Cấu tạo bao hoạt dịch và các chức năng của bao hoạt dịch

Bao hoạt dịch đóng vai trò quan trọng trong hoạt động của hệ xương khớp, với những chức năng hỗ trợ cho hoạt động của cơ thể. Để có thể hiểu thêm về bao hoạt dịch, hãy cùng Trung tâm Tiêm chủng Long Châu tìm hiểu thêm về cấu tạo và chức năng của bao hoạt dịch ở bài viết dưới đây.

Cấu tạo của bao hoạt dịch

Trước tiên, để tìm hiểu về bao hoạt dịch, mời quý bạn đọc cùng tìm hiểu về định nghĩa bao hoạt dịch cũng như cấu trúc giải phẫu của bao hoạt dịch.

Bao hoạt dịch là gì?

Bao hoạt dịch hoặc màng hoạt dịch là một thành phần không thể thiếu trong cấu trúc của khớp hoạt dịch, nằm trong hệ cơ xương khớp. Nó đóng vai trò quan trọng trong cơ thể vì là một phần của hệ thống chịu trách nhiệm cho các hoạt động như đi, đứng, chạy, nhảy.

Khớp hoạt dịch là một loại khớp động, có khả năng chuyển động linh hoạt hơn so với khớp sụn và khớp xơ, giúp hấp thụ lực nén và giảm ma sát giữa hai đầu xương. Túi hoạt dịch, một phần của khớp hoạt dịch, là một túi đệm chứa chất nhầy bên trong. Bao hoạt dịch liên kết các nang xơ với nhau để tạo nên nang khớp, bao quanh khoảng trống giữa hai xương, được gọi là khoang khớp.

Trong các bao này chứa chất nhầy hoạt dịch giúp bảo vệ khớp, hỗ trợ chuyển động mượt mà của xương và nuôi dưỡng sụn khớp xung quanh. Các vấn đề liên quan đến bao hoạt dịch, ngoài cơn đau viêm cấp tính, thường biểu hiện qua tình trạng khô khớp hoặc cứng khớp, do suy giảm chức năng của bao hoạt dịch ảnh hưởng đến khả năng chuyển động của khớp hoạt dịch và sụn khớp xung quanh.

Giải phẫu bao hoạt dịch

Bao hoạt dịch bao gồm 2 lớp chính là màng nội mạc và màng dưới nội mạc, bọc lấy chất nhầy hoạt dịch:

• Lớp nội mạc: Chứa các mạch nội khớp như mạch máu, mạch bạch huyết và dây thần kinh. Nó cũng chứa nguyên bào sợi, đại thực bào và tế bào mỡ. Tế bào loại A, giống đại thực bào, nằm ở bề mặt bên trong của khoang khớp. Tế bào loại B, nguyên bào sợi, thực hiện việc tổng hợp và tiết ra protein bôi trơn.

• Lớp dưới nội mạc: Là lớp màng mỏng hơn, chứa ít tế bào hơn lớp nội mạc, với thành phần chủ yếu là mô mỡ, mô sợi và mô lỏng.

• Chất nhầy hoạt dịch: Giữa 2 lớp màng trên, là một dạng dịch thể siêu lọc của huyết tương, chứa các chất như hyaluronan, proteinase, collagenase, lubricin và prostaglandins nhằm bôi trơn cho khớp.

Chức năng của bao hoạt dịch

Chức năng bôi trơn

Chức năng chính của bao hoạt dịch là bôi trơn, và tế bào loại B ở lớp nội mạc đảm nhận vai trò chính trong quá trình này. Tế bào B có khả năng tổng hợp và tiết ra các protein ma trận ngoại bào như acid hyaluronic và lubricin, giúp bôi trơn cho hệ thống cơ xương khớp. Chất nhầy hoạt dịch, chứa các chất này, thực hiện chức năng bôi trơn để giữ cho các chuyển động của xương linh hoạt và trơn tru hơn.

Chức năng nuôi dưỡng khớp

Lớp nội mạc của bao hoạt dịch chịu trách nhiệm nuôi dưỡng các khớp. Tế bào ở lớp nội mạc thực hiện nhiều nhiệm vụ như hấp thu chất dinh dưỡng từ khoang khớp, trao đổi máu và dịch khớp, cũng như sản xuất chất nhầy hoạt dịch. Chất nhầy dịch khớp sau đó cung cấp dinh dưỡng cho các sụn khớp và viền sụn xung quanh để duy trì và nuôi dưỡng chúng.

