Chỉ số tiểu đường tuýp 2: Ngưỡng chẩn đoán và cách kiểm soát hiệu quả

Hiểu đúng chỉ số tiểu đường tuýp 2 là một bước quan trọng giúp bạn chủ động theo dõi tình trạng sức khỏe và phòng tránh biến chứng. Những người có nguy cơ cao hoặc đã được chẩn đoán tiểu đường có thể dựa vào thông tin này để trao đổi với bác sĩ, lựa chọn xét nghiệm phù hợp và điều chỉnh lối sống. Khi biết rõ giới hạn nào là bình thường, tiền tiểu đường hoặc bệnh lý rõ ràng, bạn sẽ dễ dàng đưa ra quyết định chăm sóc bản thân chính xác và kịp thời.

Chỉ số tiểu đường tuýp 2​ theo từng loại xét nghiệm

Mỗi chỉ số tiểu đường tuýp 2 phản ánh một khía cạnh khác nhau của đường huyết: Từ tình trạng lúc đói, khả năng xử lý sau ăn, đến mức trung bình trong nhiều tháng. Hiểu rõ từng chỉ số giúp bạn xác định mình đang ở mức bình thường, tiền tiểu đường hay đã mắc bệnh. Dưới đây là các xét nghiệm và ngưỡng chẩn đoán bệnh tiểu đường tuýp 2, bao gồm:

Glucose lúc đói

Giá trị của chỉ số Glucose lúc đói như sau:

• Bình thường: < 100 mg/dL (5,6 mmol/L);
• Tiền tiểu đường: 100 - 125 mg/dL (5,6 - 6,9 mmol/L);
• Tiểu đường: ≥ 126 mg/dL (7,0 mmol/L).

Chỉ số này đo lượng đường trong máu sau khi bạn nhịn ăn ít nhất 8 giờ. Đây là xét nghiệm phổ biến, dễ thực hiện và thường được sử dụng để tầm soát ban đầu.

Glucose sau ăn 2 giờ (OGTT)

Giá trị của chỉ số OGTT như sau:

• Bình thường: < 140 mg/dL (7,8 mmol/L).
• Tiền tiểu đường: 140 - 199 mg/dL (7,8–11,0 mmol/L).
• Tiểu đường: ≥ 200 mg/dL (11,1 mmol/L).

Kết quả OGTT cho thấy cơ thể xử lý lượng đường ra sao sau khi nạp một liều glucose chuẩn. Nếu sau 2 giờ mà đường huyết vẫn cao, điều đó chứng tỏ khả năng điều hòa đường của bạn đang gặp vấn đề.

HbA1c

Giá trị của chỉ số HbA1c như sau:

• Bình thường: < 5,7 %;
• Tiền tiểu đường: 5,7 - 6,4 %;
• Tiểu đường: ≥ 6,5 %.

Khác với hai xét nghiệm trên, HbA1c cho bạn biết mức đường huyết trung bình trong vòng 2 - 3 tháng gần nhất. Đây là công cụ theo dõi dài hạn, giúp đánh giá hiệu quả kiểm soát bệnh thay vì chỉ nhìn vào một thời điểm.

Chỉ số đường huyết an toàn đối với người tiểu đường tuýp 2

Sau khi được chẩn đoán, điều quan trọng không chỉ là “biết bệnh” mà còn phải duy trì đường huyết ở mức an toàn để phòng ngừa biến chứng. Các mục tiêu này được xây dựng dựa trên khuyến cáo y khoa, nhưng vẫn cần cá nhân hóa tùy tình trạng sức khỏe, tuổi tác, bệnh kèm và khả năng đáp ứng điều trị. Cụ thể:

• Glucose lúc đói: Mục tiêu đạt trong khoảng 80 - 130 mg/dL (4,4 - 7,2 mmol/L). Đây là mức đường huyết sau khi nhịn ăn ≥ 8 giờ. Duy trì trong khoảng này giúp giảm áp lực cho tuyến tụy, hạn chế tình trạng đường huyết tăng cao vào buổi sáng.
• Glucose sau ăn 1 - 2 giờ: Mục tiêu cần duy trì là dưới 180 mg/dL (10 mmol/L). Đây là thời điểm đường huyết thường đạt đỉnh sau bữa ăn. Nếu vượt ngưỡng này, mạch máu và cơ quan nội tạng sẽ chịu tác động xấu trong thời gian dài, làm tăng nguy cơ biến chứng.
• HbA1c: Mục tiêu an toàn là dưới 7 %. HbA1c phản ánh đường huyết trung bình trong 2 - 3 tháng. Giữ mức dưới 7 % cho thấy bạn đang kiểm soát bệnh tốt, từ đó giảm nguy cơ biến chứng tim mạch, mắt, thận và thần kinh.

Tuy nhiên, một số trường hợp (người cao tuổi, bệnh tim nặng hoặc hạ đường huyết nhiều lần) có thể cần mục tiêu HbA1c cao hơn một chút (khoảng 7,5 - 8 %) để đảm bảo an toàn.

Vì sao những chỉ số tiểu đường tuýp 2 quan trọng? 

