Dấu hiệu viêm đường ruột là gì? Nguyên nhân, chẩn đoán và cách phòng ngừa

Viêm đường ruột là một trong những bệnh lý tiêu hóa phổ biến, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, nhiều người thường bỏ qua những biểu hiện ban đầu, khiến bệnh tiến triển nặng hơn. Vậy dấu hiệu viêm đường ruột là gì và khi nào cần đi khám bác sĩ? Bài viết dưới đây từ Tiêm chủng Long Châu sẽ cung cấp thông tin chi tiết để giúp bạn nhận diện và phòng ngừa hiệu quả.

Dấu hiệu viêm đường ruột là gì?

Viêm đường ruột (Inflammatory Bowel Disease - IBD) là nhóm bệnh lý mạn tính ở đường tiêu hóa, điển hình là viêm loét đại tràng và bệnh Crohn. Hai thể bệnh này đều gây ra tình trạng viêm kéo dài trong niêm mạc ruột, làm ảnh hưởng đến khả năng tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng.

Các dấu hiệu viêm đường ruột thường gặp bao gồm:

• Tiêu chảy kéo dài: Triệu chứng phổ biến nhất, có thể kèm theo máu hoặc chất nhầy.
• Đau bụng, co thắt: Thường xuất hiện thành từng cơn, mức độ từ âm ỉ đến dữ dội.
• Sụt cân bất thường: Do rối loạn hấp thu dinh dưỡng và chán ăn.
• Mệt mỏi, suy nhược: Hậu quả của mất nước, thiếu máu hoặc viêm mạn tính.
• Chảy máu trực tràng: Đi ngoài ra máu tươi hoặc lẫn trong phân.

Ngoài ra, một số bệnh nhân còn có biểu hiện ngoài tiêu hóa như sốt, viêm khớp, viêm da, viêm mắt. Điểm đặc biệt là dấu hiệu viêm đường ruột có thể khác nhau ở từng người, tùy theo vị trí và mức độ tổn thương trong ruột. Nhận biết sớm các triệu chứng này có ý nghĩa quan trọng, giúp người bệnh đi khám kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm về lâu dài.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây viêm đường ruột

Để hiểu rõ bản chất của bệnh, ngoài việc nhận diện các dấu hiệu viêm đường ruột, người bệnh cũng cần nắm được những nguyên nhân và yếu tố nguy cơ liên quan. Cho đến nay, vẫn chưa xác định chính xác nguyên nhân gây viêm đường ruột. Dưới đây là các yếu tố nguy cơ gây viêm đường ruột:

Nguyên nhân liên quan đến hệ miễn dịch

Hệ miễn dịch có nhiệm vụ bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn, virus. Ở người mắc viêm đường ruột, cơ chế này bị rối loạn, dẫn đến việc tấn công nhầm vào các tế bào khỏe mạnh trong đường tiêu hóa. Hậu quả là niêm mạc ruột bị viêm mạn tính, tái phát nhiều lần.

Yếu tố di truyền

Nhiều nghiên cứu dịch tễ học cho thấy yếu tố di truyền đóng vai trò đáng kể trong nguy cơ mắc bệnh. Người có tiền sử gia đình bị viêm đường ruột thường dễ mắc bệnh hơn so với cộng đồng. Một số biến thể gen đã được xác định có liên quan trực tiếp đến sự hình thành bệnh Crohn và viêm loét đại tràng.

Yếu tố môi trường và lối sống

Bên cạnh miễn dịch và di truyền, lối sống và môi trường sống cũng góp phần quan trọng trong việc khởi phát và làm nặng thêm các triệu chứng:

• Hút thuốc lá: Làm tăng nguy cơ mắc bệnh Crohn, đồng thời khiến bệnh tiến triển nặng và khó kiểm soát.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Như ibuprofen, naproxen có thể kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng viêm.
• Chế độ ăn uống và căng thẳng: Không phải nguyên nhân trực tiếp, nhưng có thể thúc đẩy triệu chứng xuất hiện và làm bệnh bùng phát mạnh hơn.

Độ tuổi và chủng tộc

Bệnh thường xuất hiện nhiều nhất ở người trẻ dưới 30 tuổi, nhưng vẫn có thể gặp ở nhóm tuổi 50 - 60. Ngoài ra, yếu tố chủng tộc cũng có vai trò nhất định: Người da trắng, đặc biệt cộng đồng Do Thái Ashkenazi, được ghi nhận có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn.

Biến chứng của viêm đường ruột nếu không điều trị kịp thời

Nếu bỏ qua các dấu hiệu viêm đường ruột và không điều trị đúng cách, người bệnh có nguy cơ đối mặt với nhiều biến chứng nghiêm trọng:

Biến chứng tại đường tiêu hóa

Những tổn thương kéo dài trong đường ruột có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng:

• Hẹp hoặc tắc ruột: Do viêm mạn tính hình thành mô sẹo, cản trở sự lưu thông của thức ăn.
• Lỗ rò và áp xe quanh hậu môn: Thường gặp ở bệnh Crohn, gây đau dữ dội, dễ nhiễm trùng và khó điều trị.
• Phình đại tràng độc tính: Tình trạng giãn nở bất thường của đại tràng, đe dọa trực tiếp đến tính mạng nếu không được xử trí kịp thời.
• Nguy cơ ung thư đại trực tràng: Viêm mạn tính lâu dài, đặc biệt trong viêm loét đại tràng, làm tăng nguy cơ phát triển thành ung thư.

