Chân vòng kiềng ở trẻ: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách khắc phục hiệu quả

Trong giai đoạn đầu đời, hệ xương của trẻ còn mềm và dễ bị biến dạng nếu không được chăm sóc đúng cách. Trẻ có chân vòng kiềng là một trong những tình trạng thường gặp, khiến cha mẹ lo lắng về dáng đi và sức khỏe vận động của con. Việc phát hiện sớm và can thiệp đúng lúc có thể giúp trẻ phát triển bình thường, tránh các biến chứng về sau.

Chân vòng kiềng ở trẻ là gì?

Chân vòng kiềng (tên khoa học là genu varum) là tình trạng hai chân cong ra ngoài, khiến khi trẻ đứng thẳng, hai đầu gối không chạm nhau dù hai mắt cá chân vẫn sát lại. Tình trạng này có thể sinh lý (tự nhiên) ở trẻ nhỏ, nhưng nếu kéo dài quá 2 tuổi hoặc mức độ cong tăng dần thì được xem là bất thường cần được can thiệp y khoa.

Cha mẹ có thể phát hiện tình trạng trẻ bị chân vòng kiềng thông qua một số dấu hiệu đặc trưng dưới đây:

• Khi trẻ đứng, khoảng cách giữa hai đầu gối lớn hơn 5cm.
• Dáng đi hai chân dạng rộng, có biểu hiện khập khiễng.
• Quần hoặc tã của trẻ bị mòn lệch về một bên.
• Dáng đi bất thường, đầu gối hoặc cổ chân dễ mỏi sau khi vận động.

Những dấu hiệu này nếu kéo dài hoặc ngày càng rõ rệt là dấu hiệu cảnh báo cha mẹ nên đưa trẻ đi khám chuyên khoa chỉnh hình để được chẩn đoán chính xác.

Nguyên nhân khiến trẻ bị chân vòng kiềng

Hiện tượng trẻ bị chân vòng kiềng có thể xuất phát từ hai nhóm nguyên nhân chính là sinh lý và bệnh lý. Cụ thể như sau:

Nguyên nhân sinh lý

Trong 2 năm đầu đời, nhiều trẻ có biểu hiện chân cong nhẹ do tư thế gập chân trong bụng mẹ và giai đoạn tập đi sớm. Đây là phản ứng bình thường của hệ xương khi bắt đầu chịu sức nặng cơ thể.

Thông thường, khi trẻ lớn dần (khoảng từ 18 - 24 tháng), xương chân sẽ tự điều chỉnh và trở nên thẳng hơn. Tuy nhiên, nếu sau 2 tuổi mà dáng chân vẫn cong hoặc ngày càng lệch, đó có thể là dấu hiệu bất thường.

Nguyên nhân bệnh lý

Nếu chân cong không tự cải thiện hoặc có xu hướng nặng hơn, trẻ có thể gặp một trong những nguyên nhân bệnh lý sau:

• Thiếu canxi và vitamin D: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, dẫn đến còi xương và khiến xương mềm, dễ cong khi chịu trọng lượng cơ thể.
• Bệnh Blount (bệnh xương chày cong): Là rối loạn phát triển ở đầu trên xương chày, khiến phần chân dưới cong rõ rệt ra ngoài.
• Di truyền hoặc bất thường bẩm sinh: Một số trẻ sinh ra đã có cấu trúc xương khác thường do di truyền từ cha mẹ.
• Tập đi quá sớm: Khi trẻ chưa đủ sức nâng đỡ cơ thể mà cha mẹ cho tập đi sớm, áp lực lên xương chày tăng, dễ làm chân cong.

Việc nhận biết đúng nguyên nhân giúp định hướng cách khắc phục hiệu quả và tránh can thiệp sai, ảnh hưởng đến sự phát triển tự nhiên của trẻ.

Trẻ có chân vòng kiềng có nguy hiểm không?

Mức độ ảnh hưởng của chân vòng kiềng ở trẻ phụ thuộc vào nguyên nhân và thời gian tồn tại. Với trường hợp sinh lý, hiện tượng này thường không nguy hiểm và có thể tự cải thiện. Tuy nhiên, nếu là bệnh lý và không được can thiệp kịp thời, hậu quả có thể nghiêm trọng hơn.

Tình trạng chân cong kéo dài gây ra nhiều hệ lụy như:

• Mất cân bằng khi di chuyển, dễ té ngã.
• Gia tăng nguy cơ thoái hóa khớp gối sớm khi trưởng thành.
• Gây đau khớp, mỏi đầu gối, lệch khung xương chậu.
• Ảnh hưởng đến dáng đi, thẩm mỹ và tâm lý của trẻ.

Theo các chuyên gia chỉnh hình, khoảng 10 - 15% trường hợp chân vòng kiềng là bệnh lý thật sự và cần được can thiệp y khoa. Nếu để lâu, việc điều chỉnh xương sẽ phức tạp hơn, có thể phải dùng nẹp hoặc phẫu thuật.

