Muỗi có truyền viêm gan B không? Phòng bệnh viêm gan B đúng cách như thế nào?

Viêm gan B là bệnh truyền nhiễm phổ biến tại Việt Nam và trên thế giới, ảnh hưởng đến hàng trăm triệu người. Việc làm rõ muỗi có phải là tác nhân lây truyền hay không không chỉ giúp bạn yên tâm khi sống ở vùng nhiều muỗi mà còn tránh lãng phí thời gian phòng tránh sai hướng.

Muỗi có truyền viêm gan B không? 

Muỗi không truyền viêm gan B. Đây là kết luận được WHO, CDC và tất cả các tổ chức y tế lớn trên thế giới khẳng định từ hàng chục năm nay. Không có bất kỳ bằng chứng khoa học nào cho thấy virus viêm gan B, hay HBV, có thể lây từ người này sang người khác qua vết đốt của muỗi.

Lý do muỗi không truyền viêm gan B rất đơn giản: Virus viêm gan B không thể tồn tại và nhân lên trong cơ thể muỗi.

• Tiêu hóa nhanh chóng: Khi muỗi hút máu của người mang virus, máu đó đi thẳng vào dạ dày của muỗi và bị tiêu hóa hoàn toàn như thức ăn. Virus HBV không có cơ chế để sống sót qua quá trình tiêu hóa này.
• Không di chuyển đến tuyến nước bọt: Virus HBV không di chuyển đến tuyến nước bọt của muỗi – nơi chứa virus sốt xuất huyết, Zika hay sốt vàng – nên khi muỗi đốt người khác, nó chỉ tiêm nước bọt chứ không tiêm lại máu đã hút trước đó.
• Enzyme phá hủy: Hệ tiêu hóa của muỗi chứa các enzyme mạnh phá hủy nhanh chóng virus viêm gan B, khiến virus không còn khả năng gây nhiễm.

Nhiều người lo lắng vì thấy muỗi hút máu người này rồi đốt người kia, tưởng rằng máu sẽ được chuyển giao trực tiếp. Thực tế không phải vậy. Lượng máu muỗi hút cực kỳ nhỏ, chỉ khoảng từ 0,001 đến 0,01 ml và bị tiêu hóa ngay lập tức, không quay ngược lại vòi chích. Vì thế, dù muỗi có đốt hàng trăm người mang virus thì cũng không thể làm lây lan viêm gan B. Đây chính là lý do mà dù ở vùng nhiệt đới nhiều muỗi như Việt Nam, Lào, Campuchia, tỉ lệ viêm gan B vẫn không liên quan đến mật độ muỗi mà chủ yếu liên quan đến tỉ lệ tiêm vắc xin và vệ sinh y tế.

Vì sao muỗi không thể truyền viêm gan B? 

Để hiểu sâu hơn, chúng ta cần nhìn vào chu kỳ sinh học của virus trong cơ thể muỗi. Virus viêm gan B là một loại hepatovirus chỉ nhân lên được trong tế bào gan của người và một số loài linh trưởng. Nó không có khả năng xâm nhập và sinh sản trong tế bào ruột hay tuyến nước bọt của côn trùng. 

Các nghiên cứu thực nghiệm từ những năm từ 1970 đến 1980 đã nuôi muỗi Aedes và Anopheles hút máu người nhiễm viêm gan B rồi để chúng đốt người khỏe mạnh hoặc chuột thí nghiệm, kết quả không ghi nhận ca nhiễm nào. Virus bị phá hủy hoàn toàn trong vòng vài giờ sau khi vào dạ dày muỗi.

Ngược lại, những bệnh mà muỗi có thể truyền như sốt xuất huyết, sốt rét, Zika, Chikungunya, sốt vàng đều thuộc nhóm virus có khả năng nhân lên rất mạnh trong cơ thể muỗi, gọi là chu kỳ ngoại lai. Virus phải trải qua từ 7 đến 14 ngày phát triển trong tuyến nước bọt của muỗi mới đủ khả năng gây nhiễm khi đốt. Viêm gan B hoàn toàn không có chu kỳ này.

