Kết quả xét nghiệm viêm gan B: Cách đọc đúng và ý nghĩa từng chỉ số

Viêm gan B là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến và nguy hiểm, có khả năng gây xơ gan, ung thư gan nếu không được phát hiện sớm. Việc xét nghiệm định kỳ giúp sàng lọc, chẩn đoán và theo dõi hiệu quả điều trị. Tuy nhiên, kết quả xét nghiệm viêm gan B thường khá phức tạp khiến nhiều người không biết bắt đầu từ đâu. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ các chỉ số và định hướng hành động phù hợp với từng tình huống.

Kết quả xét nghiệm viêm gan B có ý nghĩa gì?

Nhiều người nghĩ xét nghiệm viêm gan B đơn thuần chỉ là để biết có nhiễm virus HBV hay không. Trên thực tế, xét nghiệm này mang lại rất nhiều thông tin quan trọng giúp bác sĩ phân loại giai đoạn bệnh, đánh giá nguy cơ lây nhiễm và đưa ra chiến lược điều trị phù hợp.

• Xác định tình trạng nhiễm virus HBV: Xét nghiệm giúp biết người đó có đang nhiễm hay không, từng nhiễm hay đã khỏi.
• Phân biệt giai đoạn bệnh: Bao gồm nhiễm cấp tính, mãn tính, giai đoạn không hoạt động hoặc đã có miễn dịch.
• Đánh giá nguy cơ lây nhiễm: Thông qua các chỉ số về hoạt động virus (HBeAg, HBV-DNA).
• Ý nghĩa với từng đối tượng: Người khỏe mạnh biết mình có cần tiêm vắc xin hay không, người đã tiêm vắc xin thì kiểm tra hiệu lực kháng thể và người đang theo dõi bệnh thì  kiểm tra tiến triển và đáp ứng điều trị.

Vì thế, hiểu đúng kết quả không chỉ giúp bạn yên tâm mà còn là nền tảng để bảo vệ sức khỏe bản thân và những người xung quanh.

Các chỉ số quan trọng trong kết quả xét nghiệm viêm gan B

Khi cầm trên tay phiếu xét nghiệm, bạn sẽ thấy nhiều ký hiệu như HBsAg, Anti-HBs, HBeAg… Những chỉ số này không chỉ là thuật ngữ y học khô khan mà là “ngôn ngữ” để bác sĩ hiểu rõ tình trạng gan của bạn. Dưới đây là giải thích từng chỉ số và cách đọc ý nghĩa của chúng:

HBsAg (Kháng nguyên bề mặt)

Đây là chỉ số đầu tiên và quan trọng nhất trong tầm soát viêm gan B. Nó cho biết bạn có đang nhiễm virus viêm gan B hay không tại thời điểm làm xét nghiệm.

• Dương tính: Bạn đang nhiễm virus HBV, dù có thể chưa có triệu chứng.
• Âm tính: Bạn không mang virus tại thời điểm xét nghiệm, nhưng chưa thể kết luận có miễn dịch hay không nên cần xem thêm Anti-HBs.

Anti-HBs (Kháng thể bảo vệ)

Kháng thể này là "lá chắn" tự nhiên hoặc do tiêm vaccine tạo ra để chống lại virus viêm gan B. Đây là chỉ số phản ánh mức độ miễn dịch của cơ thể với HBV.

• ≥ 10 mIU/mL: Bạn đã có miễn dịch, không cần tiêm vaccine.
• < 10 mIU/mL: Bạn chưa có đủ miễn dịch - nếu chưa từng nhiễm, nên tiêm phòng càng sớm càng tốt.

Anti-HBc (Kháng thể lõi)

Chỉ số này cho biết bạn đã từng tiếp xúc với virus HBV, dù hiện tại có thể không còn mang virus. Nó giúp phân biệt người chưa từng nhiễm và người đã khỏi bệnh. Do đó, nếu dương tính thì đã từng nhiễm HBV (có thể đang nhiễm hoặc đã khỏi). Cần kết hợp với các chỉ số khác để xác định tình trạng hiện tại.

