Hội chứng HELLP: Biến chứng nguy hiểm trong thai kỳ mẹ bầu cần biết

Hành trình mang thai tuy tuyệt vời nhưng luôn tiềm ẩn những nguy cơ bất ngờ. Trong số đó, hội chứng HELLP ở bà bầu được xem là một trong những biến chứng nguy hiểm nhất, dù tỷ lệ mắc không cao. Nếu không được chẩn đoán và can thiệp kịp thời, HELLP có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho cả mẹ và bé. Chính vì vậy, việc chủ động tìm hiểu các dấu hiệu cảnh báo, nhận biết nguyên nhân gây hội chứng HELLP, cùng với các biện pháp phòng ngừa phù hợp sẽ giúp mẹ an tâm và vững vàng hơn trong suốt thai kỳ. Bài viết sẽ phân tích toàn diện về hội chứng HELLP, hỗ trợ mẹ bầu tự tin chăm sóc bản thân và thai nhi đúng cách.

Hội chứng HELLP là gì?

Hội chứng HELLP là một biến thể nặng của tiền sản giật, thường xuất hiện ở giai đoạn cuối thai kỳ hoặc ngay sau sinh. Tên gọi HELLP là viết tắt của ba tình trạng y khoa nghiêm trọng:

• Hemolysis (Tán huyết): Tình trạng các tế bào hồng cầu bị phá hủy sớm, khiến cơ thể rơi vào trạng thái thiếu máu.
• Elevated Liver enzymes (Tăng men gan): Gan bị tổn thương khiến các chỉ số men gan, đặc biệt là AST và ALT, tăng cao.
• Low Platelets (Giảm tiểu cầu): Tiểu cầu trong máu giảm xuống mức thấp, làm tăng nguy cơ chảy máu và rối loạn đông máu.

Theo khuyến cáo từ nhiều chuyên gia sản khoa, hội chứng này thường khởi phát sau tuần thứ 27 của thai kỳ, song cũng có thể diễn tiến sớm hơn hoặc xuất hiện sau khi sinh con từ 48 đến 72 giờ. Khoảng 70% trường hợp được chẩn đoán trong thời gian mang thai, còn lại là hội chứng HELLP sau sinh.

Đáng lưu ý, hội chứng HELLP ở bà bầu không chỉ xuất hiện ở những người đã có dấu hiệu tiền sản giật rõ rệt. Nhiều thai phụ hoàn toàn không biểu hiện các triệu chứng điển hình như tăng huyết áp hay phù nề, nhưng vẫn có thể phát triển hội chứng này. Điều này khiến việc theo dõi và phát hiện sớm trở nên cực kỳ quan trọng.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây hội chứng HELLP

Việc hiểu rõ nguyên nhân gây hội chứng HELLP là nền tảng quan trọng trong quá trình phòng tránh và kiểm soát hiệu quả biến chứng này. Dù y học hiện đại vẫn chưa xác định chính xác nguyên nhân, các nghiên cứu đã chỉ ra một số yếu tố then chốt có liên quan mật thiết đến sự hình thành hội chứng này.

Nguyên nhân chính

Các chuyên gia cho rằng hội chứng HELLP phát triển từ những rối loạn phức tạp trong hệ miễn dịch, kết hợp với tổn thương tế bào nội mô của mạch máu. Khi xảy ra tình trạng viêm không kiểm soát, chức năng gan bị suy giảm, hồng cầu dễ vỡ và lượng tiểu cầu trong máu giảm mạnh. Một số giả thiết cũng cho rằng nhau thai có thể đóng vai trò khởi phát chuỗi phản ứng này, nhất là ở những mẹ bầu có tiền sử cao huyết áp hoặc mắc các bệnh tự miễn. Tuy nhiên, cơ chế cụ thể vẫn đang tiếp tục được nghiên cứu và làm rõ.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ

Một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn mắc hội chứng HELLP ở bà bầu, trong đó đáng chú ý nhất là:

• Phụ nữ mang thai lần đầu: Do hệ miễn dịch chưa từng tiếp xúc với thai kỳ, nguy cơ rối loạn miễn dịch cao hơn.
• Tiền sử tiền sản giật hoặc HELLP: Nguy cơ tái phát trong lần mang thai tiếp theo có thể lên tới 25%.
• Mang thai đôi hoặc đa thai: Làm gia tăng áp lực lên hệ tim mạch và gan, dễ gây rối loạn nội mô mạch máu.
• Mẹ có bệnh nền: Như cao huyết áp mạn tính, đái tháo đường hoặc thừa cân béo phì.
• Tuổi mẹ trên 35: Càng lớn tuổi, cơ thể càng khó thích nghi với những thay đổi sinh lý trong thai kỳ.

Nhận diện sớm các yếu tố nguy cơ này sẽ giúp bác sĩ và mẹ bầu chủ động hơn trong việc theo dõi và phòng ngừa, đặc biệt ở giai đoạn tam cá nguyệt cuối vì đây là thời điểm mà hội chứng này dễ xuất hiện nhất.

Dấu hiệu nhận biết hội chứng HELLP sớm nhất

Trong thực tế lâm sàng, hội chứng HELLP thường khởi phát với các biểu hiện rất khó phân biệt với triệu chứng thai kỳ thông thường. Vì vậy, việc nắm rõ những tín hiệu cảnh báo là yếu tố then chốt để kịp thời phát hiện và điều trị.

