Dấu hiệu lao phổi: Cách phát hiện sớm để điều trị kịp thời

Tại Việt Nam, lao phổi vẫn là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu do bệnh truyền nhiễm. Theo thống kê, bệnh lao ảnh hưởng đến hàng triệu người mỗi năm trên toàn cầu, với lao phổi chiếm tỷ lệ cao nhất. Tuy nhiên, bệnh có thể được chữa khỏi hoàn toàn nếu phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về dấu hiệu lao phổi, nguyên nhân, cách phòng ngừa và điều trị để bảo vệ sức khỏe của bạn và những người xung quanh.

Dấu hiệu lao phổi điển hình cần lưu ý

Nhận biết sớm dấu hiệu bệnh lao phổi là yếu tố quan trọng để phát hiện bệnh trong giai đoạn đầu, khi việc điều trị còn dễ dàng và hiệu quả cao. Dưới đây là các triệu chứng chính cần chú ý.

Triệu chứng hô hấp

Dấu hiệu của bệnh lao phổi thường khởi phát với các biểu hiện tại hệ hô hấp và có thể tiến triển âm thầm trong giai đoạn đầu. Việc nhận biết sớm các triệu chứng đặc trưng có vai trò quan trọng trong chẩn đoán và điều trị kịp thời. Dưới đây là những dấu hiệu thường gặp của lao phổi:

• Ho kéo dài: Triệu chứng điển hình và phổ biến nhất của lao phổi là ho kéo dài trên 2 tuần. Ban đầu, người bệnh thường chỉ ho khan, nhưng theo thời gian, tình trạng này có thể tiến triển thành ho có đờm, thậm chí ho ra máu (ho ra máu tươi hoặc lẫn trong đờm).
• Đau tức ngực: Người bệnh có thể cảm thấy đau âm ỉ hoặc tức ngực, đặc biệt khi ho mạnh hoặc hít thở sâu. Triệu chứng này có thể xuất hiện do tổn thương tại nhu mô phổi hoặc viêm màng phổi - lớp màng bao quanh phổi, gây nên cảm giác khó chịu khi hô hấp.
• Khó thở: Khi vi khuẩn lao xâm nhập và gây tổn thương phổi ở mức độ nặng hơn, người bệnh có thể bắt đầu cảm thấy khó thở. Biểu hiện bao gồm thở nhanh, nông và cảm giác thiếu không khí, đặc biệt rõ khi gắng sức hoặc vào ban đêm. Tình trạng này phản ánh sự suy giảm chức năng hô hấp do mô phổi bị xơ hóa hoặc viêm lan rộng.

Triệu chứng toàn thân

Ngoài các triệu chứng lao phổi liên quan đến hệ hô hấp, lao phổi còn có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tổng quát, gây các biểu hiện toàn thân như sau: 

• Sốt nhẹ về chiều: Một trong những dấu hiệu toàn thân điển hình của lao phổi là tình trạng sốt nhẹ tái diễn, thường dao động từ 37,5°C đến 38°C và có xu hướng xuất hiện vào cuối buổi chiều hoặc buổi tối. Cơn sốt thường không cao, nhưng có thể kèm theo cảm giác ớn lạnh, khiến người bệnh dễ mệt mỏi, mất tập trung và suy giảm khả năng lao động.
• Đổ mồ hôi đêm: Người mắc lao phổi thường có hiện tượng ra nhiều mồ hôi vào ban đêm, dù thời tiết không nóng hoặc không đắp chăn dày. Tình trạng này khiến cơ thể mất nước, gây mệt mỏi vào sáng hôm sau và là một trong những biểu hiện khá đặc hiệu, giúp gợi ý đến khả năng nhiễm lao tiềm ẩn.
• Mệt mỏi và sút cân: Người bệnh có thể giảm cân nhanh chóng trong thời gian ngắn mà không do thay đổi chế độ ăn hay luyện tập. Kèm theo đó là cảm giác chán ăn, da xanh xao, cơ thể yếu ớt và thiếu sức sống. Tình trạng này phản ánh quá trình chuyển hóa bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi hoạt động viêm mạn tính và sự tiêu hao năng lượng trong cơ thể để chống lại vi khuẩn lao.

