Loạn sản khớp háng ở trẻ em: Nhận biết sớm để giúp con vận động khỏe mạnh

Loạn sản khớp háng ở trẻ em là một trong những tình trạng cơ xương khớp bẩm sinh có thể ảnh hưởng đến sự phát triển vận động nếu không được phát hiện và can thiệp đúng thời điểm.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu cách nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường ở khớp háng của trẻ, nguyên nhân hình thành cũng như các phương pháp chăm sóc, theo dõi phù hợp.

Loạn sản khớp háng ở trẻ em là gì?

Loạn sản khớp háng là tình trạng cấu trúc khớp háng không phát triển hoàn chỉnh hoặc bị lệch khỏi vị trí bình thường. Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, khớp háng bao gồm chỏm xương đùi và ổ cối. Khi mối liên kết này lỏng lẻo hoặc lệch trục, nguy cơ trật khớp háng tăng lên và có thể dẫn đến biến dạng vận động nếu không can thiệp.

Theo Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP), tình trạng này được gọi là “phát triển bất thường khớp háng” (Developmental Dysplasia of the Hip - DDH) và có thể xảy ra một hoặc hai bên, thường gặp hơn ở bé gái và bên khớp háng trái.

Khác với những bất thường cơ xương khác dễ nhận biết bằng mắt thường, loạn sản khớp háng ở trẻ em thường tiến triển âm thầm. Do đó, việc hiểu và theo dõi các dấu hiệu cảnh báo là điều cần thiết.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến khớp háng của trẻ

Có nhiều yếu tố liên quan đến việc hình thành loạn sản khớp háng ở trẻ em, trong đó có thể kể đến:

• Vị trí thai nhi trong bụng mẹ: Trẻ nằm ngôi mông hoặc bị ép quá mức vào khung chậu có nguy cơ bị lệch khớp háng.
• Di truyền: Nếu trong gia đình có người từng bị loạn sản khớp háng thì khả năng trẻ mắc cũng cao hơn.
• Giới tính: Bé gái có nguy cơ cao hơn bé trai từ 4 đến 7 lần, do ảnh hưởng của hormone relaxin trong giai đoạn cuối thai kỳ.
• Thai kỳ đầu lòng (con so): Là yếu tố nguy cơ độc lập do cơ bụng và tử cung chưa giãn nở tốt, dễ làm bé bị hạn chế vận động trong tử cung.
• Thiểu ối hoặc đa ối trong thai kỳ: Làm giảm không gian chuyển động của thai nhi, ảnh hưởng đến sự phát triển khớp háng.
• Sinh non hoặc trẻ nhẹ cân: Cũng có thể tăng nguy cơ bất thường về phát triển khớp.
• Tư thế quấn tã hoặc địu sai cách: Việc quấn chặt chân trẻ hoặc sử dụng địu không hỗ trợ đúng tư thế dạng chữ M có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khớp háng đang phát triển.

Tuy không thể kiểm soát hết các yếu tố bẩm sinh, nhưng cha mẹ hoàn toàn có thể điều chỉnh thói quen chăm sóc và sinh hoạt hàng ngày để giảm nguy cơ xảy ra tình trạng này.

Trong quá trình mang thai, mẹ nên đi khám định kỳ đều đặn và trao đổi về tư thế nằm của thai nhi. Sau sinh, nên học cách quấn tã đúng và chọn tư thế bế trẻ giúp bảo vệ hệ cơ xương tốt hơn.

Dấu hiệu nhận biết loạn sản khớp háng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Phần lớn trẻ bị loạn sản khớp háng ở giai đoạn sơ sinh không biểu hiện rõ rệt. Tuy nhiên, cha mẹ có thể để ý một số dấu hiệu dưới đây:

• Một chân trông ngắn hơn so với bên còn lại.
• Khi duỗi chân bé, một bên háng bị hạn chế cử động.
• Nếp gấp da ở đùi hoặc mông không đều nhau.
• Có tiếng "lách cách" nhẹ khi xoay chân bé.

Khi trẻ bắt đầu biết đứng và đi, các biểu hiện rõ hơn có thể gồm:

• Dáng đi khập khiễng hoặc đi nhón chân.
• Đứng không vững, dễ ngã.
• Chậm biết đi so với mốc phát triển thông thường.