Biểu hiện thường gặp

Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến khi hội chứng HELLP xuất hiện:

• Cảm giác mệt mỏi và buồn nôn kéo dài: Không rõ nguyên nhân, dễ bị bỏ qua do giống với ốm nghén.
• Đau vùng thượng vị hoặc hạ sườn phải: Cơn đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, liên quan đến tình trạng gan sưng hoặc bị tổn thương.
• Đau đầu dữ dội, mờ mắt: Có thể đi kèm tăng huyết áp, cho thấy tình trạng ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương.
• Phù nề bất thường: Xuất hiện ở mặt, tay, chân và không cải thiện sau khi nghỉ ngơi.
• Dễ bầm tím hoặc chảy máu chân răng: Do tiểu cầu giảm, ảnh hưởng đến cơ chế đông máu.

Các triệu chứng trên có thể xuất hiện nhanh chóng hoặc phát triển âm thầm theo thời gian. Vì vậy, mẹ bầu cần thận trọng nếu cảm thấy cơ thể "khác thường" và nên đi khám ngay.

Xét nghiệm cần thiết

Khi có nghi ngờ, bác sĩ sẽ dựa vào kết quả lâm sàng kết hợp các xét nghiệm để đưa ra chẩn đoán chính xác:

• Xét nghiệm máu toàn phần: Nhằm phát hiện hiện tượng tán huyết (LDH tăng), tiểu cầu thấp (dưới 100.000/mm³) và hemoglobin giảm.
• Xét nghiệm men gan: Kiểm tra chỉ số AST, ALT và bilirubin vì tất cả đều có xu hướng tăng cao nếu gan bị tổn thương.
• Đánh giá chức năng đông máu: Xác định nguy cơ xuất huyết nội hoặc rối loạn đông máu nghiêm trọng.
• Siêu âm bụng: Giúp kiểm tra gan, bánh nhau và tình trạng thai nhi, đồng thời loại trừ các nguy cơ như tụ máu trong gan hoặc vỡ gan.

Việc kết hợp giữa triệu chứng và các kết quả xét nghiệm giúp chẩn đoán sớm, mở ra cơ hội điều trị hiệu quả và giảm thiểu nguy cơ biến chứng nặng cho mẹ và bé.

Cách phòng ngừa hội chứng HELLP

Dù không có biện pháp nào chắc chắn ngăn chặn hoàn toàn hội chứng HELLP, mẹ bầu vẫn có thể giảm thiểu nguy cơ nếu thực hiện tốt các khuyến cáo sau:

Khám thai đều đặn

Khám thai định kỳ giúp phát hiện sớm những bất thường như tăng huyết áp, protein niệu, các dấu hiệu cảnh báo tiền sản giật, vốn là nền tảng dễ dẫn đến hội chứng HELLP. Bác sĩ sẽ theo dõi chỉ số huyết áp, xét nghiệm nước tiểu và máu để kịp thời can thiệp nếu cần.

Kiểm soát bệnh lý mạn tính

Việc quản lý tốt các bệnh nền như cao huyết áp, tiểu đường hoặc béo phì trước và trong thai kỳ không chỉ giúp mẹ khỏe mạnh mà còn giảm đáng kể khả năng mắc hội chứng HELLP ở bà bầu. Mỗi bệnh lý nếu không được điều trị ổn định đều có thể kích hoạt phản ứng bất lợi trong thai kỳ.

Duy trì lối sống lành mạnh

Một số thay đổi nhỏ trong sinh hoạt hằng ngày cũng góp phần tạo nên sự khác biệt lớn:

• Ăn uống cân đối, ưu tiên thực phẩm giàu sắt, axit folic và protein như rau xanh, thịt nạc, các loại đậu.
• Nghỉ ngơi đầy đủ, tránh làm việc quá sức hoặc căng thẳng kéo dài.
• Duy trì cân nặng hợp lý, với mức tăng khoảng 10 - 12kg cho thai đơn trong suốt thai kỳ.

Trang bị kiến thức và kỹ năng theo dõi bản thân

Mẹ bầu cần được hướng dẫn nhận biết những dấu hiệu bất thường như: đau đầu kéo dài, mờ mắt, đau vùng thượng vị hoặc phù toàn thân không rõ nguyên nhân. Đây có thể là những biểu hiện cảnh báo sớm hội chứng HELLP hoặc các biến chứng liên quan. Phát hiện kịp thời và báo cho bác sĩ sẽ làm giảm đáng kể nguy cơ xảy ra hậu quả nghiêm trọng.

Hy vọng bài viết trên đã giúp các mẹ hiểu hơn về hội chứng HELLP. Đây là một biến chứng sản khoa nguy hiểm, nhưng với sự hiểu biết và chăm sóc đúng cách, mẹ bầu hoàn toàn có thể giảm thiểu rủi ro. Đừng chủ quan trước bất kỳ dấu hiệu nào trong thai kỳ, bởi mỗi hành động nhỏ như lắng nghe cơ thể hay thăm khám kịp thời đều có thể cứu sống hai mạng sống quý giá. Các mẹ hãy trang bị kiến thức và luôn chủ động trong hành trình làm mẹ để vượt qua mọi thử thách một cách an toàn.