Về mặt dịch tễ học, các nghiên cứu lớn trên thế giới cũng củng cố kết luận này:

• Tại những vùng có mật độ muỗi cực cao như châu Phi hạ Sahara hay vùng Amazon, tỉ lệ viêm gan B vẫn rất thấp nếu dân chúng được tiêm vắc xin đầy đủ, trong khi tỉ lệ sốt rét và sốt xuất huyết lại cao ngất ngưởng.
• Ngược lại, ở các nước ít muỗi như Nhật Bản, Hàn Quốc trước khi có chương trình tiêm chủng đại trà, tỉ lệ viêm gan B vẫn lên tới từ 8 đến 10%.

Điều này chứng minh rõ ràng rằng muỗi không đóng vai trò gì trong sự lây lan của viêm gan B.

Tóm lại, câu hỏi muỗi có truyền viêm gan B không đã được khoa học trả lời bằng con số 0% nguy cơ. Bạn có thể yên tâm ngủ màn, xịt thuốc chống muỗi để tránh sốt xuất huyết, nhưng hoàn toàn không cần lo lắng về viêm gan B từ muỗi.

Phòng bệnh viêm gan B đúng cách như thế nào? 

Vì muỗi không truyền viêm gan B, chúng ta cần tập trung vào ba con đường lây đã được chứng minh khoa học: Đường máu, đường tình dục và từ mẹ sang con.

Tiêm vắc xin

Biện pháp hiệu quả nhất, an toàn nhất và được WHO khuyến cáo mạnh mẽ là tiêm vắc xin viêm gan B đầy đủ. Vắc xin có hiệu quả bảo vệ từ 95 đến 100% nếu tiêm đúng lịch 3 mũi cơ bản từ 0 đến 1 đến 6 tháng. Tại Việt Nam, tất cả trẻ sơ sinh đều được tiêm miễn phí mũi đầu tiên trong 24 giờ sau sinh. Người lớn chưa có miễn dịch cũng nên đi tiêm ngay, chi phí chỉ khoảng từ 200 đến 300 nghìn đồng cho cả 3 mũi.

Sống lành mạnh và an toàn

Thứ hai là sống lành mạnh và an toàn:

• Không dùng chung kim tiêm, dao cạo râu, bàn chải đánh răng, dụng cụ xăm hình, xỏ khuyên.
• Quan hệ tình dục cần sử dụng bao cao su đúng cách nếu chưa rõ tình trạng của bạn tình.
• Phụ nữ mang thai cần xét nghiệm HBsAg sớm để nếu mẹ dương tính thì con sẽ được tiêm vắc xin kết hợp huyết thanh ngay sau sinh, giảm nguy cơ lây truyền xuống dưới 5%.

Sàng lọc và theo dõi định kỳ

Thứ ba là sàng lọc và theo dõi sức khỏe định kỳ:

• Người trưởng thành nên xét nghiệm HBsAg ít nhất một lần trong đời để biết mình có mang virus hay không.
• Nếu đã có kháng thể Anti-HBs dương tính thì yên tâm suốt đời.
• Nếu HBsAg dương tính thì cần theo dõi men gan và tải lượng virus định kỳ.

Và điều quan trọng để bạn hoàn toàn yên tâm: Viêm gan B không lây qua ăn chung mâm, dùng chung bát đũa, ôm hôn, bắt tay, hắt hơi, ho hay cùng làm việc trong một văn phòng. Bạn có thể sống, yêu thương và chăm sóc người thân mang virus một cách bình thường mà không sợ lây bệnh nếu đã tiêm vắc xin.

Trên đây là lời giải đáp cho thắc mắc muỗi có truyền viêm gan B không mà bạn có thể tham khảo. Đê bảo vệ bản thân và gia đình, nên tiêm vắc xin đầy đủ, sống an toàn, xét nghiệm khi cần và theo dõi sức khỏe định kỳ. Chỉ vài hành động đơn giản này đã đủ bảo vệ bạn và người thân khỏi nguy cơ bị bệnh viêm gan.