Dị sản ruột dạ dày là gì? Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Dị sản ruột dạ dày là tình trạng trong đó các tế bào niêm mạc bình thường của dạ dày bị biến đổi và thay thế bằng các tế bào giống niêm mạc ruột non hoặc ruột già. Đây được coi là một dạng tổn thương tiền ung thư, nghĩa là đây không phải ung thư ngay lập tức nhưng có thể tiến triển thành ung thư dạ dày nếu không được phát hiện và kiểm soát kịp thời.

Những dấu hiệu và triệu chứng của dị sản ruột dạ dày

Phần lớn các trường hợp dị sản ruột dạ dày không có biểu hiện đặc hiệu, nhiều người chỉ phát hiện tình cờ khi nội soi dạ dày vì lý do khác. Tuy nhiên, vẫn có một số triệu chứng mà người bệnh có thể gặp phải:

• Cảm giác đau thường xuất hiện sau bữa ăn hoặc khi bụng đói.
• Cảm thấy chướng bụng, ăn nhanh no, khó chịu sau khi ăn.
• Ợ nóng, ợ chua do niêm mạc dạ dày bị tổn thương, acid dạ dày dễ trào ngược hơn.
• Buồn nôn hoặc nôn khi ăn nhiều hoặc ăn đồ cay, chua, nhiều dầu mỡ.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân vì khả năng hấp thu dinh dưỡng kém.

Những triệu chứng này dễ bị nhầm lẫn với viêm dạ dày hay trào ngược dạ dày - thực quản, vì vậy việc thăm khám và nội soi là rất quan trọng.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh dị sản ruột dạ dày

Dị sản ruột dạ dày không gây nguy hiểm ngay, nhưng nếu không kiểm soát tốt có thể dẫn đến nhiều biến chứng:

• Ung thư dạ dày: Đây là biến chứng nghiêm trọng nhất, đặc biệt ở những người có tiền sử viêm dạ dày mạn tính kéo dài.
• Loét dạ dày - tá tràng: Do niêm mạc yếu đi, dễ bị axit ăn mòn gây loét.
• Xuất huyết tiêu hóa: Loét tiến triển có thể dẫn đến chảy máu dạ dày, biểu hiện bằng nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen.
• Suy giảm chức năng tiêu hóa: Khi bạn ăn uống khó tiêu, hấp thu dinh dưỡng kém, dễ bị thiếu máu, thiếu vitamin.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đến cơ sở y tế để được kiểm tra khi có các biểu hiện sau:

• Đau bụng vùng thượng vị kéo dài, đặc biệt là sau bữa ăn cơn đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, thường tái phát nhiều lần, không thuyên giảm khi dùng thuốc thông thường.
• Sụt cân nhanh chóng, ăn ít nhưng cảm thấy no sớm.
• Buồn nôn, nôn kéo dài, đặc biệt nôn ra máu.
• Đi ngoài phân đen như bã cà phê, thường đi kèm với đau bụng, mệt mỏi, hoa mắt.

Dị sản ruột dạ dày hình thành do quá trình biến đổi lâu dài của niêm mạc dạ dày dưới tác động của nhiều yếu tố khác nhau. Những nguyên nhân chính thường gặp bao gồm:

• Nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (Hp): Là nguyên nhân phổ biến nhất. Hp gây viêm dạ dày mạn tính, dần dần làm biến đổi tế bào niêm mạc thành dị sản.
• Viêm dạ dày mạn tính: Do các tình trạng viêm kéo dài dẫn đến thay đổi cấu trúc tế bào.

Những ai có nguy cơ mắc phải dị sản ruột dạ dày?

