Cấu tạo bình thường của hậu môn như thế nào? Một số bệnh lý liên quan đến hậu môn

Các bệnh lý liên quan đến hậu môn không chỉ gây khó chịu, đau rát mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Khi xuất hiện triệu chứng bất thường tại hậu môn, nhiều người thường e ngại thăm khám, dẫn đến bệnh tiến triển nặng hơn và khó điều trị. Việc chủ động phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách sẽ giúp giảm thiểu biến chứng, đồng thời nâng cao hiệu quả điều trị bệnh lý ở hậu môn.

Cấu tạo cơ bản của hậu môn

Hậu môn là đoạn cuối của hệ tiêu hóa, nối liền trực tràng và mở ra ngoài cơ thể. Khu vực này đi qua sàn chậu và được bao bọc bởi các nhóm cơ quan trọng. Trong đó, cơ vòng trong và cơ vòng ngoài giữ vai trò kiểm soát hoạt động đại tiện.

Cấu trúc của hậu môn gồm nhiều nếp gấp nhỏ gọi là van, cùng hội tụ tại vị trí gọi là đường lược. Từ đường lược trở xuống, lớp niêm mạc chuyển dần thành da, đồng thời tạo ranh giới phân biệt giữa phần hậu môn trong và ngoài.

Hệ thống cấp máu của hậu môn chủ yếu từ động mạch trực tràng dưới, kèm theo sự chi phối của dây thần kinh trực tràng dưới - một nhánh của thần kinh hậu môn.

Một số bệnh lý hay gặp ở hậu môn

Hậu môn là vị trí nhạy cảm và dễ chịu ảnh hưởng bởi nhiều tác nhân, do đó có thể xuất hiện nhiều vấn đề sức khỏe. Dưới đây là một số bệnh lý thường gặp ở hậu môn mà bạn cần lưu ý để kịp thời phát hiện và điều trị.

Bệnh trĩ

Trĩ là một trong những bệnh lý thường gặp ở vùng hậu môn - trực tràng. Theo National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK),ở Mỹ khoảng một nửa số người lớn trên 50 tuổi bị bệnh trĩ Tình trạng này xuất hiện khi các đám tĩnh mạch ở hậu môn hoặc đoạn cuối trực tràng bị giãn và phình to bất thường. Bệnh được chia thành hai dạng chính là trĩ nội và trĩ ngoại, với các biểu hiện như chảy máu, đau rát, ngứa ngáy hoặc búi trĩ sa ra ngoài. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh có thể kể đến như táo bón kéo dài, hội chứng ruột kích thích, thói quen ngồi lâu, đứng nhiều, tình trạng tăng áp lực ổ bụng (do ho mạn tính, suy tim, xơ gan, thai kỳ…) hay các khối u vùng hậu môn - trực tràng.

Trong đa số trường hợp, bệnh trĩ có thể được cải thiện nhờ sử dụng thuốc kết hợp điều chỉnh lối sống, chế độ ăn uống hợp lý. Nếu bệnh tiến triển nặng hoặc gây biến chứng, người bệnh có thể cần tới các phương pháp phẫu thuật để loại bỏ búi trĩ.

Bệnh nứt kẽ hậu môn

Nứt kẽ hậu môn là tình trạng xuất hiện một vết rách nhỏ hoặc vết nứt ở vùng rìa hậu môn. Nguyên nhân phổ biến nhất là do táo bón kéo dài, phân cứng gây áp lực khi đi đại tiện khiến niêm mạc hậu môn bị rách. Ngoài ra, bệnh cũng có thể khởi phát từ tiêu chảy kéo dài, viêm ruột mạn tính hoặc một số bệnh lây truyền qua đường tình dục liên quan đến hậu môn - trực tràng.