Biến chứng ngoài đường tiêu hóa

Không chỉ dừng lại ở hệ tiêu hóa, viêm đường ruột còn có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác trong cơ thể:

• Thiếu máu mạn tính: Do chảy máu đường ruột kéo dài hoặc kém hấp thu sắt.
• Suy dinh dưỡng và loãng xương: Hậu quả của việc hấp thu kém vitamin và khoáng chất.
• Viêm khớp, viêm da, viêm mắt: Biểu hiện ngoài ruột của phản ứng viêm toàn thân.

Những biến chứng trên cho thấy viêm đường ruột không chỉ gây khó chịu đơn thuần mà còn tiềm ẩn rủi ro đe dọa tính mạng. Vì vậy, khi xuất hiện dấu hiệu viêm đường ruột, người bệnh cần chủ động thăm khám và tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ để kiểm soát bệnh và hạn chế biến chứng lâu dài.

Chẩn đoán và phương pháp điều trị viêm đường ruột

Sau khi xuất hiện các dấu hiệu viêm đường ruột, việc chẩn đoán chính xác là bước quan trọng để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, giúp kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng lâu dài.

Các phương pháp chẩn đoán

Bác sĩ thường kết hợp nhiều kỹ thuật để xác định tình trạng viêm đường ruột, bao gồm:

• Xét nghiệm máu: Giúp phát hiện thiếu máu, tình trạng viêm hoặc rối loạn miễn dịch.
• Xét nghiệm phân: Kiểm tra máu ẩn, loại trừ nhiễm trùng, ký sinh trùng hay vi khuẩn gây bệnh.
• Nội soi đại tràng kèm sinh thiết: Được xem là phương pháp quan trọng nhất, cho phép quan sát trực tiếp niêm mạc ruột và lấy mẫu mô để phân tích.
• Chẩn đoán hình ảnh (CT scan, MRI): Hỗ trợ đánh giá mức độ tổn thương, phát hiện biến chứng như hẹp ruột, lỗ rò hoặc phình đại tràng.

Các phương pháp điều trị

Điều trị viêm đường ruột tập trung vào mục tiêu giảm viêm, kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa tái phát. Tùy mức độ bệnh, bác sĩ có thể chỉ định:

• Thuốc chống viêm: Như aminosalicylate (mesalamine, sulfasalazine) hoặc corticosteroid ngắn hạn để giảm nhanh phản ứng viêm.
• Thuốc ức chế miễn dịch: Azathioprine, mercaptopurine, methotrexate giúp ngăn chặn hệ miễn dịch tấn công niêm mạc ruột.
• Thuốc sinh học: Infliximab, adalimumab, vedolizumab… có tác dụng nhắm đích vào các protein gây viêm.
• Kháng sinh và thuốc hỗ trợ: Dùng trong trường hợp nghi ngờ nhiễm trùng hoặc tiêu chảy kéo dài.
• Phẫu thuật: Được cân nhắc khi thuốc không còn hiệu quả, có thể bao gồm cắt bỏ đoạn ruột bị tổn thương hoặc toàn bộ đại tràng trong viêm loét đại tràng nặng.

Những phương pháp phòng ngừa viêm đường ruột hiệu quả

Bên cạnh việc theo dõi dấu hiệu viêm đường ruột và tuân thủ điều trị, người bệnh có thể chủ động giảm nguy cơ tái phát bằng cách điều chỉnh lối sống và dự phòng y tế hợp lý.

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ưu tiên thực phẩm dễ tiêu, giàu chất xơ hòa tan, hạn chế đồ chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn.
• Ăn nhiều bữa nhỏ: Chia nhỏ khẩu phần trong ngày để giảm áp lực cho hệ tiêu hóa.
• Bổ sung đủ nước và vitamin: Đặc biệt là vitamin D, canxi và sắt để bù đắp sự thiếu hụt do rối loạn hấp thu.
• Tránh rượu, bia, cà phê, thuốc lá: Những yếu tố làm nặng thêm tình trạng viêm.
• Quản lý căng thẳng: Duy trì tâm lý ổn định thông qua yoga, thiền, hít thở sâu hoặc các hoạt động thể chất nhẹ nhàng.
• Khám sức khỏe và nội soi định kỳ: Giúp theo dõi diễn tiến bệnh và phát hiện sớm biến chứng ung thư đại tràng.

Viêm đường ruột có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị sớm. Việc nhận biết dấu hiệu viêm đường ruột ngay từ đầu, kết hợp lối sống khoa học sẽ giúp bảo vệ hệ tiêu hóa và nâng cao chất lượng cuộc sống. Khi có triệu chứng bất thường, người bệnh nên đi khám tại cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.