Hình ảnh viêm niêm mạc miệng: Nhận biết, nguyên nhân và cách điều trị

Thông qua hình ảnh tổn thương, người bệnh dễ dàng thấy các dạng vết loét, mụn nước hoặc vùng đỏ viêm tại miệng. Những biểu hiện này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân như chấn thương, nhiễm trùng, rối loạn miễn dịch, thiếu hụt dinh dưỡng hoặc tác dụng phụ của thuốc. Nhận diện đúng dạng tổn thương dựa trên hình ảnh viêm niêm mạc miệng là bước quan trọng giúp lựa chọn cách điều trị phù hợp và phòng ngừa tái phát.

Hình ảnh viêm niêm mạc miệng thường gặp

Viêm niêm mạc miệng có nhiều hình thái khác nhau, tùy theo nguyên nhân và mức độ tổn thương. Những hình ảnh thường gặp nhất gồm:

Vết loét trắng hoặc vàng, viền đỏ

Đây là dạng phổ biến nhất, xuất hiện khi lớp niêm mạc bị tổn thương và tạo thành ổ loét nông. Vết loét thường có màu trắng hoặc vàng do dịch tiết và mô hoại tử, xung quanh là vùng viền đỏ biểu hiện tình trạng viêm. Những tổn thương này dễ gặp trong nhiệt miệng, viêm do thiếu dinh dưỡng hoặc viêm niêm mạc do stress kéo dài, khiến niêm mạc yếu và dễ bị kích ứng hơn bình thường.

Mụn nước nhỏ, dễ vỡ, gây đau

Một số trường hợp, nhất là khi viêm do virus như herpes, xuất hiện các bọng nước nhỏ chứa dịch trong. Chúng căng bóng và rất dễ vỡ, sau khi vỡ để lại vết trợt gây xót, làm người bệnh khó ăn uống. Hình ảnh mụn nước miệng giúp phân biệt với nhiệt miệng thông thường vốn không có bóng nước rõ ràng, đồng thời cảnh báo nguy cơ lây nhiễm cao khi tổn thương do virus.

Niêm mạc sưng đỏ, phù nề

Ở giai đoạn đầu hoặc trong viêm do vi khuẩn/nấm, niêm mạc có thể đỏ rực, phù nề và đau khi chạm nhẹ. Người bệnh cảm thấy vướng, nóng hoặc rát miệng. Đôi khi có mảng bám trắng trong nhiễm nấm Candida, bám dai và khó làm sạch, khiến người bệnh dễ nhầm lẫn với mảng thức ăn thừa.

Phân biệt với các bệnh lý khác qua hình ảnh

• Nhiệt miệng: Loét tròn, nhỏ, màu trắng vàng nhưng ít sưng đỏ lan rộng.
• Tay chân miệng: Mụn nước nhỏ xuất hiện không chỉ ở miệng mà còn ở lòng bàn tay, bàn chân.
• Viêm do nấm: Mảng trắng như sữa bám chặt, khi lau dễ chảy máu.

Việc phân biệt giúp người bệnh tránh nhầm lẫn và điều trị sai cách, đặc biệt trong các bệnh truyền nhiễm như herpes hoặc tay chân miệng, vốn có thể gây biến chứng nếu không được xử lý sớm.

Nguyên nhân gây viêm niêm mạc miệng

Viêm niêm mạc miệng xuất phát từ nhiều yếu tố cả bên trong lẫn bên ngoài cơ thể. Một số nguyên nhân phổ biến gồm:

Chấn thương trong sinh hoạt hằng ngày

Các tổn thương cơ học rất phổ biến, bao gồm:

• Cắn nhầm niêm mạc khi ăn.
• Ma sát từ niềng răng, răng sắc, miếng trám hoặc hàm giả.
• Ăn đồ quá nóng gây bỏng niêm mạc.
• Thức ăn cứng làm trầy xước (bánh tráng, xương, hạt…).

Những tổn thương này tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập gây viêm và loét.

Nhiễm trùng do vi khuẩn, virus hoặc nấm

• Vi khuẩn: Như liên cầu, tụ cầu gây viêm cấp với biểu hiện sưng đỏ rõ rệt.
• Virus: Đặc biệt là herpes simplex, tạo thành các mụn nước đau rát.
• Nấm: Candida albicans gây viêm với mảng trắng đặc trưng.

Nhiễm trùng thường khiến triệu chứng nặng, kéo dài và dễ tái phát.

Thiếu hụt dinh dưỡng

Thiếu vitamin B12, sắt hoặc folate làm giảm sức bền niêm mạc, khiến vùng miệng dễ loét và chậm lành. Người ăn uống kém, ăn kiêng dài ngày hoặc có bệnh lý đường ruột thường gặp tình trạng này.

