Những thông tin cần biết về xét nghiệm cấy máu trong nhiễm khuẩn huyết

Khi vi khuẩn xâm nhập vào máu, mọi phút giây đều trở nên quan trọng. Để truy tìm “kẻ gây bệnh” đang lẩn trốn trong dòng máu, xét nghiệm cấy máu trong nhiễm khuẩn huyết chính là công cụ đắc lực. 

Nhiễm khuẩn huyết - kẻ thù thầm lặng trong dòng máu

Nhiễm khuẩn huyết, hay dân gian còn gọi là “nhiễm trùng máu”, là một tình trạng bệnh lý nguy hiểm khi vi khuẩn thâm nhập vào hệ tuần hoàn, từ đó lan rộng khắp cơ thể. Khi vi sinh vật gây bệnh đã xâm nhập được vào dòng máu - chúng có thể tấn công bất kỳ cơ quan nào, làm tổn thương nội tạng, rối loạn chức năng và kéo theo hàng loạt biến chứng nghiêm trọng.

Một khi hệ miễn dịch không còn kiểm soát nổi, các phản ứng viêm lan tỏa khiến tuần hoàn suy giảm, cơ chế đông máu bị rối loạn, dẫn đến thiếu oxy trầm trọng cho các mô và tế bào. Hậu quả là chức năng sống của gan, thận, tim hay phổi bị ảnh hưởng nặng nề, thậm chí dẫn tới sốc nhiễm khuẩn - biến chứng đe dọa trực tiếp đến tính mạng.

Nhiều trường hợp bệnh tiến triển nhanh đến mức dù đã được sử dụng kháng sinh phổ rộng và hồi sức tích cực, tiên lượng vẫn rất dè dặt. Những người mang bệnh nền mạn tính (như đái tháo đường, xơ gan, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính), người đang điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch hoặc hóa trị, bệnh nhân có can thiệp xâm lấn (như đặt catheter, nội khí quản…), người già, trẻ sơ sinh - tất cả đều là nhóm dễ tổn thương nhất.

Dấu hiệu lâm sàng có thể rầm rộ hoặc âm thầm, nhưng để xác định chắc chắn sự hiện diện của vi khuẩn trong máu, cấy máu là xét nghiệm quan trọng nhưng không bắt buộc trong mọi trường hợp nhiễm khuẩn huyết. Nhiễm khuẩn huyết có thể được chẩn đoán lâm sàng dù cấy âm tính. Bên cạnh đó, các chỉ số sinh hóa khác như công thức máu, CRP, procalcitonin, chức năng gan - thận… cũng hỗ trợ trong quá trình đánh giá mức độ bệnh và theo dõi hiệu quả điều trị.

Xét nghiệm cấy máu trong nhiễm khuẩn huyết

Trong cuộc chiến sinh tử với nhiễm khuẩn huyết, việc xác định chính xác “thủ phạm” là yếu tố tiên quyết để cứu sống bệnh nhân. Đó chính là lý do vì sao xét nghiệm cấy máu trong nhiễm khuẩn huyết được xem là “chìa khóa vàng” giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị chuẩn xác, chọn đúng loại kháng sinh và từ đó rút ngắn thời gian điều trị, giảm nguy cơ kháng thuốc và tử vong.

Để đảm bảo kết quả thu được là đáng tin cậy, xét nghiệm cấy máu trong nhiễm khuẩn huyết phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình kỹ thuật từ khâu lấy mẫu đến khâu nuôi cấy trong phòng lab:

• Chuẩn bị và ghi thông tin: Mỗi mẫu máu đều cần được định danh rõ ràng. Điều dưỡng sẽ dán nhãn đầy đủ gồm họ tên người bệnh, tuổi, thời điểm lấy máu chính xác (ghi rõ ngày, giờ), khoa chỉ định và số thứ tự mẫu nếu bệnh nhân được lấy nhiều lần. Đây là bước đảm bảo mẫu không bị nhầm lẫn - điều tối quan trọng trong xét nghiệm cấy máu trong nhiễm khuẩn huyết.
• Lấy máu đảm bảo vô khuẩn tuyệt đối: Máu được rút từ tĩnh mạch giống như các xét nghiệm thông thường, nhưng yêu cầu khắt khe hơn nhiều về kiểm soát vô trùng. Khu vực chọc kim phải được sát trùng cẩn thận: 2 lần bằng cồn iod và thêm 1 lần bằng cồn 70 độ. Lượng máu lý tưởng là từ 20 - 30ml với người lớn, và 1 - 3ml với trẻ nhỏ.