Bảo vệ và loại bỏ mảnh vụn

Tế bào loại A của bao hoạt dịch có vai trò loại bỏ mảnh vụn trong dịch khớp thông qua quá trình thực bào. Đồng thời, chúng hỗ trợ cố định cấu trúc, duy trì và sửa chữa chất nền ngoại bào để biến chúng thành chất nhầy hoạt dịch. Lớp dưới nội mạc có khả năng tái tạo cấu trúc ban đầu sau các chuyển động, giúp hạn chế va chạm giữa cơ thể và khớp.

Nhờ có lớp dưới nội mạc, sau mỗi hoạt động, từ những vận động cơ bản đến những hoạt động phức tạp như lao động và thể thao, bao hoạt dịch và khớp được giữ ổn định trên một đường thẳng, không bị biến dạng cấu trúc.

Bao hoạt dịch có ở các vị trí nào?

Bao hoạt dịch có ở vị trí các khớp sau đây:

• Khớp gối: Giải phẫu bao hoạt dịch khớp gối cũng tương tự như giải phẫu bao hoạt dịch chung đã được đề cập ở phần trên. Bao hoạt dịch của khớp gối hoạt động như một chất bôi trơn giúp làm cho các chuyển động trở nên mượt mà hơn. Ngoài ra, nó cũng hoạt động như một miếng đệm giảm sốc, giảm lực tác động lên xương chân khi thực hiện các hoạt động như nhảy.

• Khớp vai: Cấu trúc phức tạp của khớp vai bao gồm nhiều cấu phần khác nhau, trong đó có bao hoạt dịch, hay bao khớp vai. Túi hoạt dịch trong khớp vai nằm giữa hai đầu xương, giúp bảo vệ khớp vai khỏi các va chạm.

• Khớp háng: Trong khớp háng, bao hoạt dịch nằm trong ổ cối, tiếp xúc với bề mặt ngoài của sụn viền ổ cối và một phần khác nằm ở đường gian mấu của xương đùi. Chức năng hoạt động của bao hoạt dịch ở vị trí này tương tự như ở các vị trí khớp khác.

Các bệnh lý thường gặp của bao hoạt dịch

Các bệnh lý thường gặp của bao hoạt dịch bao gồm:

• Viêm khớp: Viêm khớp là bệnh lý phổ biến ảnh hưởng đến cơ xương khớp, gây suy giảm chức năng và tổn thương mô khớp. Có hai loại viêm khớp gồm do tác động từ bên ngoài như gãy xương, và các bệnh lý viêm tự miễn như viêm khớp dạng thấp. Viêm khớp ảnh hưởng đến bao hoạt dịch, làm ảnh hưởng đến chất nhầy hoạt dịch và các cơ quan xung quanh khớp.

• Viêm màng hoạt dịch: Viêm màng hoạt dịch xảy ra khi khớp trải qua tình trạng viêm liên tục, gây ra sự phản ứng của chất nhầy hoạt dịch. Bệnh cần được phát hiện sớm để kiểm soát biến chứng và bảo vệ chức năng nuôi dưỡng sụn khớp.

• Nhiễm trùng khớp: Nhiễm trùng khớp do vi khuẩn xâm nhập vào khớp, gây phản ứng viêm và có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến bao hoạt dịch. Bệnh cần được can thiệp ngay để tránh nhiễm trùng chất nhầy hoạt dịch.

• Chấn thương: Chấn thương từ tác động bên ngoài có thể gây tổn thương cho bao hoạt dịch và các bộ phận xương khớp khác. Những tổn thương này có thể gây biến dạng cấu trúc và rách bao hoạt dịch, gây tràn dịch và tổn thương.

Như vậy, qua bài viết trên Trung tâm Tiêm chủng Long châu hy vọng đã mang đến các kiến thức bổ ích cho quý bạn đọc về bao hoạt dịch, cấu tạo cũng như chức năng của bao hoạt dịch. Mong rằng quý vị sẽ luôn cùng đồng hành với Trung tâm Tiêm chủng trong các bài viết tiếp theo.