Nếu có bất kỳ nghi ngờ nào về sự phát triển vận động của trẻ, hoặc gia đình có tiền sử mắc bệnh lý này, cha mẹ nên đưa bé đi khám tại các cơ sở y tế để được đánh giá bằng siêu âm hoặc X-quang tùy độ tuổi.

Chẩn đoán và điều trị loạn sản khớp háng

Việc chẩn đoán loạn sản khớp háng ở trẻ em cần được thực hiện bởi bác sĩ có chuyên môn thông qua:

• Khám lâm sàng: Đánh giá khả năng vận động, độ linh hoạt của khớp háng. Đặc biệt ở trẻ sơ sinh, bác sĩ sẽ thực hiện test Barlow và Ortolani . Hai nghiệm pháp quan trọng giúp phát hiện tình trạng khớp háng lỏng hoặc trật khớp.
• Siêu âm (trẻ dưới 4 - 6 tháng) hoặc chụp X-quang (trẻ lớn hơn): Kiểm tra sự phát triển ổ cối và vị trí chỏm xương đùi.

Phương pháp điều trị sẽ tùy thuộc vào độ tuổi và mức độ tổn thương:

• Dưới 6 tháng tuổi: Dùng nẹp Pavlik là thiết bị hỗ trợ đưa chỏm xương đùi về đúng vị trí và giữ ổn định trong quá trình phát triển.
• Từ 6 đến 18 tháng: Có thể cần bó bột hoặc phẫu thuật đóng kín nếu tình trạng không cải thiện.
• Trên 18 tháng: Trẻ có thể cần phẫu thuật mở để nắn chỉnh lại khớp háng.

Sau điều trị, bé cần được theo dõi định kỳ, kết hợp vận động nhẹ nhàng hoặc tập vật lý trị liệu tùy theo hướng dẫn của bác sĩ.

Việc điều trị nên được chỉ định và theo dõi tại cơ sở y tế chuyên khoa. Tuyệt đối không nên tự ý sử dụng nẹp hoặc các phương pháp dân gian chưa được kiểm chứng.

Chăm sóc và phòng ngừa loạn sản khớp háng cho bé

Dù không thể ngăn ngừa hoàn toàn tất cả các nguyên nhân gây loạn sản khớp háng ở trẻ em, nhưng cha mẹ có thể chủ động thực hiện các biện pháp sau để hỗ trợ:

• Không quấn tã quá chặt ở phần chân. Tốt nhất nên để hai chân có thể cử động thoải mái.
• Chọn địu có tư thế hỗ trợ dạng chữ M: Giúp hông và đùi bé mở rộng tự nhiên.
• Tư thế bế trẻ hợp lý, tránh ép chân bé thẳng khít vào nhau quá mức.
• Theo dõi mốc phát triển vận động: Nếu thấy bé chậm lật, bò, đứng hoặc đi không đều, nên đưa đi kiểm tra.

Ngoài ra, việc đưa bé đi khám tổng quát sau sinh tại các cơ sở y tế có dịch vụ sàng lọc sơ sinh là cách giúp phát hiện sớm và theo dõi hiệu quả.

Loạn sản khớp háng ở trẻ em là một tình trạng có thể kiểm soát nếu được phát hiện và can thiệp kịp thời. Sự quan tâm đúng mức từ giai đoạn sơ sinh, kết hợp theo dõi vận động và chăm sóc đúng cách sẽ giúp trẻ phát triển xương khớp khỏe mạnh.

Cha mẹ nên chủ động ghi nhớ các dấu hiệu cảnh báo, đồng thời đưa trẻ đến khám định kỳ tại cơ sở y tế nếu có bất kỳ nghi ngờ nào liên quan đến hệ vận động.

Ngoài việc chăm sóc xương khớp, bảo vệ trẻ khỏi các bệnh lý truyền nhiễm thông qua tiêm vắc xin đầy đủ cũng là điều cần thiết trong những năm đầu đời. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hiện đang cung cấp các loại vắc xin dành cho trẻ từ sơ sinh đến tuổi đi học, đảm bảo quy trình tiêm chủng an toàn và theo dõi sát sao.