Không phải ai cũng có nguy cơ mắc bệnh giống nhau, một số đối tượng dễ mắc dị sản ruột dạ dày hơn, bao gồm:

• Người bị viêm loét dạ dày mạn tính: Khi niêm mạc dạ dày bị viêm loét kéo dài, các tế bào thường xuyên bị tổn thương và tái tạo, lâu dần có thể dẫn đến biến đổi cấu trúc thành dị sản.
• Người có thói quen hút thuốc, uống rượu bia lâu năm: Các chất độc hại trong thuốc lá và cồn trong rượu bia có thể phá hủy niêm mạc dạ dày, gây viêm và thúc đẩy quá trình dị sản phát triển nhanh hơn.
• Người có tiền sử gia đình mắc ung thư dạ dày: Di truyền đóng vai trò quan trọng, những người có người thân từng bị ung thư dạ dày thường mang nguy cơ cao hơn nhiều so với cộng đồng chung.
• Người thường xuyên ăn đồ chế biến sẵn, nhiều muối, ít rau xanh: Chế độ ăn giàu nitric, muối, chất bảo quản và thiếu chất chống oxy hóa từ rau quả tươi làm tăng nguy cơ tổn thương niêm mạc, tạo điều kiện hình thành dị sản.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh dị sản ruột dạ dày

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh dị sản ruột dạ dày mà bạn nên biết như:

• Tuổi càng cao, nguy cơ dị sản càng lớn do niêm mạc dạ dày phải chịu nhiều tổn thương tích lũy qua thời gian, quá trình tái tạo tế bào cũng kém hiệu quả hơn, từ đó dễ dẫn đến dị sản.
• Nam giới thường mắc nhiều hơn nữ giới có thể liên quan đến thói quen hút thuốc, uống rượu và chế độ sinh hoạt kém lành mạnh.
• Căng thẳng kéo dài làm dạ dày tiết nhiều acid, khiến lớp niêm mạc bị bào mòn và dễ biến đổi bất thường.
• Béo phì và lối sống ít vận động do thừa cân làm thay đổi chuyển hóa trong cơ thể, tăng nguy cơ viêm mạn tính, khiến khả năng tiêu hóa kém đi, tạo điều kiện cho dị sản phát triển.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán dị sản ruột dạ dày

Để chẩn đoán chính xác dị sản ruột dạ dày, bác sĩ sẽ kết hợp thăm khám lâm sàng với các kỹ thuật cận lâm sàng hiện đại. Một số phương pháp thường được áp dụng gồm:

• Nội soi dạ dày - tá tràng: Đây là phương pháp quan trọng nhất giúp quan sát trực tiếp niêm mạc dạ dày. Bác sĩ có thể phát hiện vùng niêm mạc bất thường, teo, đổi màu hoặc có nguy cơ biến đổi ác tính.
• Sinh thiết mô dạ dày: Trong quá trình nội soi, bác sĩ sẽ lấy mẫu mô nhỏ từ niêm mạc dạ dày để gửi xét nghiệm giải phẫu bệnh. Đây là tiêu chuẩn vàng giúp xác định chính xác dị sản ruột dạ dày.
• Nhuộm mô học và miễn dịch hóa mô: Các kỹ thuật nhuộm đặc biệt (như Alcian blue, PAS, hoặc nhuộm hóa mô miễn dịch) hỗ trợ phân loại dị sản ruột, từ đó đánh giá nguy cơ tiến triển thành ung thư.
• Xét nghiệm tìm Helicobacter pylori: Vì vi khuẩn này có vai trò quan trọng trong bệnh sinh, bác sĩ có thể chỉ định test hơi thở ure, test nhanh urease từ mẫu sinh thiết, hoặc xét nghiệm phân để phát hiện sự hiện diện của vi khuẩn.
• Xét nghiệm máu: Có thể được thực hiện để đánh giá tình trạng thiếu máu, viêm mạn tính hoặc tầm soát một số dấu ấn sinh học liên quan đến ung thư dạ dày (dù không đặc hiệu).