Về cơ chế, nứt kẽ hậu môn chủ yếu do tổn thương lớp niêm mạc, tình trạng thiếu máu cục bộ tại chỗ khiến vết thương khó hồi phục, hoặc do co thắt cơ quá mức. Các vết nứt cấp tính thường chỉ nông, giới hạn ở bề mặt, trong khi thể mạn tính có thể ăn sâu và để lộ lớp cơ bên dưới. Người bệnh thường gặp các triệu chứng như đau rát dữ dội khi đại tiện, đôi khi kèm theo chảy máu hoặc ngứa ngáy vùng hậu môn.

Bệnh áp xe hậu môn

Áp xe hậu môn là tình trạng hình thành ổ mủ gây sưng nóng, đỏ và đau ở khu vực gần hậu môn. Nguyên nhân thường bắt nguồn từ nhiễm khuẩn tại vùng đường lược hoặc bên dưới đường lược.

Ở giai đoạn đầu, nhiễm trùng xuất phát từ các tuyến hậu môn, sau đó lan rộng tạo thành ổ mủ có kích thước tăng dần, có thể vỡ ra da hoặc chảy vào hốc đường lược. Bệnh có thể gặp ở nhiều độ tuổi khác nhau với dấu hiệu điển hình là một khối sưng đau cạnh hậu môn, kèm theo cảm giác đau liên tục và sốt.

Bệnh rò hậu môn

Rò hậu môn là tình trạng xuất hiện một đường rò bất thường nối giữa ống hậu môn (lỗ rò trong) và vùng da quanh hậu môn (lỗ rò ngoài). Phần lớn các ca rò hậu môn xuất hiện sau khi bệnh nhân từng bị áp xe hậu môn nhưng không được điều trị triệt để. Đường rò có thể tồn tại trong thời gian dài, gây ra tình trạng chảy dịch hoặc mủ tái đi tái lại nhiều lần ở cạnh hậu môn.

Ung thư hậu môn

Ung thư hậu môn hình thành khi các tế bào tại ống hậu môn bị biến đổi bất thường và tăng sinh mất kiểm soát, tạo nên khối u ác tính. Những biểu hiện thường thấy gồm chảy máu hoặc dịch nhầy khi đi ngoài, đau rát, thay đổi hình dạng hoặc tính chất phân, và đôi khi sờ thấy khối bất thường ở vùng hậu môn.

Cách phòng ngừa các bệnh lý ở hậu môn

Để giảm nguy cơ mắc phải những bệnh thường gặp như trĩ hay nứt kẽ hậu môn, bạn có thể áp dụng một số biện pháp sau:

• Tăng cường bổ sung thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, khoai lang, củ cải, các loại đậu… giúp nhuận tràng.
• Hạn chế tối đa các món cay nóng (ớt, tiêu) và đồ ăn nhiều dầu mỡ.
• Tránh xa thuốc lá, hạn chế rượu bia, cà phê.
• Đảm bảo uống đủ nước mỗi ngày (tối thiểu 2 lít), có thể bổ sung thêm từ nước canh, rau củ hay nước ép trái cây để hỗ trợ làm mềm phân, ngăn ngừa táo bón.
• Đi đại tiện theo khung giờ cố định để tạo phản xạ tốt.
• Khi bị táo bón, tránh rặn mạnh, có thể tìm đến các biện pháp hỗ trợ như thụt tháo theo hướng dẫn bác sĩ.
• Vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ sau khi đi ngoài, nên dùng nước ấm và lau khô bằng giấy mềm. Không nên dùng giấy có hương liệu vì dễ gây kích ứng.
• Thường xuyên tập luyện thể dục thể thao, vận động vừa sức hằng ngày.
• Tránh ngồi lâu hoặc đứng lâu một chỗ để hạn chế áp lực lên hậu môn, từ đó giảm nguy cơ táo bón và các bệnh lý liên quan.

Các bệnh lý ở hậu môn tuy không nguy hiểm đến tính mạng ngay lập tức nhưng lại ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt, tâm lý và chất lượng cuộc sống. Việc phát hiện sớm, điều trị kịp thời và duy trì thói quen sống khoa học sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe hậu môn hiệu quả hơn.