Kết quả tinh dịch đồ là gì? Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả

Nhiều cặp đôi hiếm muộn hiện nay có nguyên nhân xuất phát từ phía nam giới. Trong đó, xét nghiệm tinh dịch đồ là bước đầu tiên và quan trọng nhất để bác sĩ đánh giá sức khỏe sinh sản nam. Bài viết này sẽ giúp bạn tự đọc và nắm rõ từng chỉ số trong kết quả xét nghiệm tinh dịch, từ đó hiểu rõ tình trạng hiện tại và biết khi nào cần thăm khám thêm.

Kết quả tinh dịch đồ là gì? 

Kết quả xét nghiệm tinh dịch (hay còn gọi là seminogram) là bảng phân tích mẫu tinh dịch sau khi nam giới xuất tinh tại phòng xét nghiệm. Bảng này bao gồm nhiều thông số chính, được đo theo tiêu chuẩn nghiêm ngặt của Tổ chức Y tế Thế giới. Dưới đây là các chỉ số quan trọng nhất mà bạn sẽ thấy trong kết quả xét nghiệm tinh dịch.

Thể tích tinh dịch

Thể tích tinh dịch là lượng tinh dịch xuất ra trong một lần xuất tinh (tính bằng ml). Ngưỡng bình thường có thể tích từ 1,4 ml trở lên. Nếu thể tích dưới mức này được coi là thấp, có thể ảnh hưởng đến khả năng đưa tinh trùng đến gặp trứng.

Yếu tố ảnh hưởng đến thể tích tinh dịch: 

• Mất một phần mẫu khi lấy;
• Xuất tinh ngược dòng;
• Tắc ống dẫn tinh;
• Thiếu hormone.

Nồng độ tinh trùng và tổng số tinh trùng

• Nồng độ tinh trùng: Số lượng tinh trùng trong 1 ml tinh dịch (triệu/ml). Bình thường từ 16 triệu tinh trùng trở lên trong 1 ml.
• Tổng số tinh trùng: Nồng độ × thể tích (triệu tinh trùng/lần xuất tinh). Bình thường từ 39 triệu tinh trùng trở lên trong 1 lần xuất tinh.

Đây là hai con số quan trọng nhất để đánh giá bạn có bị “ít tinh trùng” hay không. Nếu cả hai đều thấp, khả năng thụ thai tự nhiên sẽ giảm rõ rệt.

Độ di động của tinh trùng

Độ di động chia thành 3 loại chính:

• Di động tiến tới: Tinh trùng bơi thẳng mạnh mẽ {loại tốt nhất);
• Di động không tiến tới: Chỉ quẫy đuôi tại chỗ;
• Đứng yên: Không di chuyển.

Nếu tỉ lệ di động kém (dưới ngưỡng), gọi là “tinh trùng yếu”, tinh trùng khó đến gặp trứng dù số lượng có nhiều.

Hình dạng tinh trùng 

Tỉ lệ tinh trùng có hình dạng bình thường (đầu tròn, đuôi dài thẳng). Có từ 4% trở lên tinh trùng hình dạng bình thường.

Tinh trùng dị dạng quá nhiều sẽ khó bơi, khó xuyên qua lớp vỏ trứng làm giảm khả năng thụ thai tự nhiên.

Các chỉ số bổ sung thường có trong xét nghiệm tinh dịch

• pH tinh dịch: Bình thường 7,2 - 8,0. pH thấp có thể báo hiệu tắc ống dẫn tinh hoặc viêm nhiễm.
• Sức sống tinh trùng: Tỉ lệ tinh trùng còn sống từ 54% trở lên.
• Bạch cầu: Dưới 1 triệu/ml, nếu nhiều hơn thì có thể đang gặp viêm nhiễm đường sinh dục.

Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm tinh dịch 

Nhiều anh em hoang mang khi lần đầu kết quả xét nghiệm tinh dịch đồ kém, nhưng lần sau lại tốt hơn nhiều. Lý do là vì kết quả có thể thay đổi do rất nhiều yếu tố bên ngoài.

Yếu tố từ cơ thể nam giới

Nhiều yếu tố bên trong cơ thể có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng tinh trùng và làm thay đổi kết quả xét nghiệm tinh dịch, bao gồm:

• Căng thẳng, mất ngủ kéo dài làm giảm chất lượng tinh trùng.
• Hút thuốc lá, uống rượu bia thường xuyên làm giảm số lượng và di động.
• Thừa cân - béo phì hoặc thiếu dinh dưỡng đều ảnh hưởng xấu.
• Viêm nhiễm nam khoa (viêm tinh hoàn, viêm mào tinh hoàn, viêm tuyến tiền liệt…) làm kết quả bất thường tạm thời.

Yếu tố từ quy trình xét nghiệm

Bên cạnh đó, quy trình lấy mẫu và xử lý mẫu tại phòng xét nghiệm cũng có thể gây sai lệch kết quả nếu không được thực hiện đúng cách:

• Thời gian kiêng xuất tinh không đúng (quá ngắn hoặc quá dài).
• Mẫu tinh dịch để quá lâu mới đưa đến phòng lab (phải dưới 60 phút).
• Nhiệt độ bảo quản không đúng, trang thiết bị cũ hoặc kỹ thuật viên thiếu kinh nghiệm đều có thể làm sai lệch kết quả xét nghiệm.

