Loạn sản hậu môn là gì? Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Loạn sản hậu môn là một thuật ngữ được sử dụng để mô tả những thay đổi trong cơ thể có thể dẫn đến ung thư hậu môn. Loạn sản hậu môn không phải là ung thư, nhưng là dấu hiệu cho thấy bạn có thể phát triển ung thư hậu môn. Trong loạn sản hậu môn, các tế bào ở hậu môn trở nên bất thường. Theo thời gian, những tế bào bất thường này có thể bắt đầu nhân lên, hình thành các khối u. Những khối u này có thể lan sang các khu vực khác trong cơ thể.

Loạn sản hậu môn bắt đầu ở lớp niêm mạc - lớp lót ẩm ướt bên trong ống hậu môn. Trong loạn sản hậu môn, các tế bào khỏe mạnh ở lớp niêm mạc sẽ biến đổi thành các tế bào bất thường. Những tế bào bất thường này thường xuất hiện ở vị trí tiếp giáp giữa ống hậu môn và trực tràng, nhưng cũng có thể phát triển ở vùng da ngay bên ngoài hậu môn (da quanh hậu môn).

Loạn sản hậu môn có thể được gọi bằng thuật ngữ loạn sản biểu mô hậu môn (anal intraepithelial neoplasia - AIN) hoặc tổn thương biểu mô vảy (squamous intraepithelial lesions - SILs). AIN/SIL được chia thành hai mức độ dựa trên việc quan sát tế bào dưới kính hiển vi:

• SIL mức độ thấp (AIN độ 1 hoặc loạn sản mức độ thấp): Các tế bào trong SIL mức độ thấp có hình dạng gần giống tế bào bình thường. Dạng này thường tự biến mất mà không cần điều trị và ít có khả năng chuyển thành ung thư.
• SIL mức độ cao (AIN độ 2 hoặc 3 hay loạn sản mức độ cao): Các tế bào trong SIL mức độ cao có hình dạng bất thường. Dạng này ít có khả năng tự khỏi nếu không điều trị và theo thời gian có thể tiến triển thành ung thư hậu môn.

Những dấu hiệu và triệu chứng của loạn sản hậu môn

Loạn sản hậu môn thường không gây triệu chứng rõ ràng mà bạn có thể cảm nhận được. Đôi khi, các triệu chứng chỉ xuất hiện khi loạn sản đã tiến triển thành ung thư hậu môn.

Khi có triệu chứng, bệnh có thể giống với triệu chứng của một số tình trạng phổ biến khác như trĩ hoặc nhiễm trùng. Các triệu chứng có thể bao gồm:

• Đau hoặc cảm giác tức ở vùng hậu môn;
• Cảm giác có khối u nhú hậu môn;
• Chảy máu;
• Ngứa hậu môn;
• Tiết mủ hoặc chất nhầy từ hậu môn;
• Thay đổi thói quen đi tiêu hoặc phải rặn nhiều hơn khi đại tiện.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đến khám bác sĩ khi có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào nghi ngờ liên quan đến loạn sản hậu môn, đặc biệt là nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao như nhiễm HPV, HIV, có quan hệ tình dục qua đường hậu môn, hệ miễn dịch suy yếu…

Virus HPV là nguyên nhân gây ra loạn sản hậu môn. Nếu bạn dương tính với HIV, hệ miễn dịch suy yếu có thể khiến bạn dễ bị nhiễm HPV hơn. Ngoài ra, nếu bạn thường xuyên quan hệ tình dục qua đường hậu môn, ống hậu môn có thể bị trầy xước hoặc rách, tạo điều kiện cho virus HPV xâm nhập.

Phòng ngừa HPV được xem là cách tốt nhất để bảo vệ cơ thể khỏi loạn sản hậu môn. Bác sĩ có thể đề nghị tiêm vắc xin HPV; vắc xin này được khuyến cáo cho tất cả thanh thiếu niên và những người có nguy cơ cao. Dù bạn có đủ điều kiện tiêm vắc xin HPV hay không, các bác sĩ cũng khuyến khích thực hành tình dục an toàn để giảm nguy cơ phơi nhiễm với HPV cũng như nguy cơ mắc loạn sản hậu môn.

Những ai có nguy cơ mắc bệnh loạn sản hậu môn?

