thường lành tính, người bệnh tuyệt đối không nên chủ quan. Việc tiêm ngừa vắc xin, vệ sinh da đúng cách, và theo dõi triệu chứng sớm chính là chìa khóa giúp phòng ngừa biến chứng và bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Bệnh phỏng dạ có giống thủy đậu?

Thật ra “phỏng dạ” và “thủy đậu” là cùng một bệnh, chỉ khác nhau ở cách gọi. Phỏng dạ là cách gọi dân gian, thường được người Việt Nam dùng từ xưa để mô tả tình trạng nổi những nốt phỏng nước khắp người, ngứa ngáy và dễ vỡ. Thủy đậu là tên gọi y học chính thức của bệnh này.

Phỏng dạ lây như thế nào và bao lâu thì khỏi?

Bệnh phỏng dạ (thủy đậu) có khả năng lây lan cực kỳ nhanh, đặc biệt trong môi trường đông người như trường học, nhà trẻ hoặc khu dân cư. Tác nhân gây bệnh là virus Varicella Zoster (VZV) có sức sống mạnh mẽ và dễ dàng phát tán qua nhiều con đường khác nhau.

• Phỏng dạ có thể lây truyền trực tiếp khi người lành tiếp xúc với dịch từ mụn nước, nước bọt hoặc chất tiết đường hô hấp của người bệnh.
• Ngoài ra, bệnh cũng có thể lây gián tiếp thông qua việc dùng chung vật dụng cá nhân như ly, khăn mặt, chăn gối hoặc các đồ vật vừa bị nhiễm dịch mủ từ nốt phỏng bị vỡ.
• Một con đường lây phổ biến khác là đường không khí, khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, virus có thể phát tán trong không gian và xâm nhập vào cơ thể người khỏe mạnh.

Thông thường, người bị phỏng dạ có thể lây bệnh từ 1 đến 2 ngày trước khi phát ban cho đến khi toàn bộ các nốt phỏng khô và đóng vảy hoàn toàn. Trong giai đoạn này, việc tiếp xúc gần rất dễ khiến người khác bị nhiễm. Thống kê cho thấy, nếu một người khỏe mạnh chưa từng mắc hoặc chưa được tiêm vắc xin thủy đậu tiếp xúc với người bệnh, nguy cơ lây nhiễm có thể lên đến 90%.

Bệnh phỏng dạ thường tự khỏi sau 7 đến 14 ngày, tùy thuộc vào sức đề kháng của mỗi người. Tuy nhiên, người bệnh cần được nghỉ ngơi, giữ vệ sinh da sạch sẽ, tránh gãi làm vỡ mụn nước và cách ly để hạn chế nguy cơ lây lan cho cộng đồng.

Khi nào cần đưa trẻ bị phỏng dạ đi khám bác sĩ?

Dù phần lớn các trường hợp phỏng dạ (thủy đậu) ở trẻ nhỏ lành tính và có thể tự khỏi sau 7 đến 14 ngày, nhưng vẫn có nhiều tình huống cần đưa trẻ đến bác sĩ ngay để tránh biến chứng nguy hiểm.

Dưới đây là những trường hợp cha mẹ nên đưa trẻ bị phỏng dạ đi khám sớm:

• Trẻ sốt cao liên tục (trên 38,5°C) không hạ dù đã dùng thuốc hạ sốt đúng liều.
• Các nốt phỏng nước có dấu hiệu nhiễm trùng như sưng đỏ, đau rát, có mủ vàng, vỡ loét hoặc lan rộng nhanh.
• Trẻ quấy khóc nhiều, mệt lả, bỏ bú hoặc bỏ ăn, có biểu hiện kiệt sức.
• Trẻ nôn ói, đau đầu dữ dội, co giật hoặc có dấu hiệu rối loạn tri giác (buồn ngủ nhiều, khó đánh thức, lơ mơ).
• Phát ban xuất hiện trong mắt, miệng, họng, vùng sinh dục hoặc tai, gây đau rát và khó chịu.
• Trẻ có bệnh nền (như tim bẩm sinh, hen suyễn, tiểu đường, suy giảm miễn dịch) hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch.
• Trẻ dưới 6 tháng tuổi mắc phỏng dạ, vì nhóm này có sức đề kháng yếu và dễ bị biến chứng hơn.

