Mất vị giác là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách khắc phục hiệu quả

Cảm nhận vị giác đóng vai trò quan trọng trong việc ăn uống và duy trì chất lượng cuộc sống. Khi vị giác bị mất hoặc giảm, người bệnh dễ chán ăn, suy nhược cơ thể và gặp các vấn đề về dinh dưỡng. Vậy mất vị giác là như thế nào, nguyên nhân từ đâu và có thể điều trị bằng cách nào? Cùng Tiêm chủng Long Châu tìm hiểu chi tiết trong bài viết sau.

Mất vị giác là gì?

Mất vị giác là tình trạng người bệnh không thể cảm nhận được hương vị của thức ăn, dù khi ăn hay uống. Đây không chỉ là việc mất khả năng nếm mà còn liên quan đến nhiều yếu tố phức tạp trong hoạt động của hệ thần kinh và các thụ thể vị giác.

Trên bề mặt lưỡi con người có hàng nghìn nụ vị giác, mỗi nụ đảm nhận vai trò cảm nhận một vị cơ bản như ngọt, mặn, chua, đắng hay vị umami (vị ngọt thịt). Khi ăn, các nụ vị giác này sẽ gửi tín hiệu đến não thông qua dây thần kinh mặt và thần kinh thiệt hầu để giúp chúng ta phân biệt các hương vị khác nhau.

Khi các cơ quan này bị tổn thương, người bệnh có thể gặp các dạng rối loạn như: 

• Giảm vị giác (cảm nhận vị yếu hơn bình thường);
• Vị giác sai lệch (cảm nhận sai vị thực tế);
• Mất vị giác hoàn toàn. 

Trong một số trường hợp, tình trạng này có thể liên quan đến rối loạn thần kinh, khô niêm mạc miệng do hút thuốc lá kéo dài, hội chứng Sjogren hoặc hậu COVID-19.

Mặc dù hiếm gặp, nhưng mất vị giác nếu kéo dài có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, gây chán ăn, suy nhược và làm giảm chất lượng cuộc sống. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách là yếu tố quan trọng giúp phục hồi chức năng vị giác hiệu quả.

Mất vị giác cảnh báo những bệnh lý nào?

Mất vị giác không chỉ là hiện tượng tạm thời do thay đổi sinh lý, mà đôi khi còn là dấu hiệu cảnh báo sớm của nhiều bệnh lý tiềm ẩn. Tình trạng này có thể bắt nguồn từ các rối loạn liên quan đến vị giác, khứu giác hoặc các bệnh lý tại khoang miệng và hệ thần kinh. Dưới đây là một số bệnh lý phổ biến có thể gây mất vị giác:

Rối loạn vị giác

Rối loạn vị giác xảy ra khi người bệnh cảm nhận sai lệch hương vị, thường duy trì một vị nhất định trong khoang miệng như vị mặn, chua hoặc vị kim loại. Điều này khiến người bệnh không phân biệt được các vị khác nhau khi ăn. Ngoài gây khó chịu, rối loạn vị giác còn làm giảm cảm giác ngon miệng, dẫn đến chán ăn và sụt cân nhanh nếu kéo dài.

Giảm vị giác

Giảm vị giác là tình trạng người bệnh chỉ mất cảm nhận với một hoặc vài vị cụ thể, chẳng hạn như không còn cảm nhận được vị ngọt hay vị đắng. Dù nhẹ hơn mất vị giác hoàn toàn, nhưng tình trạng này vẫn ảnh hưởng đến khả năng thưởng thức thức ăn và có thể là dấu hiệu sớm của các rối loạn thần kinh hoặc bệnh lý viêm ở vùng lưỡi và khoang miệng.

Rối loạn khứu giác

Khứu giác và vị giác có mối liên hệ mật thiết. Khi mũi hoặc các cơ quan liên quan đến khứu giác bị tổn thương, khả năng cảm nhận mùi vị của người bệnh cũng suy giảm đáng kể. Nhiều người mất vị giác thực chất là do mất khứu giác một phần hoặc toàn bộ, thường gặp trong các trường hợp viêm mũi, viêm xoang hoặc nhiễm virus đường hô hấp.

Tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc có thể làm thay đổi cảm nhận vị giác. Các nhóm thuốc như macrolid, thuốc hạ cholesterol (statin) hoặc thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE inhibitors) được ghi nhận có thể gây ra tình trạng này. Mất vị giác do thuốc thường chỉ là tạm thời và sẽ cải thiện khi ngừng sử dụng hoặc thay đổi liều theo hướng dẫn của bác sĩ.

Hội chứng Ageusia

Hội chứng Ageusia là tình trạng mất hoàn toàn khả năng cảm nhận vị, khiến người bệnh không còn phân biệt được bất kỳ hương vị nào. Đây là bệnh lý hiếm gặp nhưng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tâm lý. Người mắc hội chứng này thường mất cảm giác ngon miệng, dễ suy dinh dưỡng và giảm chất lượng cuộc sống.

Các bệnh lý khác

Ngoài ra, mất vị giác còn có thể xuất hiện do viêm xoang, viêm tai giữa, nhiễm trùng đường hô hấp trên, bệnh răng miệng hoặc sau các ca phẫu thuật vùng đầu - cổ. Người tiếp xúc thường xuyên với hóa chất độc hại, đang điều trị ung thư bằng xạ trị hoặc từng bị chấn thương đầu cũng có nguy cơ cao gặp phải tình trạng này. Một số bệnh nhiễm virus như COVID-19 cũng được ghi nhận là nguyên nhân phổ biến gây mất vị giác tạm thời.

Như vậy, mất vị giác có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ nhẹ đến nghiêm trọng. Do đó, khi tình trạng này kéo dài hoặc kèm theo các triệu chứng bất thường khác, người bệnh nên đến cơ sở y tế để được kiểm tra và điều trị sớm.

Cách khắc phục tình trạng mất vị giác hiệu quả

Mất vị giác có thể là tình trạng tạm thời hoặc kéo dài tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra. Trong các trường hợp nhẹ như cảm lạnh hoặc cảm cúm, khả năng cảm nhận vị thường sẽ phục hồi sau vài ngày hoặc vài tuần. Tuy nhiên, nếu triệu chứng kéo dài, người bệnh nên đến cơ sở y tế để được thăm khám và xác định nguyên nhân chính xác, từ đó có hướng điều trị phù hợp.

Để cải thiện tình trạng mất vị giác và hỗ trợ phục hồi nhanh hơn, có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống: Duy trì chế độ ăn lành mạnh, bổ sung thực phẩm giàu vitamin A cùng rau củ quả tươi giúp tăng cường sức đề kháng và kích thích vị giác. Nên hạn chế thức ăn nhiều muối, đường, đồng thời ưu tiên các món ăn có hương vị đậm đà tự nhiên.
• Tập thể dục thường xuyên: Vận động đều đặn giúp cải thiện lưu thông máu, tăng cường hoạt động của hệ thần kinh, từ đó hỗ trợ quá trình phục hồi vị giác tốt hơn.
• Điều trị nguyên nhân gốc: Nếu mất vị giác là do bệnh lý hoặc tác dụng phụ của thuốc, người bệnh cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ và điều chỉnh thuốc hoặc điều trị bệnh nền để khôi phục khả năng cảm nhận hương vị.

Mất vị giác không chỉ ảnh hưởng đến cảm nhận ẩm thực mà còn là dấu hiệu cảnh báo nhiều vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Việc nhận biết sớm mất vị giác là gì, thăm khám kịp thời và điều trị đúng cách sẽ giúp người bệnh nhanh chóng khôi phục khả năng cảm nhận vị, đồng thời ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm. Bên cạnh đó, duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống cân đối và tập thể dục thường xuyên là những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả giúp bảo vệ hệ thần kinh vị giác và nâng cao chất lượng cuộc sống mỗi ngày.