Một số người có nguy cơ cao hơn mắc bệnh loạn sản hậu môn. Bạn có thể thuộc nhóm nguy cơ cao nếu trong tiền sử có một hoặc nhiều yếu tố sau:

• Nhiễm virus papilloma ở người (HPV) tại vùng sinh dục hoặc hậu môn.
• Kết quả xét nghiệm Pap (phết tế bào cổ tử cung hoặc hậu môn) bất thường kèm theo dương tính với HPV.
• Kết quả Pap smear cổ tử cung bất thường.
• Dương tính với HIV (virus gây suy giảm miễn dịch).
• Đang dùng thuốc làm suy yếu hệ miễn dịch, như điều trị viêm khớp dạng thấp hoặc sau ghép tạng.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh loạn sản hậu môn

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

• Có quan hệ tình dục qua đường hậu môn mà không sử dụng bao cao su.
• Hút thuốc lá.
• Dùng ma túy bằng đường tiêm.
• Trên 40 tuổi.
• Có nhiều bạn tình trong đời sống tình dục.

Những yếu tố này đều góp phần làm tăng khả năng nhiễm HPV hoặc làm suy giảm hệ miễn dịch, từ đó làm tăng nguy cơ phát triển loạn sản hậu môn.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán loạn sản hậu môn

Bác sĩ có thể sử dụng nhiều phương pháp xét nghiệm để chẩn đoán loạn sản hậu môn. Nếu bạn đang được đánh giá về tình trạng này, bác sĩ có thể hỏi về tiền sử bệnh lý, bao gồm việc bạn có nhiễm HIV hoặc HPV hay không. Các xét nghiệm có thể bao gồm:

• Thăm trực tràng bằng tay: Bác sĩ dùng ngón tay để khám hậu môn và tìm các khối bất thường.
• Phết tế bào hậu môn: Tương tự như phết tế bào cổ tử cung, xét nghiệm này được thực hiện bằng cách đưa một que tăm bông vào hậu môn để lấy mẫu tế bào. Các bác sĩ giải phẫu bệnh sẽ kiểm tra mẫu này để phát hiện các thay đổi tiền ung thư hoặc ung thư.
• Nội soi hậu môn: Bác sĩ sử dụng một ống nhỏ rỗng có đèn chiếu sáng đưa vào ống hậu môn để kiểm tra các tế bào bất thường. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể thực hiện nội soi hậu môn độ phân giải cao, bằng cách bôi một số chất đặc biệt vào ống hậu môn để làm nổi bật các vùng có tế bào bất thường hoặc tiền ung thư.
• Sinh thiết: Nếu các xét nghiệm ban đầu cho thấy có tế bào bất thường, bác sĩ có thể lấy mẫu mô từ ống hậu môn. Mẫu này sẽ được phân tích dưới kính hiển vi để xác nhận chẩn đoán loạn sản hoặc ung thư hậu môn.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT-scan): Nếu có dấu hiệu cho thấy đã phát triển thành ung thư hậu môn, bác sĩ có thể chỉ định chụp CT để đánh giá xem ung thư đã lan rộng hay chưa.

Điều trị loạn sản hậu môn

Phương pháp điều trị loạn sản hậu môn sẽ phụ thuộc vào mức độ và loại loạn sản mà bạn mắc phải. Nếu các xét nghiệm cho thấy bạn bị loạn sản mức độ thấp, bác sĩ có thể chỉ theo dõi tình trạng của bạn để xem liệu loạn sản có tiến triển hay không. Nếu bạn bị loạn sản mức độ cao, bác sĩ có thể sử dụng một hoặc nhiều phương pháp điều trị sau:

• Nội soi nhuộm màu: Trong phương pháp này, bác sĩ sử dụng một ống nội soi mềm, mỏng và các chất nhuộm màu để làm nổi bật mô bất thường. Khi quan sát hậu môn, bác sĩ sẽ tiêu diệt các tế bào bất thường. Việc loại bỏ những tế bào này giúp ngăn ngừa nguy cơ phát triển thành ung thư hậu môn.
• Điều trị bằng laser: Bác sĩ sử dụng tia laser để loại bỏ mô bất thường.
• Đốt điện: Bác sĩ sử dụng cùng dụng cụ với khi sinh thiết, nhẹ nhàng chà lên vùng bị ảnh hưởng để loại bỏ tế bào bất thường.
• Axit trichloroacetic: Bác sĩ sử dụng một miếng gạc tẩm axit chấm lên vùng bị ảnh hưởng để phá hủy các tế bào bất thường.
• Phẫu thuật: Bác sĩ phẫu thuật cắt bỏ vùng mô bị tổn thương.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của loạn sản hậu môn