Tác dụng phụ của thuốc hoặc hóa trị

Nhiều loại thuốc như kháng sinh, thuốc chống viêm hoặc thuốc điều trị ung thư có thể gây khô miệng, thay đổi hệ vi sinh, dẫn đến viêm niêm mạc miệng. Trong hóa trị, đây là tác dụng phụ rất thường gặp và có thể gây đau nhiều.

Triệu chứng và dấu hiệu cảnh báo

Triệu chứng viêm niêm mạc miệng thường bao gồm đau rát, loét hoặc mụn nước trong miệng; dấu hiệu cảnh báo là khi tổn thương kéo dài, tái phát nhiều lần hoặc kèm sốt, sụt cân, khó ăn uống.

Đau rát khi ăn uống và nói chuyện

Vết loét hoặc mụn nước khiến việc nhai, nuốt trở nên khó khăn. Nhiều người cảm thấy đau lan sang hàm hoặc tai khi ăn thức ăn chua - cay - nóng.

Loét miệng kéo dài hơn 2 tuần

Nếu tổn thương kéo dài quá 14 ngày và không cải thiện, cần cảnh giác vì đây có thể là dấu hiệu của thiếu dinh dưỡng, nhiễm trùng dai dẳng, rối loạn miễn dịch hoặc tổn thương tiền ung thư (hiếm gặp).

Hơi thở hôi và khó nuốt

Viêm niêm mạc làm tăng số lượng vi khuẩn trong khoang miệng, gây mùi khó chịu. Nếu vùng viêm lan xuống họng, người bệnh có thể đau khi nuốt hoặc nghẹn nhẹ.

Sốt hoặc nổi hạch kèm theo

Sốt và hạch cổ sưng là dấu hiệu viêm toàn thân, thường xuất hiện trong nhiễm virus hoặc vi khuẩn nặng. Đây là tình trạng cần đi khám ngay để tránh biến chứng lan rộng.

Cách điều trị và phòng ngừa

Điều trị viêm niêm mạc miệng thường tập trung vào giảm đau, làm lành tổn thương và ngăn ngừa nhiễm trùng; phòng ngừa chủ yếu dựa vào vệ sinh răng miệng, chế độ ăn uống hợp lý và tránh các yếu tố gây kích ứng.

Điều trị theo chỉ định của bác sĩ

Tùy thuộc nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định:

• Thuốc kháng viêm để giảm đau và sưng.
• Kháng sinh khi nghi ngờ nhiễm khuẩn.
• Kháng nấm trong trường hợp có mảng trắng điển hình.
• Gel hoặc dung dịch bôi tại chỗ giúp giảm đau và làm lành niêm mạc.

Không tự ý dùng thuốc kéo dài vì có thể làm tình trạng nặng hơn.

Chăm sóc tại nhà đúng cách

Một số biện pháp hỗ trợ giúp giảm đau và thúc đẩy lành vết thương:

• Súc miệng bằng nước muối ấm 2 - 3 lần/ngày.
• Ăn thức ăn mềm, nguội (cháo, súp, sinh tố, sữa chua).
• Tránh đồ cay, chua, nóng hoặc rượu bia.
• Uống đủ nước để giữ ẩm niêm mạc.
• Vệ sinh răng miệng đúng cách, hạn chế kích ứng từ niềng răng hoặc hàm giả.

Những cách này giúp giảm đau, ngừa nhiễm trùng và đẩy nhanh quá trình hồi phục.

Phòng ngừa lâu dài

• Bổ sung đầy đủ vitamin B12, sắt, folate qua thực phẩm hoặc theo chỉ định.
• Đánh răng 2 - 3 lần/ngày, dùng chỉ nha khoa.
• Khám răng định kỳ để xử lý sớm các điểm gây trầy xước.
• Quản lý stress, ngủ đủ giấc.
• Ăn uống lành mạnh, hạn chế thức ăn gây kích ứng.

Các biện pháp này giúp giảm nguy cơ tái phát và giữ niêm mạc miệng khỏe mạnh.

Hình ảnh tổn thương không chỉ giúp chẩn đoán đúng mà còn hỗ trợ theo dõi hiệu quả của quá trình điều trị. Khi bệnh tái phát nhiều lần hoặc hình ảnh vết loét có hình dạng bất thường (loét lớn, bờ cứng, chảy máu kéo dài), người bệnh tuyệt đối không nên chủ quan vì đây có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nghiêm trọng hơn. Việc đi khám đúng thời điểm sẽ giúp xác định nguyên nhân chính xác, tránh biến chứng và bảo vệ sức khỏe khoang miệng lâu dài.