Vì vậy, một lần xét nghiệm tinh dịch đồ kém chưa nói lên tất cả, cần làm lại ít nhất 2 - 3 lần cách nhau 2 - 3 tháng.

Ý nghĩa của kết quả xét nghiệm tinh dịch 

Kết quả xét nghiệm tinh dịch cho biết tình trạng số lượng, chất lượng và khả năng hoạt động của tinh trùng, từ đó giúp đánh giá mức độ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới.

Kết quả xét nghiệm tinh dịch bình thường

Khi tất cả các chỉ số đều nằm trên ngưỡng tham chiếu, khả năng sinh sản tự nhiên thường tốt. Tuy nhiên vẫn có trường hợp bình thường mà vợ chồng lâu có con (do yếu tố khác).

Kết quả xét nghiệm tinh dịch yếu hoặc bất thường

Khi một hoặc nhiều chỉ số trong tinh dịch đồ nằm dưới ngưỡng bình thường, kết quả sẽ được xem là yếu hoặc bất thường, cho thấy tinh trùng có thể gặp khó khăn trong việc thụ tinh.

• Tinh trùng ít: Nồng độ dưới 16 triệu/ml hoặc tổng số dưới 39 triệu.
• Tinh trùng yếu: Di động tiến tới dưới 30%.
• Tinh trùng dị dạng: Hình dạng bình thường dưới 4%.
• Kết hợp cả 3 yếu tố trên: Gọi là OAT (oligo-astheno-teratozoospermia), đây là dạng nặng nhất.
• Không có tinh trùng: Không thấy tinh trùng nào, đây có thể do tắc hoặc không sản xuất.

Những thuật ngữ này chỉ mô tả tình trạng, không phải chẩn đoán cuối cùng. Nhiều trường hợp vẫn có thể cải thiện hoặc có con bằng hỗ trợ sinh sản.

Khi nào cần làm thêm xét nghiệm khác sau tinh dịch đồ?

Kết quả xét nghiệm tinh dịch chỉ là bước khởi đầu. Nếu bất thường (đặc biệt làm lại lần 2 vẫn kém), bác sĩ thường chỉ định thêm:

Các xét nghiệm thường được khuyến nghị

Khi kết quả xét nghiệm tinh dịch cho thấy bất thường, bác sĩ thường chỉ định thêm một số xét nghiệm khác để tìm nguyên nhân chính xác và hướng dẫn điều trị phù hợp.

• Siêu âm bìu, Doppler tinh hoàn: phát hiện giãn tĩnh mạch tinh, u tinh hoàn.
• Xét nghiệm hormone sinh dục (FSH, LH, Testosterone, Prolactin).
• Xét nghiệm nước tiểu sau xuất tinh: kiểm tra xuất tinh ngược.
• Xét nghiệm di truyền (cariotype, microdeletion Y, CFTR).
• Sinh thiết tinh hoàn (hiếm khi làm): xác định có sản xuất tinh trùng không.

Lý do cần lặp lại xét nghiệm sau 2 - 3 tháng

Chu kỳ sinh tinh của nam giới kéo dài khoảng 72 - 90 ngày. Một lần xét nghiệm tinh dịch đồ bất thường có thể chỉ là tạm thời do bệnh, stress, thuốc… Lặp lại giúp đánh giá chính xác hơn.

Cách chuẩn bị để có kết quả xét nghiệm tinh dịch chính xác nhất

Để kết quả xét nghiệm tinh dịch phản ánh đúng tình trạng thực tế, bạn cần lưu ý một số điều sau đây.

• Kiêng xuất tinh nghiêm ngặt từ 2 - 7 ngày (tốt nhất 3 - 5 ngày).
• Không uống rượu bia, hút thuốc, dùng chất kích thích ít nhất 5 - 7 ngày trước.
• Nghỉ ngơi đầy đủ, ngủ đủ giấc, ăn uống lành mạnh, tránh căng thẳng.
• Rửa tay sạch và vệ sinh dương vật bằng nước sạch (không dùng xà phòng thơm).
• Thủ dâm lấy toàn bộ mẫu vào lọ vô trùng do lab cung cấp.
• Tuyệt đối không dùng bao cao su thường hoặc chất bôi trơn (có thể diệt tinh trùng).
• Ghi chính xác thời gian xuất tinh và mang mẫu đến lab trong vòng 30 - 60 phút, giữ ở ở nhiệt độ gần thân nhiệt.

Kết quả tinh dịch đồ là công cụ quan trọng giúp nam giới hiểu rõ sức khỏe sinh sản của mình. Biết cách đọc và hiểu đúng các chỉ số sẽ giúp bạn chủ động chăm sóc, cải thiện kịp thời và giảm lo lắng không đáng có. Tuy nhiên, tinh dịch đồ chỉ là một phần trong toàn bộ quá trình đánh giá khả năng sinh sản. Nếu kết quả tinh dịch đồ của bạn có bất thường nào, đừng tự ti hay lo lắng quá mức. Hãy đến gặp trực tiếp bác sĩ nam khoa hoặc trung tâm hiếm muộn uy tín để được tư vấn và hỗ trợ tốt nhất.