Khi nào cần đi khám?

Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu lao phổi nào sau đây, hãy đến cơ sở y tế ngay lập tức:

• Ho kéo dài hơn 2 tuần, đặc biệt nếu có tiền sử tiếp xúc với người mắc lao hoặc sống trong khu vực có nguy cơ cao.
• Xuất hiện các triệu chứng toàn thân như sốt nhẹ, đổ mồ hôi đêm, sút cân kèm theo ho.
• Ho ra máu hoặc có đờm lẫn máu, dù chỉ một lượng nhỏ.

Việc thăm khám sớm có thể giúp phát hiện bệnh qua các xét nghiệm như chụp X-quang phổi, xét nghiệm đờm hoặc xét nghiệm máu, từ đó bắt đầu điều trị kịp thời.

Nguyên nhân và con đường lây truyền lao phổi

Hiểu rõ nguyên nhân và cách lây truyền của lao phổi là yếu tố quan trọng để phòng ngừa hiệu quả và giảm nguy cơ mắc bệnh.

Cách thức lây lan

Lao phổi do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra, lây lan chủ yếu qua đường hô hấp:

• Giọt bắn trong không khí: Khi người bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc hát, vi khuẩn lao được phóng ra trong các giọt bắn nhỏ và có thể lây sang người khác khi hít phải.
• Môi trường nguy cơ cao: Nguy cơ lây nhiễm tăng cao trong không gian kín, đông người, ít thông thoáng như nhà ở chật chội, bệnh viện hoặc trường học.

Đối tượng có nguy cơ cao

Một số nhóm người có nguy cơ mắc lao phổi cao hơn, bao gồm:

• Người có hệ miễn dịch suy yếu: Những người mắc HIV/AIDS, tiểu đường, suy dinh dưỡng hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch dễ bị nhiễm vi khuẩn lao hơn.
• Người hút thuốc lá: Hút thuốc làm tổn thương phổi, tạo điều kiện cho vi khuẩn lao phát triển.
• Môi trường sống đông đúc: Những người sống trong khu vực thiếu vệ sinh, đông dân cư hoặc làm việc trong môi trường tiếp xúc thường xuyên với bệnh nhân lao (như nhân viên y tế) có nguy cơ cao hơn.

Phương pháp điều trị lao phổi

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Bộ Y tế vào năm 2023, Việt Nam nằm trong danh sách 30 quốc gia có gánh nặng bệnh lao và lao kháng đa thuốc cao nhất toàn cầu, xếp thứ 11 trong bảng xếp hạng. Điều này cho thấy mức độ nghiêm trọng và cấp thiết của công tác phòng ngừa và điều trị bệnh lao, đặc biệt là lao phổi - thể bệnh phổ biến và dễ lây lan nhất. Một người mắc lao phổi nếu không được điều trị có thể lây nhiễm vi khuẩn lao cho khoảng 10 đến 15 người mỗi năm, gây ra nguy cơ bùng phát dịch trong cộng đồng.

Phác đồ điều trị lao phổi

Phương pháp điều trị chính của lao phổi hiện nay là sử dụng thuốc kháng lao theo phác đồ chuẩn do bác sĩ chỉ định. Bộ bốn thuốc cơ bản bao gồm: Isoniazid (INH), Rifampin (RIF), Ethambutol (EMB) và Pyrazinamide (PZA). Người bệnh thường phải sử dụng kết hợp nhiều loại thuốc trong thời gian tối thiểu 6 tháng để đảm bảo tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn lao.

Trong quá trình điều trị, có thể xuất hiện một số tác dụng phụ như: Buồn nôn, đau bụng, sốt nhẹ kéo dài, chóng mặt, đau khớp, vàng da hoặc chán ăn. Việc tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị lao phổi là điều bắt buộc. Nếu tự ý ngưng thuốc hoặc dùng sai liều, vi khuẩn lao có thể trở nên kháng thuốc, gây nên tình trạng lao đa kháng (MDR-TB), khiến quá trình điều trị phức tạp và kéo dài hơn rất nhiều.

