Chỉ số bilirubin bao nhiêu là nguy hiểm​? Nguyên nhân bilirubin tăng cao và hướng xử trí

Bilirubin là một sắc tố mật quan trọng, được hình thành trong quá trình phá hủy hồng cầu già và được gan xử lý trước khi thải ra ngoài cơ thể. Mức bilirubin trong máu phản ánh tình trạng hoạt động của gan và hệ thống mật, đồng thời là chỉ số giúp phát hiện sớm nhiều bệnh lý nguy hiểm. Tuy nhiên, khi chỉ số bilirubin tăng cao, cơ thể sẽ xuất hiện các triệu chứng như vàng da, vàng mắt hay mệt mỏi, cảnh báo nguy cơ tổn thương gan hoặc tắc mật. Vậy chỉ số bilirubin bao nhiêu là nguy hiểm?

Tìm hiểu chung về bilirubin

Chỉ số bilirubin là gì?

Bilirubin là sản phẩm phụ sinh ra từ quá trình phân hủy hemoglobin của các tế bào hồng cầu già hoặc bị tổn thương. Sau khi hình thành, bilirubin tự do được vận chuyển đến gan, nơi nó được chuyển hóa thành dạng hòa tan trong nước, giúp cơ thể dễ dàng bài tiết qua phân và nước tiểu.

Chỉ số bilirubin là một thông số y tế quan trọng, dùng để xác định nồng độ bilirubin trong máu. Bilirubin là sắc tố màu vàng được sinh ra từ quá trình phá hủy tự nhiên của các tế bào hồng cầu. Việc theo dõi chỉ số này giúp phát hiện và đánh giá các bệnh lý liên quan đến gan, mật và hệ tiêu hóa.

Vai trò của bilirubin đối với cơ thể

Bilirubin chủ yếu là sản phẩm thoái giáng của hemoglobin trong hồng cầu, sau đó được gan liên hợp và thải trừ qua mật. Quá trình này phản ánh khả năng chuyển hóa và bài tiết của gan, đồng thời là chỉ số quan trọng trong chẩn đoán các bệnh lý về gan và đường mật. Một số nghiên cứu gần đây cũng cho thấy bilirubin có đặc tính chống oxy hóa, nhưng đây không phải là chức năng sinh lý chính của chất này.

Mức bilirubin bình thường trong máu của người lớn thường dao động từ 0,1 đến 1,2 mg/dL, tuy nhiên, giá trị này có thể khác nhau tùy theo phòng xét nghiệm và phương pháp đo. Duy trì bilirubin trong giới hạn bình thường là cần thiết để phòng tránh các vấn đề sức khỏe liên quan đến gan và mật, chẳng hạn như vàng da hoặc bệnh lý gan.

Chỉ số bilirubin bao nhiêu là nguy hiểm​?

Chỉ số bilirubin bao nhiêu là nguy hiểm​? Bilirubin trên 1,2 mg/dL thường được xem là cao và có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Tuy nhiên, mức độ rủi ro thực tế còn tùy thuộc vào nguyên nhân gây tăng và độ tuổi của người bệnh.

• Người lớn: Khi bilirubin vượt 3 mg/dL, bệnh nhân có thể xuất hiện vàng da rõ rệt và cần được theo dõi kỹ lưỡng để xác định nguyên nhân.
• Trẻ sơ sinh: Bilirubin trên 15 mg/dL trong 48 giờ đầu hoặc vượt 20 mg/dL sau 72 giờ tuổi thường được khuyến cáo can thiệp y tế sớm.

Nếu chỉ số bilirubin tăng quá mức an toàn, đặc biệt ở trẻ sơ sinh, có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng như vàng da nhân não (kernicterus) - tổn thương não vĩnh viễn, gây suy giảm trí tuệ, bại não hoặc mất thính lực.

Nguyên nhân khiến chỉ số bilirubin tăng cao

Mức bilirubin vượt ngưỡng bình thường có thể xuất phát từ nhiều yếu tố, thường liên quan đến gan, hệ thống mật hoặc các rối loạn về máu. Hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp đánh giá chính xác mức độ nguy hiểm và hướng xử lý phù hợp.

