Nắp thanh quản là gì? Cấu tạo và vai trò quan trọng trong hô hấp

Nắp thanh quản là một bộ phận nhỏ nằm trong cổ họng nhưng lại đảm nhận vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình hô hấp và nuốt. Nhờ có nắp thanh quản, thức ăn và nước uống được ngăn không rơi vào đường thở, giúp chúng ta hít thở và ăn uống an toàn. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn nắp thanh quản là gì, cấu tạo và chức năng thiết yếu của cơ quan này đối với sức khỏe.

Tổng quan về nắp thanh quản

Nắp thanh quản là gì?

Nắp thanh quản là một mảnh sụn đàn hồi hình lá, có nhiệm vụ bảo vệ thanh quản và hỗ trợ quá trình nuốt. Thanh quản là ống rỗng nối giữa khoang mũi, miệng và phổi, nằm ngay trên lỗ mở của khí quản, đóng vai trò dẫn khí vào phổi.

Trong trạng thái bình thường, thanh quản luôn mở để không khí đi qua dễ dàng. Tuy nhiên, khi nuốt, nắp thanh quản sẽ gập xuống che kín phần trên của thanh quản, ngăn thức ăn và chất lỏng đi nhầm vào đường thở và hướng chúng xuống thực quản.

Nếu nắp thanh quản bị tổn thương hoặc hoạt động bất thường, thức ăn và nước có thể lọt vào thanh quản, gây phản xạ ho hoặc sặc. Trường hợp nghiêm trọng, dị vật có thể đi sâu vào khí quản và phổi, dẫn đến hít sặc, đây là một tình trạng nguy hiểm có thể gây viêm phổi hít hoặc các biến chứng hô hấp khác.

Cấu tạo giải phẫu của nắp thanh quản

Nắp thanh quản nằm ngay phía sau gốc lưỡi, phía trên và trước thanh quản. Cấu trúc này được giữ cố định ở phần gốc và hai bên nhờ hệ thống dây chằng, cơ và lớp niêm mạc, trong khi phần đỉnh của nắp thanh quản được để tự do, cho phép nó dễ dàng di chuyển khi nuốt hoặc hô hấp. 

Có thể hình dung, nắp thanh quản giống như một tấm bạt lều, trong đó phần sau và hai bên được cố định chắc chắn, còn mép trước linh hoạt để có thể mở ra hoặc gập xuống khi cần thiết.

Chức năng của nắp thanh quản

Cơ chế hoạt động của nắp thanh quản

Nắp thanh quản hoạt động như một cơ chế bảo vệ tự động trong mỗi lần chúng ta nuốt (trung bình từ 500 đến 700 lần mỗi ngày). Khi quá trình nuốt diễn ra, phần đầu tự do của nắp thanh quản sẽ gập ra sau để che phủ lỗ mở của thanh quản, ngăn không cho thức ăn hoặc chất lỏng rơi vào đường thở. Ngược lại, khi thức ăn hoặc chất lỏng tiến gần vùng này, nắp thanh quản sẽ bật lên, giúp hướng chúng về phía thực quản thay vì đi vào thanh quản, đảm bảo quá trình nuốt diễn ra an toàn và hiệu quả.

Khi nuốt, nắp thanh quản di chuyển để che phủ thanh quản nhờ vào sự phối hợp tinh vi giữa nhiều cấu trúc và cơ quan trong vùng hầu họng. Cụ thể, thanh quản và xương móng sẽ nâng lên, đẩy ra trước, khiến gốc lưỡi ép nhẹ lên mặt trên của nắp thanh quản. Đồng thời, các cơ và dây chằng liên quan đến thanh quản, nắp thanh quản cũng kéo nắp về phía sau, phản ứng với áp lực của thức ăn và chất lỏng đang đi xuống.

Sự kết hợp của lực đẩy từ lưỡi và lực kéo từ các cấu trúc quanh thanh quản làm cho đầu tự do của nắp thanh quản gập xuống, che kín lỗ thanh quản, điều này giống như nắp thùng rác tự động đóng mở mỗi khi có vật chạm vào. Sau khi nuốt xong, nắp thanh quản trở lại vị trí ban đầu, cho phép không khí lưu thông tự do vào thanh quản và phổi.

