Khi mang thai giai đoạn nào thai nhi dễ bị dị tật?

Các dị tật bẩm sinh ở thai nhi thường hình thành ngay từ những tuần đầu của thai kỳ, khi các cơ quan quan trọng đang được tạo dựng. Do đó, tìm hiểu thời điểm dễ phát sinh dị tật là cách để mỗi bà mẹ nâng cao ý thức bảo vệ sức khỏe cho con ngay từ trong bụng.

Khi mang thai giai đoạn nào thai nhi dễ bị dị tật?

Trong suốt thai kỳ, thời điểm dễ xuất hiện dị tật thai nhất là tam cá nguyệt đầu tiên, tức từ tuần thứ 1 đến tuần thứ 14 của thai kỳ (tính từ ngày đầu kỳ kinh cuối cùng). Đây là giai đoạn vô cùng quan trọng vì hầu hết những thay đổi lớn về hình thái và cơ quan đều diễn ra trong khoảng 3 đến 12 tuần phát triển phôi thai.

Trong thời gian này, các cấu trúc chính của cơ thể như cột sống, đầu, tay và chân bắt đầu hình thành, đồng thời các cơ quan quan trọng như tim, dạ dày và phổi cũng bước vào quá trình phát triển. Trong đó, tim và dạ dày có thể hình thành trọn vẹn ngay trong tam cá nguyệt đầu tiên, còn phổi tiếp tục hoàn thiện ở giai đoạn sau. Chính vì những thay đổi then chốt này, việc tiếp xúc với các tác nhân có hại trong ba tháng đầu mang thai mang nguy cơ cao nhất gây ra những dị tật bẩm sinh nghiêm trọng.

Đặc biệt, trong bốn tuần đầu tiên sau ngày đầu của kỳ kinh cuối cùng, thai kỳ rơi vào giai đoạn gọi là "tất cả hoặc không có gì". Ở thời điểm này, trứng vừa được thụ tinh đang phân chia và bám vào niêm mạc tử cung. Nếu chịu tác động rất có hại, toàn bộ tế bào phôi có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng, dẫn đến thất bại trong quá trình làm tổ hoặc gây sảy thai.

Nhiều trường hợp sảy thai sớm thậm chí xảy ra trước khi người mẹ nhận ra mình mang thai. Ngược lại, nếu mức độ tác động không đủ mạnh, phôi thai thường vẫn phát triển bình thường mà không để lại dị tật.

Trong giai đoạn này, cũng có những tình huống tiếp xúc gây tổn thương nhẹ hơn, chỉ ảnh hưởng đến một số ít tế bào. Nhờ khả năng phục hồi cao ở giai đoạn sớm, phôi thai vẫn có thể bù trừ để phát triển bình thường. Điều này lý giải tại sao nếu thai kỳ không bị sảy trong những tuần đầu, nguy cơ dị tật bẩm sinh do các tác nhân bên ngoài sẽ thấp hơn so với các giai đoạn sau.

Dị tật thai nhi có nguy hiểm không?

Dị tật thai nhi có thể nguy hiểm hoặc không, tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng đến hình dạng và chức năng của cơ thể. Mỗi thai kỳ đều có nguy cơ nền là 3 - 5% trẻ sinh ra mắc dị tật bẩm sinh, ngay cả khi không có yếu tố nguy cơ đặc biệt.

Nếu người mẹ tiếp xúc với các tác nhân gây hại trong thai kỳ, nguy cơ có thể tăng lên. Mức độ ảnh hưởng còn phụ thuộc vào thời điểm phơi nhiễm. Khi một cơ quan đang trong giai đoạn hình thành, nó dễ bị tổn thương nhất. Sau khi cơ quan đã hình thành, nguy cơ dị tật nghiêm trọng giảm đi, nhưng tác nhân bên ngoài vẫn có thể gây rối loạn chức năng hoặc cản trở sự phát triển của cơ quan đó.

Dị tật bẩm sinh nặng thường gây ra vấn đề y tế nghiêm trọng, cần can thiệp phẫu thuật hoặc điều trị lâu dài, chẳng hạn như bệnh tim bẩm sinh, nứt đốt sống hoặc bàn chân khoèo. Trong khi đó, các dị tật nhỏ thường ít nguy hiểm, có thể chỉ là biến thể của sự phát triển bình thường, ví dụ như mắt cách xa nhau hay tai to và thường không cần điều trị.

Ngoài ra, còn có khuyết tật chức năng, tức là cơ quan trông bình thường nhưng hoạt động bất thường, điển hình như khuyết tật trí tuệ hoặc mất thính lực.

Một số dị tật bẩm sinh thường gặp bao gồm: Hở môi, hở hàm ếch, bệnh tim bẩm sinh, bất thường nhiễm sắc thể (như trẻ bị Down), chân khoèo, rối loạn phát triển xương (gây lùn, vẹo cột sống hoặc mất chi) và bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm.

Có thể phòng ngừa dị tật ở thai nhi không?

Tuy không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ dị tật bẩm sinh, nhưng có thể giảm thiểu bằng cách chăm sóc sức khỏe tốt ngay từ khi chuẩn bị mang thai và trong suốt thai kỳ.

Khám thai định kỳ

Việc đi khám thai định kỳ rất quan trọng để bác sĩ theo dõi sự phát triển của thai nhi và kịp thời phát hiện, xử lý các bất thường. Bên cạnh đó, khi nghi ngờ có thai, cần liên hệ sớm với bác sĩ để được tư vấn và chăm sóc kịp thời. 

Ngoài ra, mẹ nên trao đổi với bác sĩ về tất cả các loại thuốc và thực phẩm bổ sung mình đang sử dụng. Không nên tự ý dùng thuốc, kể cả thuốc mua không cần đơn, vì nhiều loại thuốc có thể gây hại cho thai nhi.

Bổ sung vitamin và axit folic

Nếu đang có kế hoạch mang thai hoặc đã có quan hệ tình dục mà không dùng biện pháp tránh thai thì nên bắt đầu bổ sung vitamin tổng hợp trước sinh, đặc biệt là axit folic với liều theo chỉ định. Axit folic giúp giảm nguy cơ dị tật ống thần kinh ở thai nhi.

Không uống rượu bia

Trong suốt thai kỳ, tuyệt đối không uống rượu, vì rượu có thể gây ra hội chứng rượu bào thai với nhiều dị tật và ảnh hưởng lâu dài đến trí tuệ của trẻ.

Như vậy, dù không thể ngăn ngừa hoàn toàn, việc chăm sóc sức khỏe cẩn thận và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ sẽ giúp giảm thiểu đáng kể nguy cơ dị tật bẩm sinh.

Bài viết đã giải đáp thắc mắc: “Khi mang thai giai đoạn nào thai nhi dễ bị dị tật?”. Thai nhi dễ bị dị tật nhất trong tam cá nguyệt đầu tiên, khi các cơ quan quan trọng đang hình thành. Nếu người mẹ tiếp xúc với tác nhân gây hại trong giai đoạn này, nguy cơ dị tật sẽ tăng cao. Vì vậy, việc chăm sóc sức khỏe trước và trong thai kỳ, cùng với tầm soát sớm, đóng vai trò quyết định trong việc giảm thiểu dị tật bẩm sinh.