• Bơm máu vào chai cấy và trộn đều: Sau khi sát khuẩn nắp lọ cấy bằng cồn 70 độ và để khô hoàn toàn, máu được bơm trực tiếp vào chai. Lắc nhẹ để máu và môi trường nuôi cấy hòa quyện, tăng khả năng phát hiện vi khuẩn.
• Vận chuyển mẫu máu: Không để mẫu trong tủ lạnh. Điều này có thể làm chết vi khuẩn. Nếu chưa thể chuyển đến phòng xét nghiệm ngay lập tức, hãy giữ mẫu ở nhiệt độ phòng (~25°C). Việc chuyển nhanh là điều kiện tiên quyết giúp xét nghiệm cấy máu trong nhiễm khuẩn huyết đạt hiệu quả cao nhất.
• Tại phòng xét nghiệm vi sinh: Mẫu sẽ được kiểm tra hình thái ban đầu (loại trừ mẫu đục, có cặn…). Sau đó, kỹ thuật viên tiến hành nuôi cấy trong môi trường chuyên biệt, theo dõi sự phát triển của vi khuẩn và thực hiện kháng sinh đồ nếu có vi sinh vật phát triển. Đây là lúc xét nghiệm cấy máu trong nhiễm khuẩn huyết thể hiện giá trị lớn nhất - định danh vi khuẩn, mở đường cho điều trị chính xác và kịp thời.

Lưu ý quan trọng khi thực hiện xét nghiệm cấy máu trong nhiễm khuẩn huyết

Để kết quả xét nghiệm cấy máu trong nhiễm khuẩn huyết có giá trị chẩn đoán cao và hỗ trợ tối ưu trong điều trị, việc lấy mẫu máu phải tuân thủ nhiều nguyên tắc nghiêm ngặt. Những sơ suất nhỏ trong quá trình lấy mẫu cũng có thể dẫn đến kết quả sai lệch, gây chậm trễ trong điều trị hoặc thậm chí điều trị sai hướng. Dưới đây là một số điểm cần đặc biệt lưu ý.

Thể tích máu - Yếu tố quyết định độ nhạy

Không phải cứ lấy máu là đủ, mà cần lấy đúng lượng. Với người lớn, mỗi lần thực hiện xét nghiệm cấy máu trong nhiễm khuẩn huyết, cần thu từ 20 - 30 ml máu để đảm bảo đủ tải lượng vi khuẩn nếu có. Nếu lấy ít hơn, nguy cơ âm tính giả tăng cao do không đủ số lượng vi sinh vật. Đối với trẻ nhỏ, nguyên tắc là không lấy quá 1% tổng lượng máu cơ thể để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe bé.

Thời điểm lấy máu - Càng sớm càng tốt sau cơn sốt

Nên lấu máu ngay khi nghi ngờ nhiễm khuẩn máu và trước khi dùng kháng sinh, nhằm tránh làm giảm mật độ vi khuẩn trong máu. Nếu bệnh nhân đã được điều trị, nên ngưng kháng sinh ít nhất 24 giờ (nếu tình trạng cho phép) trước khi lấy mẫu máu mới.

Tránh nhiễm bẩn - Cẩn thận từng thao tác nhỏ

Một trong những thách thức khi thực hiện xét nghiệm cấy máu trong nhiễm khuẩn huyết là tránh nhiễm vi khuẩn từ da hoặc môi trường. Dương tính giả không chỉ gây nhầm lẫn mà còn có thể dẫn đến sử dụng kháng sinh không cần thiết. 

Số lượng mẫu - Không bao giờ chỉ một

Một mẫu máu duy nhất không đủ tin cậy để kết luận. Trên thực tế, ít nhất 2 - 3 mẫu máu được lấy trong cùng một ngày (thường cách nhau 30 phút - 1 giờ) sẽ làm tăng tỷ lệ phát hiện vi khuẩn thật sự gây bệnh và giảm sai số từ các yếu tố ngoại vi.

Xét nghiệm cấy máu trong nhiễm khuẩn huyết không chỉ là bước khởi đầu quan trọng trong quá trình chẩn đoán mà còn là yếu tố then chốt giúp bác sĩ đưa ra quyết định điều trị chính xác và kịp thời. Thực hiện đúng kỹ thuật, lấy mẫu đúng thời điểm và xử lý mẫu đúng cách là những yếu tố sống còn để xét nghiệm này phát huy tối đa giá trị. 

Vắc xin phế cầu là lá chắn bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh nguy hiểm như viêm phổi, viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp đầy đủ các loại vắc xin chính hãng như Prevenar 13, Prevenar 20, Pneumovax 23, PCV15 và Synflorix, phù hợp cho mọi lứa tuổi. Quy trình tiêm chủng nhanh chóng, an toàn cùng đội ngũ y tế giàu kinh nghiệm. Liên hệ tổng đài miễn phí 1800 6928 để được tư vấn và đặt lịch dễ dàng.