Chế độ sinh hoạt:

• Sử dụng bao cao su đúng cách trong mọi hình thức quan hệ, kể cả quan hệ qua đường hậu môn.
• Ngủ đủ giấc, tránh stress kéo dài.
• Luyện tập thể dục thường xuyên (ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần).
• Uống từ 1,5 - 2 lít nước/ngày, giúp nhu động ruột hoạt động hiệu quả và giảm kích ứng vùng hậu môn.
• Bỏ hút thuốc lá giúp cải thiện sức khỏe toàn diện và hệ miễn dịch.
• Giữ vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ, tránh dùng các sản phẩm gây kích ứng da.

Chế độ dinh dưỡng:

• Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, ưu tiên rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên cám, thực phẩm giàu vitamin A, C, E và kẽm.
• Tránh thực phẩm chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ, đường tinh luyện, rượu bia, nước ngọt có gas, thực phẩm cay nóng.
• Hạn chế tối đa thịt đỏ chế biến sẵn (xúc xích, thịt xông khói).

Phương pháp phòng ngừa loạn sản hậu môn

Đặc hiệu

Nhiễm HPV là nguyên nhân gây loạn sản hậu môn. Do đó, việc tiêm vắc xin HPV sẽ giúp giảm nguy cơ mắc loạn sản hậu môn.

• Vắc xin Gardasil 4 (Hoa Kỳ): Là vắc xin tái tổ hợp tứ giá ngừa Papillomavirus ở người tuýp 6, 11, 16, 18. Giúp phòng bệnh ung thư cổ tử cung, âm hộ, âm đạo, các tổn thương tiền ung thư và loạn sản, mụn cóc sinh dục, các bệnh lý do nhiễm virus HPV. Được sử dụng cho nữ giới từ 9 đến 26 tuổi.​
• Vắc xin Gardasil 9 (Hoa Kỳ): Giúp phòng ngừa 9 chủng virus HPV gồm tuýp 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 và 58, giảm nguy cơ mắc các bệnh như ung thư cổ tử cung, âm hộ, âm đạo, hậu môn và mụn cóc sinh dục.​ Được dùng cho cả nam và nữ từ 9 tuổi đến dưới 46 tuổi.​

Hiện nay, Trung tâm tiêm chủng Long Châu cung cấp vắc xin HPV nói riêng và các vắc xin khác nói chung với giá tốt. Tiêm vắc xin đầy đủ và đúng lịch giúp cơ thể kích thích sinh ra miễn dịch chủ động đặc hiệu, từ đó tăng cường sức đề kháng, phòng ngừa các bệnh nguy hiểm. Vì vậy, mời bạn liên hệ trực tiếp với Tiêm chủng Long Châu qua Hotline: 1800 6928 để được tư vấn gói vắc xin phù hợp và đặt lịch tiêm chủng nhanh nhất.

Không đặc hiệu

Phương pháp hiệu quả nhất để phòng tránh loạn sản hậu môn là bảo vệ bản thân khỏi các chủng virus HPV gây ra tình trạng này.

• Sử dụng bao cao su: HPV là một bệnh lây truyền qua đường tình dục (STD). Những người có quan hệ tình dục hậu môn tiếp nhận, sử dụng đồ chơi tình dục, hoặc có nhiều bạn tình nên áp dụng các biện pháp để bảo vệ bản thân và bạn tình.
• Xét nghiệm các bệnh lây truyền qua đường tình dục định kỳ: Việc kiểm tra thường xuyên giúp bạn phát hiện sớm nếu đã từng phơi nhiễm với HPV.
• Ngừng hút thuốc: Hút thuốc làm tăng nguy cơ phát triển loạn sản hậu môn.
• Duy trì lối sống lành mạnh: Ngủ đủ giấc, tập thể dục thường xuyên, ăn uống khoa học, kiểm soát stress.