Viêm nắp thanh quản là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Viêm nắp thanh quản (Epiglottitis) là tình trạng viêm và sưng ở nắp thanh quản. Nắp thanh quản là một lớp sụn mỏng nằm gần đáy lưỡi của bạn. Nó có chức năng ngăn thức ăn và chất lỏng đi xuống khí quản khi bạn nuốt. Bạn cũng có thể nghe thấy thuật ngữ “viêm nắp thanh quản cấp tính,” ám chỉ sự khởi phát đột ngột và dữ dội của các triệu chứng, bao gồm khó thở và khó nuốt. Nếu không được điều trị kịp thời, sự sưng tấy có thể chặn đường thở và thậm chí gây tử vong.

Điều quan trọng là phải đến phòng cấp cứu ngay lập tức nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu của viêm nắp thanh quản. Đây là một tình trạng cấp cứu y tế mà bạn không nên cố gắng tự điều trị tại nhà.

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm nắp thanh quản

Các triệu chứng của viêm nắp thanh quản thường xuất hiện đột ngột và tiến triển nhanh chóng. Ở trẻ lớn và người trưởng thành, đôi khi phải mất vài ngày các biểu hiện mới rõ ràng. Tuy nhiên, ở trẻ nhỏ, do đường thở còn hẹp, nắp thanh quản bị sưng có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng một cách bất ngờ và cấp tính.

Các triệu chứng phổ biến nhất của viêm nắp thanh quản bao gồm:

• Khó nuốt (Dysphagia): Gặp khó khăn khi nuốt thức ăn hoặc nước.
• Khàn tiếng (Dysphonia): Giọng nói thay đổi, trở nên khàn hoặc bất thường.
• Chảy nước dãi: Nước bọt tự chảy ra ngoài miệng mà không kiểm soát được.
• Khó thở hoặc thiếu oxy: Gây cảm giác mệt mỏi, hoảng loạn do không hít thở được bình thường.

Ngoài ra, bệnh còn có thể đi kèm các biểu hiện khác như:

• Đau họng dữ dội.
• Sốt cao từ 38°C (100.4°F) trở lên.
• Thở có âm thanh rít cao, đặc biệt khi hít vào.
• Trẻ thường há miệng và nghiêng người về phía trước để dễ thở hơn.
• Cáu gắt, bứt rứt là dấu hiệu thường gặp ở trẻ nhỏ.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh viêm nắp thanh quản

Viêm nắp thanh quản nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng. Các biến chứng có thể gặp phải bao gồm tắc nghẽn đường thở, suy hô hấp, nhiễm trùng lan rộng.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đưa người bệnh đi khám hoặc đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ viêm nắp thanh quản, đặc biệt là ở trẻ nhỏ.

Nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm nắp thanh quản là do nhiễm khuẩn. Ở trẻ em, vi khuẩn Haemophilus influenzae type b (HIB) là tác nhân chủ yếu. Trong khi đó, ở người lớn, bệnh thường do các loại vi khuẩn khác như Streptococcus pneumoniae hoặc Staphylococcus gây ra.

Ngoài ra, viêm nắp thanh quản còn có thể bắt nguồn từ các nguyên nhân khác như:

• Nhiễm virus: Một số virus như virus thủy đậu (varicella-zoster) hoặc virus herpes simplex có thể làm suy giảm miễn dịch, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây viêm nắp thanh quản.
• Nhiễm nấm: Đặc biệt là nấm Candida, thường gặp ở những người có hệ miễn dịch suy yếu.
• Tổn thương vùng họng: Có thể do va chạm mạnh, nuốt dị vật hoặc uống chất lỏng quá nóng.
• Hút thuốc: Bao gồm cả thuốc lá điện tử (vape) và các chất kích thích như cocaine.
• Hít hoặc nuốt hóa chất độc hại: Việc nuốt phải chất ăn mòn có thể gây ra tình trạng gọi là viêm nắp thanh quản do hóa chất.

Những ai có nguy cơ mắc phải viêm nắp thanh quản?

Viêm nắp thanh quản là một tình trạng không phổ biến, có thể gặp ở cả trẻ em và người lớn.

Trước khi vắc xin phòng Haemophilus influenzae type b (HIB) được triển khai rộng rãi vào năm 1985, bệnh này chủ yếu xảy ra ở trẻ từ 3 đến 5 tuổi. Nhờ vào hiệu quả của vắc xin, số ca nhiễm HIB, nguyên nhân chính gây viêm nắp thanh quản ở trẻ nhỏ, đã giảm rõ rệt. Hiện nay, tại Hoa Kỳ, chỉ còn khoảng 0,5 trẻ em trên 100.000 mắc phải tình trạng này.

Tuy nhiên, số ca bệnh ở người lớn lại đang có xu hướng tăng lên, chủ yếu do các nguyên nhân nhiễm trùng khác ngoài HIB. Tỷ lệ mắc viêm nắp thanh quản ở người lớn dao động từ 1 đến 4 trường hợp trên 100.000 người mỗi năm tại Hoa Kỳ.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải viêm nắp thanh quản

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc viêm nắp thanh quản, bao gồm:

• Suy giảm miễn dịch: Khi hệ miễn dịch bị yếu do bệnh lý hoặc do sử dụng thuốc, cơ thể dễ bị vi khuẩn tấn công hơn, từ đó làm tăng khả năng mắc các bệnh nhiễm trùng như viêm nắp thanh quản.
• Chưa tiêm phòng đầy đủ: Trẻ em không được tiêm vắc xin đầy đủ hoặc tiêm không đúng lịch có nguy cơ cao bị nhiễm vi khuẩn Haemophilus influenzae type b (HIB), nguyên nhân hàng đầu gây viêm nắp thanh quản ở trẻ nhỏ.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm viêm nắp thanh quản

Vì viêm nắp thanh quản là tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, nên các bác sĩ sẽ ưu tiên ổn định đường thở của bạn trước khi tiến hành chẩn đoán.