Điều trị dị sản ruột dạ dày

Nội khoa

Bác sĩ sẽ kết hợp nhiều phương pháp để điều trị dị sản ruột dạ dày hiệu quả như sau:

• Diệt vi khuẩn Hp: Khi bạn nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori, bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ kết hợp kháng sinh và thuốc ức chế bơm proton. Việc loại bỏ Hp giúp giảm viêm niêm mạc và ngăn chặn tiến triển thành ung thư dạ dày.
• Thuốc ức chế tiết acid: Các thuốc như ức chế bơm proton (PPI) hoặc kháng histamin H2 giúp giảm acid, bảo vệ niêm mạc dạ dày, cải thiện môi trường để phục hồi tổn thương.
• Thuốc bảo vệ niêm mạc như sucralfate hoặc bismuth thường được chỉ định nhằm bao phủ bề mặt niêm mạc dạ dày ngăn acid và vi khuẩn tấn công, tạo điều kiện cho quá trình hồi phục diễn ra thuận lợi.
• Bổ sung vitamin và khoáng chất thiếu hụt, việc bổ sung vitamin A, C, E cùng các khoáng chất sẽ tăng cường miễn dịch.

Ngoại khoa

• Nội soi can thiệp: Với các trường hợp dị sản ruột có nguy cơ cao, tiến triển nặng hoặc kèm theo loạn sản, bác sĩ có thể chỉ định cắt niêm mạc hoặc cắt tách dưới niêm mạc qua nội soi (EMR, ESD) để loại bỏ vùng tổn thương.
• Phẫu thuật: Hiếm khi được chỉ định, chủ yếu áp dụng khi có biến đổi tiền ung thư nghiêm trọng hoặc phát hiện ung thư dạ dày giai đoạn sớm trên nền dị sản ruột.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của dị sản ruột dạ dày

Chế độ sinh hoạt:

• Ngừng hút thuốc lá để giảm nguy cơ biến đổi ác tính ở niêm mạc dạ dày.
• Duy trì luyện tập thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày để cải thiện tiêu hóa và kiểm soát cân nặng.
• Ngủ đủ giấc, nghỉ ngơi hợp lý, thư giãn bằng các hoạt động yêu thích.
• Tái khám và nội soi theo lịch hẹn để kịp thời phát hiện bất thường.

Chế độ dinh dưỡng:

• Ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, thực phẩm giàu chất xơ và chất chống oxy hóa (như cà rốt, cà chua, cam, bưởi, rau cải).
• Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ muối chua, nướng cháy, hun khói, vì chứa nhiều nitrosamine và chất gây hại cho niêm mạc dạ dày.
• Tránh rượu bia, cà phê đậm đặc, nước ngọt có gas, vì dễ làm tăng tiết acid dạ dày.
• Ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, không để dạ dày quá đói hoặc quá no.

Phương pháp phòng ngừa dị sản ruột dạ dày

Để giảm nguy cơ mắc dị sản ruột dạ dày và hạn chế tiến triển thành ung thư, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Điều trị triệt để viêm loét dạ dày - tá tràng và nhiễm Helicobacter pylori theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Xây dựng chế độ ăn lành mạnh, ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, thực phẩm giàu chất xơ, hạn chế thực phẩm muối chua, nướng, chiên rán và đồ chế biến sẵn.
• Hạn chế rượu bia, bỏ thuốc lá.
• Ăn uống điều độ, không bỏ bữa, không ăn quá no, tránh ăn đêm và hạn chế đồ cay nóng, nhiều dầu mỡ.
• Duy trì cân nặng hợp lý thông qua chế độ ăn khoa học kết hợp với vận động thể chất thường xuyên.
• Giữ tinh thần thoải mái, ngủ đủ giấc, tránh stress kéo dài vì stress làm tăng tiết acid dạ dày.
• Khám sức khỏe định kỳ và nội soi dạ dày theo chỉ định, đặc biệt ở người có yếu tố nguy cơ cao hoặc tiền sử bệnh lý dạ dày.