Các bệnh lý liên quan đến viêm nắp thanh quản

Viêm nắp thanh quản là bệnh lý thường gặp nhất ảnh hưởng đến nắp thanh quản, đặc trưng bởi tình trạng sưng và viêm cấp tính của mô sụn này. Nguyên nhân chủ yếu là do nhiễm khuẩn, thường khởi phát đột ngột và tiến triển nhanh, với các triệu chứng như đau họng dữ dội, đau khi nuốt hoặc khó nuốt.

Ngoài nhiễm trùng, một số yếu tố khác cũng có thể gây phù nề nắp thanh quản, chẳng hạn như:

• Uống đồ quá nóng.

• Chấn thương vùng cổ.

• Hút thuốc lá.

• Bỏng do hóa chất. 

Trong những trường hợp nặng, phù nề nắp thanh quản có thể chặn hoàn toàn lối vào thanh quản, gây thiếu oxy nghiêm trọng, đe dọa tính mạng và cần can thiệp y tế khẩn cấp. 

Hiếm hơn, nắp thanh quản có thể mất độ cứng hoặc bị sụp, làm che phủ một phần thanh quản, ảnh hưởng đến khả năng hô hấp. Một số nghiên cứu cho thấy nắp thanh quản mềm hoặc sụp có thể là yếu tố góp phần gây hội chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn.

Cách tự chăm sóc nắp thanh quản

Có rất nhiều yếu tố có thể làm tổn thương nắp thanh quản, khiến cơ quan này mất khả năng bảo vệ thanh quản và đường thở. Dù không thể tránh hoàn toàn mọi nguy cơ, bạn hoàn toàn có thể giữ cho nắp thanh quản khỏe mạnh và hoạt động hiệu quả bằng cách xây dựng những thói quen chăm sóc đúng cách:

• Ngừng hút thuốc lá: Hút thuốc là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây viêm và phù nề nắp thanh quản. Các hóa chất độc hại trong khói thuốc không chỉ kích thích mô sụn mà còn làm suy giảm miễn dịch, tăng nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp. Nếu bạn đang hút thuốc, hãy tìm đến chuyên gia y tế hoặc bác sĩ để được tư vấn các chương trình cai thuốc an toàn và hiệu quả.
• Tránh uống đồ quá nóng: Thói quen uống cà phê, trà hoặc súp ở nhiệt độ quá cao có thể làm bỏng niêm mạc vùng hầu họng, trong đó có nắp thanh quản. Điều này khiến vùng mô sụn bị tổn thương, sưng viêm, thậm chí để lại di chứng ảnh hưởng đến chức năng đóng mở khi nuốt.
• Phòng ngừa nhiễm khuẩn: Hầu hết các trường hợp viêm nắp thanh quản là do nhiễm khuẩn đường hô hấp, đặc biệt là vi khuẩn Haemophilus influenzae type b (Hib). Vì vậy, bạn nên tiêm vắc xin phòng Hib và các vắc xin hô hấp khác, đồng thời hạn chế tiếp xúc gần với người đang bị cảm cúm, ho hoặc hắt hơi.
• Giữ vệ sinh cá nhân tốt: Việc rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, tránh đưa tay lên mắt, mũi, miệng hoặc chạm vào mặt, là cách đơn giản nhưng hiệu quả để ngăn vi khuẩn và virus xâm nhập qua đường hô hấp trên.

Duy trì những thói quen trên không chỉ giúp nắp thanh quản luôn khỏe mạnh, mà còn góp phần bảo vệ hệ hô hấp, giúp bạn hít thở và ăn uống an toàn, thoải mái mỗi ngày.

Hi vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn nắp thanh quản là gì, cấu tạo cũng như vai trò quan trọng của cơ quan này trong hệ hô hấp. Việc chăm sóc và bảo vệ nắp thanh quản khỏe mạnh không chỉ giúp bạn ăn uống, hô hấp dễ dàng, mà còn phòng tránh nguy cơ viêm nhiễm và các biến chứng đường thở nguy hiểm.