Sau khi người bệnh đã thở ổn định (và chỉ khi an toàn tuyệt đối), bác sĩ có thể thực hiện một số xét nghiệm sau để xác định bệnh:

• Xét nghiệm dịch họng: Bác sĩ sẽ lấy mẫu dịch ở cổ họng bằng que tăm bông và gửi đến phòng xét nghiệm để kiểm tra vi khuẩn hoặc virus.
• Xét nghiệm máu: Nhằm kiểm tra số lượng bạch cầu (tế bào chống nhiễm trùng) hoặc phát hiện vi khuẩn, virus trong máu.
• Nội soi thanh quản: Dùng một ống mềm nhỏ có gắn camera để nhìn rõ bên trong cổ họng.
• Chụp X-quang: Giúp đánh giá mức độ sưng tấy. Khi nắp thanh quản bị sưng, hình ảnh X-quang có thể giống hình ngón tay cái, còn gọi là “dấu ấn ngón tay cái” (thumbprint sign).

Điều trị viêm nắp thanh quản

Việc điều trị viêm nắp thanh quản sẽ được tiến hành ngay lập tức tại bệnh viện. Các bước xử trí chính bao gồm:

• Hỗ trợ đường thở: Đeo mặt nạ oxy để tăng lượng khí vào phổi. Nếu đường thở bị tắc, bác sĩ có thể đặt ống thở qua miệng vào khí quản. Trong trường hợp hiếm, nếu không thể đặt ống qua miệng, họ sẽ mở khí quản (tracheostomy) qua cổ.
• Truyền dịch: Bổ sung nước và điện giải bằng cách truyền qua đường tĩnh mạch (IV).
• Dùng kháng sinh: Nếu do vi khuẩn, bạn sẽ được truyền kháng sinh phổ rộng. Khi có kết quả xét nghiệm, bác sĩ có thể thay đổi sang loại kháng sinh đặc hiệu hơn.

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của viêm nắp thanh quản

Chế độ sinh hoạt:

• Rửa tay thường xuyên và hạn chế đưa tay lên mặt.
• Tránh tiếp xúc với người bệnh có triệu chứng nhiễm trùng hô hấp.
• Không hút thuốc và tránh khói thuốc.
• Bảo vệ đường thở bằng cách tránh uống nước quá nóng hoặc nuốt dị vật.
• Tăng cường sức đề kháng qua chế độ ăn uống và ngủ nghỉ hợp lý.
• Theo dõi triệu chứng và tái khám ngay khi cần thiết.

Chế độ dinh dưỡng:

Sau khi điều trị viêm nắp thanh quản, chế độ dinh dưỡng cần đảm bảo dễ tiêu hóa và không gây kích ứng cổ họng. Nên ăn thức ăn mềm, ấm như cháo, súp, và uống nhiều nước để duy trì độ ẩm cho cổ họng. Tránh các thực phẩm cay, nóng, hoặc có tính acid để không làm tổn thương niêm mạc họng đang phục hồi. Bổ sung đủ vitamin và khoáng chất để hỗ trợ hệ miễn dịch phục hồi nhanh chóng.

Phòng ngừa viêm nắp thanh quản

Đặc hiệu

Để phòng ngừa hiệu quả viêm nắp thanh quản, điều quan trọng là đảm bảo trẻ đã tiêm đầy đủ các vắc xin theo lịch tiêm chủng. Trẻ em đặc biệt dễ bị nhiễm Haemophilus influenzae type b (HIB) vì hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển hoàn chỉnh, khiến trẻ dễ mắc các bệnh do vi khuẩn này gây ra. Tiêm vắc xin phòng ngừa HIB giúp bảo vệ trẻ khỏi viêm nắp thanh quản.

Không đặc hiệu

Các phương pháp phòng ngừa viêm nắp thanh quản khác có thể bao gồm:

• Thực hành vệ sinh cá nhân tốt: Rửa tay thường xuyên và tránh đưa tay lên mắt, mũi, miệng.
• Bảo vệ bản thân khỏi nhiễm trùng: Cẩn trọng khi tiếp xúc với người ho, hắt hơi, như tránh tiếp xúc gần hoặc đeo khẩu trang.
• Tránh tổn thương cổ họng: Hạn chế các hoạt động có thể làm tổn thương cổ họng, như uống nước quá nóng hoặc hút thuốc.

Viêm nắp thanh quản là một tình trạng cấp cứu y tế nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Bệnh thường do nhiễm khuẩn, đặc biệt là vi khuẩn Haemophilus influenzae type b (HIB), là nguyên nhân chủ yếu gây viêm nắp thanh quản ở trẻ em. Vi khuẩn này có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, như tắc nghẽn đường thở, nhiễm trùng huyết, và thậm chí tử vong nếu không được xử lý đúng cách.

Để phòng ngừa viêm nắp thanh quản do vi khuẩn HIB, việc tiêm vắc xin là biện pháp hiệu quả nhất. Tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu, bạn có thể tiêm các loại vắc xin phòng HIB như Quimi HIB, vắc xin 6in1 Hexaxim hoặc Infanrix Hexa. Những vắc xin này giúp bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ nhiễm HIB và các bệnh nguy hiểm khác, giúp giảm thiểu nguy cơ mắc viêm nắp thanh quản và các biến chứng nguy hiểm.