HBeAg và Anti-HBe

Hai chỉ số này là cặp đôi “đánh giá độ nguy hiểm” của virus. Chúng cho biết virus đang hoạt động mạnh hay đang giảm dần, từ đó ước lượng nguy cơ lây nhiễm và chỉ định điều trị.

• HBeAg dương tính: Virus đang nhân lên nhanh chóng, nguy cơ lây rất cao.
• Anti-HBe dương tính: Virus giảm hoạt động, ít lây hơn, thường là giai đoạn sau điều trị hoặc gần chuyển sang thể không hoạt động.

HBV-DNA (Tải lượng virus)

Đây là xét nghiệm chuyên sâu giúp định lượng chính xác mức độ virus có trong máu. Rất cần thiết để đánh giá mức độ nghiêm trọng và theo dõi hiệu quả điều trị.

• Giá trị HBV-DNA cao: Virus đang hoạt động mạnh và cần điều trị.
• Giá trị thấp hoặc không phát hiện: Virus ít hoặc không hoạt động nên có thể chỉ cần theo dõi định kỳ.

Cách đọc kết quả theo tình huống phổ biến

Sau khi nắm được ý nghĩa của từng chỉ số, bạn sẽ dễ dàng hiểu hơn khi rơi vào các tình huống cụ thể. Dưới đây là những trường hợp điển hình thường gặp trong thực tế và cách diễn giải tương ứng:

Trường hợp 1: HBsAg dương tính, Anti-HBs âm tính, HBV-DNA dương tính

Kết quả này cho thấy người bệnh đang nhiễm virus viêm gan B mạn tính. Virus hoạt động mạnh, cần thực hiện thêm các xét nghiệm bổ sung như men gan, siêu âm gan và HBV-DNA định lượng để đánh giá mức độ tổn thương và lên kế hoạch điều trị.

Trường hợp 2: HBsAg âm tính, Anti-HBs dương tính

Trường hợp này cho thấy người được xét nghiệm đã có miễn dịch với virus viêm gan B. Miễn dịch này có thể là do đã tiêm phòng hoặc từng nhiễm bệnh và hiện tại đã khỏi hoàn toàn. Bạn không cần tiêm phòng lại hay điều trị gì thêm.

Trường hợp 3: HBsAg âm tính, Anti-HBs âm tính

Đây là dấu hiệu cho thấy người xét nghiệm chưa từng nhiễm virus viêm gan B và cũng chưa có miễn dịch. Trong trường hợp này, việc tiêm vắc xin viêm gan B sớm là cần thiết để phòng ngừa nguy cơ nhiễm bệnh trong tương lai.

Trường hợp 4: HBsAg dương tính, HBeAg dương tính, HBV-DNA ở mức cao

Kết quả này cho thấy virus đang trong giai đoạn hoạt động mạnh và có khả năng lây nhiễm rất cao. Người bệnh cần được theo dõi và điều trị tích cực, đồng thời thực hiện các biện pháp để tránh lây sang người khác như quan hệ tình dục an toàn và không dùng chung vật dụng cá nhân.

Làm gì sau khi nhận kết quả xét nghiệm viêm gan B?

Sau khi nhận kết quả xét nghiệm viêm gan B, bạn không nên chỉ nhìn vào kết quả “dương tính” hay “âm tính” rồi bỏ qua mọi thông tin còn lại. Dưới đây là các bước bạn cần thực hiện tương ứng với từng tình huống, mỗi bước đều quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe và kiểm soát bệnh hiệu quả, cụ thể:

• Tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa gan mật: Đây là người có đủ chuyên môn để phân tích toàn bộ kết quả, kết hợp với các yếu tố như tiền sử bệnh, triệu chứng và nguy cơ. Tuyệt đối không nên tự suy diễn hay tra cứu mạng rồi đưa ra kết luận sai lầm. Việc chẩn đoán và điều trị viêm gan B cần có chiến lược rõ ràng, không thể vội vàng.
• Nếu kết quả dương tính với viêm gan B: Bạn sẽ cần làm thêm các xét nghiệm bổ sung như men gan (ALT, AST), siêu âm gan và đặc biệt là định lượng HBV-DNA. Những chỉ số này giúp xác định mức độ tổn thương gan và tình trạng hoạt động của virus, từ đó quyết định có nên điều trị ngay hay chỉ theo dõi định kỳ.
• Nếu kết quả âm tính và chưa có miễn dịch: Bạn nên tiêm vắc xin viêm gan B càng sớm càng tốt. Việc tiêm phòng không chỉ giúp bạn tự bảo vệ mà còn giảm nguy cơ lây nhiễm trong cộng đồng. Sau tiêm, bạn nên làm xét nghiệm Anti-HBs để xác nhận cơ thể đã có miễn dịch.
• Nếu đã có miễn dịch (Anti-HBs dương tính): Bạn không cần lo lắng hay thực hiện thêm các thủ thuật y tế nào. Điều đó đồng nghĩa với việc bạn đã có khả năng chống lại virus viêm gan B - có thể do tiêm phòng hoặc từng nhiễm và đã khỏi. Tuy nhiên, nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao, nên kiểm tra lại Anti-HBs sau vài năm để đảm bảo miễn dịch vẫn hiệu quả.
• Nếu đang điều trị viêm gan B mạn: Việc quan trọng nhất là tuân thủ phác đồ của bác sĩ. Không tự ý ngưng thuốc, đổi thuốc hay thêm “thuốc bổ gan” từ mạng xã hội. Mỗi loại thuốc điều trị HBV đều có cơ chế riêng và chỉ nên dùng khi có chỉ định chính thức. Đồng thời, bạn cần xét nghiệm và tái khám định kỳ để theo dõi tiến triển.
• Thực hiện các biện pháp phòng lây lan cho người khác: Quan hệ tình dục nên an toàn tuyệt đối, không dùng chung các vật dụng cá nhân có thể dính máu như dao cạo, bàn chải đánh răng. Trong gia đình, nếu có người thân chưa tiêm phòng, bạn nên khuyến khích họ đi xét nghiệm và tiêm vắc xin kịp thời.

Ngoài ra, nhiều người băn khoăn rằng “xét nghiệm viêm gan B bao lâu có kết quả?”. Theo các chuyên gia y tế,  kết quả cơ bản có trong 1 - 3 ngày, còn HBV-DNA định lượng có thể mất 5 - 7 ngày tùy cơ sở xét nghiệm.

Phòng ngừa viêm gan B bằng cách nào?

Viêm gan B là bệnh có thể phòng ngừa hiệu quả, đặc biệt bằng vắc xin. Ngoài ra, cần kết hợp các biện pháp bảo vệ an toàn trong sinh hoạt hàng ngày:

• Tiêm vắc xin đầy đủ: Đủ 3 liều, tiêm đúng lịch và đúng kỹ thuật.
• Xét nghiệm Anti-HBs sau tiêm 1 - 2 tháng để kiểm tra hiệu lực miễn dịch.
• Tình dục an toàn: Dùng bao cao su, xét nghiệm trước khi kết hôn hoặc quan hệ lâu dài.
• Không dùng chung vật dụng cá nhân như bàn chải, dao cạo, dụng cụ làm móng…
• Xét nghiệm định kỳ nếu thuộc nhóm nguy cơ cao (gia đình có người bệnh, nhân viên y tế, người từng truyền máu).

Hiểu rõ và biết cách đọc kết quả xét nghiệm viêm gan B sẽ giúp bạn chủ động phòng ngừa, phát hiện và điều trị bệnh sớm để tránh biến chứng nặng nề về gan. Thay vì hoang mang, hãy lựa chọn hành động: xét nghiệm định kỳ, tiêm phòng đúng lịch, sinh hoạt lành mạnh và lắng nghe cơ thể bạn.