Trong những trường hợp này, cha mẹ không nên tự ý dùng thuốc hay bôi các loại kem không rõ nguồn gốc. Thay vào đó, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được bác sĩ thăm khám, chỉ định thuốc hạ sốt, kháng virus hoặc điều trị hỗ trợ phù hợp. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách sẽ giúp ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, viêm màng não hoặc nhiễm trùng da nặng.

Phòng ngừa phỏng dạ như thế nào?

Hiện nay, tiêm vắc xin phòng bệnh phỏng dạ (thủy đậu) được xem là biện pháp hiệu quả và an toàn nhất để phòng ngừa bệnh. Tất cả trẻ em đều được khuyến cáo tiêm vắc xin khi đủ 12 tháng tuổi, nhằm giúp cơ thể hình thành kháng thể bảo vệ, giảm nguy cơ mắc bệnh và hạn chế tối đa các biến chứng nặng nề như viêm phổi, viêm não hay nhiễm trùng da.

Bên cạnh tiêm phòng, việc chủ động phòng ngừa trong đời sống hàng ngày cũng vô cùng quan trọng. Người dân cần tránh tiếp xúc gần với người đang mắc bệnh, đeo khẩu trang khi cần thiết và sử dụng riêng vật dụng cá nhân như cốc, khăn, bát đũa để hạn chế lây lan. Người bệnh nên nghỉ học hoặc nghỉ làm từ 7 đến 10 ngày kể từ khi phát hiện bệnh để tránh lây cho cộng đồng.

Giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường sống sạch sẽ là yếu tố quan trọng giúp kiểm soát dịch bệnh. Nên tắm rửa nhẹ bằng nước ấm, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, vệ sinh mũi họng bằng nước muối sinh lý, đồng thời lau chùi, khử khuẩn đồ dùng và thay chăn, ga, gối thường xuyên.

Ngoài ra, cần tăng cường dinh dưỡng với chế độ ăn giàu vitamin, khoáng chất từ rau xanh, trái cây tươi và uống nhiều nước để hỗ trợ hệ miễn dịch. Người bệnh nên tránh thực phẩm dễ gây viêm hoặc ngứa như đồ nếp, hải sản, đồ cay nóng. Khi chăm sóc trẻ bị phỏng dạ, cha mẹ cần cách ly trẻ tại nhà, giữ vệ sinh da sạch, mặc quần áo mềm thoáng và không làm vỡ mụn nước để tránh bội nhiễm và sẹo xấu sau khi khỏi bệnh.

Vắc xin thủy đậu có hiệu quả bảo vệ khoảng 90%, đặc biệt hiệu quả hơn khi trẻ được tiêm đầy đủ hai liều. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hiện đã và đang cung cấp các loại vắc xin thủy đậu chính hãng, được nhập khẩu trực tiếp từ các nhà sản xuất uy tín trên thế giới như Mỹ, Bỉ, Hàn Quốc… và được bảo quản nghiêm ngặt theo quy định của Bộ Y tế nhằm duy trì chất lượng và hiệu quả tối ưu sau tiêm.

Quy trình tiêm chủng tại Trung tâm được thực hiện bài bản, khoa học và an toàn tuyệt đối, bao gồm khám sàng lọc trước tiêm, tư vấn kỹ càng về loại vắc xin và liều tiêm phù hợp, thực hiện tiêm đúng chỉ định và theo dõi cẩn thận sau tiêm để kịp thời xử lý mọi phản ứng bất thường. Nhờ vậy, người được tiêm có thể an tâm tuyệt đối về sức khỏe và hiệu quả phòng bệnh.

Bên cạnh đó, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu luôn chú trọng trải nghiệm của khách hàng, mang đến không gian sạch sẽ, thoáng mát, cùng quy trình phục vụ nhanh chóng, chu đáo. Mọi thông tin chi tiết về lịch tiêm và tư vấn vắc xin, khách hàng có thể liên hệ hotline miễn phí 1800 6928 hoặc truy cập website chính thức của Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được hướng dẫn và đặt lịch tiêm thuận tiện nhất.