Các chỉ số tiểu đường tuýp 2 không chỉ là những con số khô khan trên giấy xét nghiệm. Chúng phản ánh trực tiếp tình trạng chuyển hóa glucose trong cơ thể và là thước đo cho nguy cơ biến chứng. Khi đường huyết vượt ngưỡng an toàn trong thời gian dài có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng trên nhiều cơ quan như:

• Tim mạch: Đường huyết cao làm tăng lắng đọng mỡ và mảng xơ vữa, dẫn đến tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, đột quỵ.
• Thận: Lọc máu bị quá tải, dần dần gây suy thận mạn, có thể phải chạy thận nhân tạo.
• Thần kinh: Tổn thương dây thần kinh ngoại biên gây tê bì, mất cảm giác, dễ loét bàn chân.
• Mắt: Bệnh võng mạc tiểu đường, đục thủy tinh thể, thậm chí mù lòa.
• Hệ miễn dịch: Giảm khả năng chống nhiễm trùng, vết thương lâu lành.

Các nghiên cứu cho thấy, chỉ cần hạ HbA1c từ 9,9 % xuống 7,7 % có thể kéo dài tuổi thọ trung bình thêm khoảng 3,4 năm. Điều này cho thấy việc duy trì đường huyết trong giới hạn khuyến nghị không chỉ cải thiện chất lượng sống mà còn thực sự giúp sống lâu hơn.

Ai nên kiểm tra các chỉ số tiểu đường tuýp 2 và khi nào cần xét nghiệm?

Không phải ai cũng cần xét nghiệm thường xuyên, nhưng với những người có nguy cơ cao, việc theo dõi chỉ số tiểu đường tuýp 2 định kỳ là cách chủ động phát hiện sớm bệnh và ngăn ngừa biến chứng. 

Dưới đây là những đối tượng nên xét nghiệm, bao gồm:

• Người từ 45 tuổi trở lên;
• Người thừa cân hoặc béo phì (BMI ≥ 23 với người châu Á);
• Có tiền sử gia đình mắc tiểu đường;
• Phụ nữ từng bị tiểu đường thai kỳ;
• Người đã được chẩn đoán tiền tiểu đường hoặc có hội chứng chuyển hóa.

Bên cạnh đó, thời điểm xét nghiệm tiểu đường tuýp 2 cũng cần được lưu ý, cụ thể:

• Glucose lúc đói: Nhịn ăn tối thiểu 8 giờ trước khi lấy máu.
• OGTT: Thực hiện khi kết quả glucose lúc đói hoặc HbA1c chưa rõ ràng, hoặc cần đánh giá khả năng dung nạp glucose.
• HbA1c: Đo định kỳ mỗi 3 - 6 tháng để theo dõi đường huyết trung bình.

Làm thế nào để kiểm soát các chỉ số tiểu đường tuýp 2 hiệu quả?

Kiểm soát chỉ số tiểu đường tuýp 2 không chỉ là uống thuốc đều đặn, mà là sự kết hợp giữa lối sống lành mạnh, điều trị y khoa và theo dõi thường xuyên. Mỗi yếu tố đóng vai trò riêng nhưng hỗ trợ lẫn nhau để giữ đường huyết ở mức an toàn, cụ thể như sau:

• Ăn uống khoa học: Người bị tiểu đường nên ăn gì? Chế độ ăn nhiều rau xanh, trái cây ít ngọt, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc giúp ổn định đường huyết. Hạn chế đường tinh luyện, đồ uống có đường và thực phẩm chế biến sẵn để giảm tải cho tuyến tụy và ngăn đường huyết tăng đột ngột.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Giảm 5 - 10% trọng lượng cơ thể có thể cải thiện độ nhạy insulin và hạ đường huyết rõ rệt. Kết hợp chế độ ăn hợp lý với tập luyện thường xuyên sẽ giúp duy trì cân nặng ổn định và hỗ trợ kiểm soát bệnh lâu dài.
• Tăng cường vận động: Tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần, gồm bài tập aerobic (đi bộ nhanh, bơi, đạp xe) và rèn luyện cơ bắp. Hoạt động thể chất giúp cơ sử dụng glucose hiệu quả hơn, từ đó giảm đường huyết và cải thiện sức khỏe tim mạch.
• Tuân thủ điều trị y khoa: Dùng thuốc đúng liều và thời điểm theo hướng dẫn của bác sĩ. Không tự ý ngừng hoặc thay đổi thuốc. Thường xuyên tái khám để bác sĩ điều chỉnh phác đồ, đồng thời phát hiện sớm biến chứng liên quan đến tiểu đường.
• Theo dõi và tầm soát định kỳ: Đo đường huyết tại nhà theo lịch và xét nghiệm HbA1c mỗi 3 - 6 tháng. Kiểm tra mắt, thận, tim mạch định kỳ để phát hiện biến chứng sớm. Việc theo dõi thường xuyên giúp điều chỉnh kịp thời và duy trì mục tiêu đường huyết an toàn.

Hiểu rõ và duy trì chỉ số tiểu đường tuýp 2 trong giới hạn an toàn là yếu tố then chốt để ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm. Việc theo dõi glucose lúc đói, glucose sau ăn và HbA1c giúp nhận biết sớm nguy cơ và đánh giá hiệu quả kiểm soát. Kết hợp lối sống lành mạnh, tuân thủ điều trị và xét nghiệm định kỳ sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe, nâng cao chất lượng sống và kéo dài tuổi thọ.