Cách khắc phục chân bị vòng kiềng ở trẻ hiệu quả

Khi phát hiện chân vòng kiềng ở trẻ, cha mẹ cần áp dụng biện pháp phù hợp tùy theo mức độ. Mục tiêu là giúp xương phát triển cân đối, hỗ trợ dáng đi ổn định và phòng ngừa biến chứng. Dưới đây là những cách hỗ trợ khắc phục chân bị vòng kiềng ở trẻ mà phụ huynh có thể tham khảo:

Bổ sung dinh dưỡng hợp lý

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng và điều trị chân vòng kiềng. Cha mẹ cần:

• Tăng cường thực phẩm giàu vitamin D, canxi và phốt pho như sữa, cá hồi, trứng, tôm, rau xanh đậm.
• Cho trẻ tắm nắng sớm khoảng 15 - 20 phút mỗi ngày để tổng hợp vitamin D tự nhiên, giúp xương chắc khỏe.
• Theo dõi biểu hiện còi xương như chậm mọc răng, mềm xương sọ, ngủ không yên để phát hiện sớm.

Một chế độ ăn cân đối giúp hệ xương phát triển vững chắc, hạn chế nguy cơ cong chân trong giai đoạn tập đi.

Xây dựng thói quen vận động đúng

Bên cạnh dinh dưỡng, cha mẹ cũng cần chú ý đến thói quen vận động hằng ngày của trẻ:

• Không nên cho trẻ tập đi quá sớm, đặc biệt là trước 12 tháng tuổi.
• Khuyến khích trẻ bò, trườn, đá chân nhẹ… Các hoạt động này giúp cơ chân linh hoạt và xương phát triển đều.
• Hạn chế việc bế hoặc địu lâu, khiến chân chịu trọng lượng không đều.
• Lựa chọn giày dép phù hợp, đế phẳng và vừa chân để tránh làm lệch trục chân.

Thói quen vận động đúng cách không chỉ cải thiện dáng đi mà còn giúp trẻ phát triển khả năng phối hợp cơ - khớp tốt hơn.

Điều trị y tế khi cần thiết

Nếu trẻ trên 2 tuổi mà chân vòng kiềng vẫn rõ rệt, cha mẹ nên đưa con đến khoa chấn thương chỉnh hình nhi để được kiểm tra.

Bác sĩ có thể chỉ định:

• Nẹp chỉnh hình giúp điều hướng trục xương.
• Tập vật lý trị liệu để cải thiện cơ và khớp.
• Phẫu thuật chỉnh trục xương nếu mức độ cong nặng hoặc có biến chứng.

Các phương pháp điều trị sẽ được quyết định dựa trên kết quả chụp X-quang, độ cong và thể trạng của từng trẻ, đảm bảo an toàn và hiệu quả lâu dài.

Phòng ngừa chân vòng kiềng ở trẻ tại nhà

Phòng ngừa sớm là cách tốt nhất để bảo vệ hệ xương khỏe mạnh cho trẻ. Cha mẹ có thể thực hiện theo các gợi ý sau:

Chế độ chăm sóc toàn diện

Để phòng chân vòng kiềng ở trẻ, cha mẹ nên:

• Cho trẻ sơ sinh bú mẹ đầy đủ, đặc biệt trong 6 tháng đầu để bổ sung vitamin D và canxi tự nhiên.
• Theo dõi cân nặng và chiều cao định kỳ nhằm phát hiện dấu hiệu chậm phát triển xương.
• Hướng dẫn trẻ giữ tư thế đúng khi ngồi, nằm, đứng hoặc chơi để xương phát triển cân đối.

Chăm sóc toàn diện giúp khung xương phát triển tự nhiên, hạn chế các bất thường khi lớn lên.

Khám định kỳ và theo dõi sự phát triển xương khớp

Khám định kỳ là bước quan trọng trong việc phát hiện sớm chân vòng kiềng ở trẻ:

• Cha mẹ nên đưa trẻ đi khám 6 tháng/lần để bác sĩ theo dõi trục xương chân.
• Trường hợp phát hiện lệch nhẹ, trẻ có thể được hướng dẫn tập các bài vận động phù hợp để tự điều chỉnh.
• Ghi nhận các thay đổi bất thường như dáng đi khập khiễng, mỏi chân hoặc cong tăng dần để kịp thời xử lý.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ?

Cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế khi có các dấu hiệu sau:

• Trẻ trên 2 tuổi nhưng chân vẫn cong rõ rệt.
• Một bên chân cong nhiều hơn bên kia.
• Trẻ thường xuyên kêu đau đầu gối, khó đi lại, dáng đi lảo đảo.

Việc khám và điều trị sớm giúp quá trình điều chỉnh xương đơn giản hơn, giảm nguy cơ phải can thiệp phẫu thuật, đồng thời hỗ trợ trẻ phát triển dáng đi tự nhiên.

Chân vòng kiềng ở trẻ có thể là hiện tượng sinh lý bình thường, nhưng cũng có thể là dấu hiệu bệnh lý cần điều trị. Cha mẹ nên theo dõi sát dáng đi, chú trọng dinh dưỡng, vận động đúng cách và thăm khám định kỳ để giúp con có hệ xương chắc khỏe, dáng đi tự tin và phát triển toàn diện trong tương lai.