Hen phế quản có lây không? Hiểu đúng để phòng ngừa hiệu quả

Hen phế quản (hen suyễn) là bệnh hô hấp mạn tính phổ biến ở mọi lứa tuổi, đặc trưng bởi tình trạng viêm mạn tính đường thở, gây co thắt phế quản, tăng tiết dịch nhầy dẫn đến ho, khó thở, thở khò khè, tức ngực. Tuy nhiên, rất nhiều người vẫn lo lắng, băn khoăn không biết hen phế quản có lây không? 

Hen phế quản có lây không?

Hen phế quản có lây không? Câu trả lời chắc chắn là không. Hen phế quản không phải bệnh lây truyền từ người này sang người khác qua tiếp xúc thông thường, qua đường hô hấp, ăn uống hay quan hệ. Hen là bệnh không lây nhiễm, nguyên nhân chính đến từ:

• Yếu tố di truyền: Gia đình có bố, mẹ hoặc người thân mắc hen phế quản, dị ứng thì trẻ sinh ra có nguy cơ cao mắc hen.
• Cơ địa dị ứng: Người có cơ địa dị ứng dễ bị hen khi tiếp xúc dị nguyên (bụi, phấn hoa, lông động vật, nấm mốc...).
• Yếu tố môi trường: Khói thuốc, ô nhiễm, hóa chất, thay đổi thời tiết có thể khởi phát hoặc làm nặng thêm các cơn hen.
• Một số tác nhân khác: Stress, nhiễm virus đường hô hấp (cúm, RSV) cũng có thể kích thích khởi phát cơn hen ở người đã có sẵn cơ địa nhạy cảm.

Thực tế, các cơn hen cấp thường khởi phát sau khi bệnh nhân nhiễm virus gây viêm đường hô hấp trên (cúm, cảm lạnh). Do đó, nếu người bệnh hen ho, khó thở, người khác tiếp xúc gần có thể bị lây nhiễm virus gây viêm hô hấp, nhưng đây là lây truyền virus cảm cúm, không phải lây bệnh hen. Nhiều người thấy cả nhà cùng bị ho, khò khè, nhầm tưởng hen lây lan, nhưng nguyên nhân là vì môi trường chung có nhiều dị nguyên hoặc cả gia đình đều có yếu tố di truyền, dễ mắc hen.

Hen phế quản có di truyền không?

Khác với lây nhiễm, hen phế quản có tính di truyền. Nếu bố hoặc mẹ bị hen, nguy cơ trẻ sinh ra mắc hen tăng lên khoảng 25 - 30%. Nếu cả bố và mẹ đều bị hen hoặc dị ứng, tỷ lệ này có thể lên đến 50 - 60%. Tuy nhiên, yếu tố môi trường vẫn đóng vai trò quan trọng bởi trẻ có yếu tố di truyền nhưng nếu sống trong môi trường trong lành, hạn chế dị nguyên, được chăm sóc tốt thì nguy cơ khởi phát bệnh sẽ giảm.

Triệu chứng hen phế quản

Hen phế quản thường khởi phát với các dấu hiệu rõ rệt, đặc trưng bởi các cơn hen xảy ra từng đợt, xen kẽ với giai đoạn bệnh nhân hoàn toàn bình thường. Các triệu chứng điển hình bao gồm:

• Khó thở: Biểu hiện nổi bật nhất của hen phế quản, thường xảy ra sau khi tiếp xúc dị nguyên, gắng sức, hoặc ban đêm, gần sáng. Người bệnh cảm thấy thở nặng nhọc, phải ngồi dậy để dễ thở.
• Thở khò khè: Khi nghe gần người bệnh hoặc qua ống nghe, bác sĩ sẽ phát hiện tiếng ran rít, khò khè ở hai phổi do luồng khí đi qua đường thở bị hẹp lại.
• Ho kéo dài: Ho khan hoặc ho có đờm trong hoặc đờm ít, thường xuất hiện về đêm hoặc sáng sớm. Ho có thể là triệu chứng duy nhất ở một số người, dễ bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với viêm phế quản.
• Tức ngực: Người bệnh có cảm giác nặng ngực, bó chặt ngực, khó hít thở sâu.
• Khó thở kèm lo âu: Trong cơn hen nặng, người bệnh có thể vã mồ hôi, lo lắng, tim đập nhanh, da tím tái nếu không được xử trí kịp thời.