Tổn thương gan do viêm hoặc nhiễm độc

Các tình trạng như viêm gan do virus, tác dụng phụ của thuốc hoặc các chất độc khác có thể làm tổn hại tế bào gan, làm giảm khả năng chuyển hóa bilirubin. Xơ gan cũng làm suy giảm chức năng gan trong việc xử lý và thải bỏ bilirubin. Thường xơ gan phát triển sau quá trình tổn thương gan kéo dài, chẳng hạn như viêm gan mạn tính hoặc lạm dụng rượu.

Tắc nghẽn đường mật do sỏi hoặc viêm ống dẫn mật

Sỏi mật có thể gây tắc nghẽn ống dẫn mật, cản trở lưu thông bình thường của mật và bilirubin từ gan đến ruột, dẫn đến bilirubin tích tụ trong máu. Viêm nhiễm ở ống mật cũng có thể gây tắc nghẽn và làm tăng nồng độ bilirubin.

Bệnh tan máu làm phá hủy hồng cầu

Bệnh tan máu xảy ra khi các tế bào hồng cầu bị phá hủy nhanh hơn khả năng tái tạo, làm tăng sản xuất bilirubin từ hemoglobin. Đây cũng là nguyên nhân phổ biến khiến nồng độ bilirubin trong máu tăng cao.

Cần làm gì khi chỉ số bilirubin tăng cao?

Để xác định mức bilirubin trong cơ thể có tăng hay không, mọi người cần thực hiện xét nghiệm máu để đo bilirubin toàn phần cũng như các dạng bilirubin liên hợp và tự do. Ngoài ra, có thể dựa vào các dấu hiệu cảnh báo tăng bilirubin để kịp thời đến cơ sở y tế thăm khám, bao gồm:

• Vàng da và vàng mắt;
• Nước tiểu sẫm màu;
• Phân nhạt hoặc trắng;
• Mệt mỏi, buồn nôn và đau vùng bụng;
• Ngứa da.

Các phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm bổ sung

Sau khi có kết quả xét nghiệm bilirubin, bác sĩ sẽ dựa vào đó để tiến hành khám lâm sàng và các xét nghiệm bổ sung nhằm xác định nguyên nhân chính xác. Một số phương pháp có thể được chỉ định bao gồm siêu âm gan mật, xét nghiệm chức năng gan hoặc sinh thiết gan để đánh giá tình trạng gan và hệ thống mật.

Khi nguyên nhân gây tăng bilirubin được xác định, bác sĩ sẽ tập trung điều trị nguyên nhân gốc rễ, chẳng hạn như viêm gan, tắc mật, hoặc các bệnh lý khác. Ở trẻ sơ sinh, có thể áp dụng chiếu đèn quang học, trong những trường hợp nặng cần truyền dịch, truyền máu để loại bỏ bilirubin dư thừa hoặc sử dụng các loại thuốc hỗ trợ chức năng gan và mật.

Theo dõi và điều chỉnh lối sống trong quá trình điều trị

Trong quá trình điều trị, người bệnh nên thay đổi chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh hơn, đồng thời theo dõi định kỳ mức bilirubin để đánh giá hiệu quả điều trị. Cần chú ý các triệu chứng như vàng da, mệt mỏi, buồn nôn và thông báo kịp thời cho bác sĩ.

Bài viết đã khép lại, hy vọng bạn đọc giải đáp được thắc mắc “Chỉ số bilirubin bao nhiêu là nguy hiểm​?”. Chỉ số bilirubin là thước đo quan trọng phản ánh chức năng gan và đường mật. Khi bilirubin tăng vượt mức bình thường, đặc biệt bilirubin liên hợp, cơ thể có nguy cơ gặp các biến chứng nghiêm trọng như vàng da nặng, suy gan hoặc tắc mật. 

Việc theo dõi định kỳ và xác định chính xác nguyên nhân tăng bilirubin giúp phát hiện sớm các bệnh lý tiềm ẩn, từ đó đưa ra các biện pháp điều trị kịp thời và phù hợp, góp phần bảo vệ sức khỏe và duy trì chức năng gan bình thường.