Lưu ý khi điều trị tại nhà

Người bệnh lao phổi nên nghỉ học hoặc nghỉ làm trong vài tuần đầu điều trị theo chỉ định của bác sĩ để hạn chế nguy cơ lây nhiễm. Việc điều trị tại nhà cần đảm bảo các yếu tố sau:

• Tuân thủ đúng phác đồ thuốc, không bỏ liều.
• Cách ly tại nhà, tránh tiếp xúc gần với người khác, đặc biệt là trẻ em, người cao tuổi và người suy giảm miễn dịch.
• Đeo khẩu trang khi ra ngoài hoặc đến cơ sở y tế.
• Chế độ dinh dưỡng hợp lý, ăn đủ nhóm vitamin A, B, C, E, kẽm và protein để tăng cường miễn dịch.
• Tránh rượu, thuốc lá và các chất kích thích.
• Nghỉ ngơi hợp lý, đảm bảo giấc ngủ và giữ không gian sống thông thoáng.

Sau vài tuần điều trị, nếu triệu chứng cải thiện và xét nghiệm cho thấy vi khuẩn không còn hiện diện trong đờm, người bệnh có thể được cân nhắc quay lại sinh hoạt bình thường theo hướng dẫn của bác sĩ.

Các biện pháp phòng ngừa lao phổi

Để giảm nguy cơ mắc và lây lan lao phổi, cần thực hiện các biện pháp sau:

• Tiêm vắc xin BCG: Vắc xin BCG được khuyến cáo tiêm cho trẻ sơ sinh để phòng ngừa các dạng lao nặng, bao gồm lao phổi và lao màng não. Mặc dù không bảo vệ hoàn toàn, vắc xin giúp giảm nguy cơ bệnh nghiêm trọng.
• Giữ vệ sinh cá nhân: Đeo khẩu trang khi ở nơi đông người, che miệng khi ho hoặc hắt hơi, và rửa tay thường xuyên để giảm nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn lao.
• Cải thiện điều kiện sống: Đảm bảo nhà cửa thông thoáng, tránh tụ tập trong không gian kín, đông đúc. Tăng cường dinh dưỡng để cải thiện hệ miễn dịch, đặc biệt ở những người có nguy cơ cao.

Dấu hiệu lao phổi, như ho kéo dài, sốt nhẹ về chiều, đổ mồ hôi đêm và sút cân, thường xuất hiện âm thầm nhưng là chìa khóa quan trọng để phát hiện bệnh sớm. Việc nhận biết kịp thời dấu hiệu lao phổi, đi khám ngay khi có triệu chứng và áp dụng các biện pháp phòng ngừa như tiêm vắc xin BCG, giữ vệ sinh cá nhân và cải thiện điều kiện sống sẽ giúp bảo vệ bạn và cộng đồng khỏi căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm này. Nếu bạn hoặc người thân có các dấu hiệu lao phổi, đừng chần chừ đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, đảm bảo sức khỏe lâu dài.

Tiêm vắc xin là biện pháp hiệu quả nhất giúp phòng ngừa bệnh lao phổi, góp phần bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng trước nguy cơ lây nhiễm. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu là địa chỉ uy tín, cung cấp đầy đủ các loại vắc xin với quy trình bảo quản đạt chuẩn GSP. Tại đây, khách hàng sẽ được thăm khám và tiêm chủng bởi đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm đến từ các bệnh viện và viện nghiên cứu hàng đầu, đồng thời được hỗ trợ sổ tiêm điện tử, đặt lịch nhanh chóng, giá cả ổn định và nhiều ưu đãi hấp dẫn. Để được tư vấn và đặt lịch hẹn, vui lòng liên hệ hotline miễn phí 1800 6928.