Các triệu chứng này thường xuất hiện thành cơn, tự hồi phục hoặc giảm khi được dùng thuốc giãn phế quản. Tuy nhiên, nếu cơn hen kéo dài, đáp ứng kém với thuốc, người bệnh có nguy cơ rơi vào tình trạng suy hô hấp cấp, đe dọa tính mạng.

Cách điều trị và phòng ngừa bệnh hen phế quản

Bên cạnh thắc mắc “hen phế quản có lây không”, chắc hẳn nhiều người vẫn chưa biết cách phòng ngừa bệnh hen. Trong điều trị và phòng ngừa hen phế quản, quan trọng nhất là phát hiện sớm và điều trị kịp thời ngay từ giai đoạn đầu để kiểm soát bệnh, ngăn ngừa tiến triển nặng. Bên cạnh đó, tránh tiếp xúc các tác nhân gây dị ứng, kết hợp điều chỉnh lối sống, sẽ giúp giảm thiểu cơn hen hiệu quả.

Sử dụng thuốc đúng chỉ định bác sĩ

Một số loại thuốc như aspirin, thuốc giảm đau nhóm NSAIDs (ibuprofen, naproxen…) hoặc thậm chí thuốc nhỏ mắt có thể kích hoạt cơn hen ở người có cơ địa dị ứng. Vì vậy, người bệnh không tự ý mua thuốc, không tự tăng giảm liều mà cần dùng thuốc đúng theo hướng dẫn bác sĩ để kiểm soát tốt triệu chứng và hạn chế biến chứng.

Tránh tiếp xúc các yếu tố gây dị ứng

Khói thuốc, bụi mạt nhà, phấn hoa, lông thú cưng, nấm mốc, hóa chất, một số loại thực phẩm dễ gây dị ứng… là những yếu tố khởi phát cơn hen thường gặp. Người bệnh cần hạn chế tiếp xúc, vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, tránh nuôi thú cưng nếu cơ địa nhạy cảm, sử dụng máy lọc không khí để giảm bụi.

Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh

Chế độ dinh dưỡng đủ chất, giàu vitamin và khoáng chất sẽ giúp tăng cường hệ miễn dịch. Người bệnh hen nên ăn nhiều rau xanh, trái cây giàu vitamin C như cam, bưởi, chanh,… Hạn chế đồ ăn chiên rán nhiều dầu mỡ, thực phẩm đóng hộp chứa chất bảo quản dễ gây dị ứng.

Rèn luyện thể dục thường xuyên

Tập luyện thể dục vừa sức như đi bộ, yoga, hít thở sâu,… giúp nâng cao thể lực, cải thiện chức năng phổi. Tuy nhiên, người bệnh cần khởi động kỹ, tránh tập ở môi trường lạnh hoặc nhiều khói bụi và nên dừng lại khi xuất hiện dấu hiệu khó thở.

Giữ ấm cơ thể khi trời lạnh

Không khí lạnh là một trong những yếu tố dễ kích hoạt cơn hen cấp. Người bệnh cần mặc ấm, nhất là vùng cổ, ngực khi ra ngoài, tránh hít phải không khí lạnh đột ngột bằng cách che chắn mũi, miệng bằng khẩu trang hoặc khăn choàng.

Thực hiện tầm soát hen định kỳ

Tầm soát hen phế quản giúp chẩn đoán sớm, đánh giá chức năng hô hấp, theo dõi diễn tiến bệnh để điều chỉnh phác đồ điều trị. Người bệnh nên khám định kỳ tại các chuyên khoa hô hấp, đặc biệt nếu có ho, khó thở tái diễn.

Lưu ý: Hen phế quản không phải bệnh lây truyền nhưng ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Do đó, người bệnh cần xây dựng lối sống lành mạnh, tránh tác nhân dị ứng, tuân thủ điều trị và thăm khám thường xuyên để kiểm soát bệnh hiệu quả, phòng ngừa cơn hen cấp nguy hiểm.

Hy vọng thông qua bài viết này bạn đã giải đáp được thắc mắc: “Hen phế quản có lây không?”. Hen phế quản không phải bệnh lây nhiễm. Bệnh xuất hiện do di truyền và yếu tố môi trường, không lây qua tiếp xúc thường ngày. Việc hiểu rõ bản chất bệnh giúp tránh kỳ thị, hỗ trợ người bệnh kiểm soát hen hiệu quả, bảo vệ sức khỏe, hạn chế các đợt cấp đe dọa tính mạng.