Biến chứng tán sỏi nội soi ngược dòng thường gặp là gì?

Trong bối cảnh y học hiện đại, tán sỏi nội soi ngược dòng đã trở thành lựa chọn phổ biến nhờ khả năng tiếp cận sỏi qua đường tự nhiên của cơ thể, tránh các vết mổ lớn như phẫu thuật mở truyền thống. Dù vậy, không ít bệnh nhân lo lắng về các biến chứng có thể xảy ra sau thủ thuật, từ nhiễm trùng nhẹ đến những vấn đề nghiêm trọng hơn.

Biến chứng tán sỏi nội soi ngược dòng thường gặp là gì?

Dù là kỹ thuật ít xâm lấn, tán sỏi nội soi ngược dòng vẫn có thể dẫn đến một số biến chứng do đặc điểm giải phẫu của đường tiết niệu, thao tác kỹ thuật hoặc tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Các biến chứng này thường hiếm gặp nhưng hiểu rõ về chúng là điều cần thiết để nhận diện và xử lý kịp thời. Dưới đây là những biến chứng tán sỏi nội soi ngược dòng phổ biến nhất, được phân tích chi tiết để người bệnh dễ dàng nắm bắt.

Nhiễm trùng đường tiết niệu sau tán sỏi

Nhiễm trùng đường tiết niệu là một trong những biến chứng hay gặp nhất sau URS. Tình trạng này xảy ra khi vi khuẩn từ môi trường bên ngoài hoặc từ chính viên sỏi đã bị nhiễm khuẩn từ trước xâm nhập vào hệ tiết niệu trong quá trình phẫu thuật. Các dấu hiệu nhận biết bao gồm tiểu buốt, tiểu rắt, nước tiểu đục hoặc có mùi hôi, kèm theo sốt nhẹ. Nếu không được điều trị kịp thời, nhiễm trùng có thể lan rộng, gây viêm thận hoặc nhiễm trùng huyết nghiêm trọng. Vì vậy việc đảm bảo vô trùng trong quá trình phẫu thuật là yếu tố quan trọng để giảm nguy cơ này.

Tổn thương niệu quản hoặc bàng quang

Tổn thương niệu quản hoặc bàng quang là một biến chứng khác, dù hiếm nhưng có thể xảy ra trong quá trình đưa ống nội soi vào đường tiết niệu. Nguyên nhân thường đến từ thao tác nội soi không chính xác hoặc do cấu trúc niệu quản bất thường như hẹp, gấp khúc. Các tổn thương có thể bao gồm xước niêm mạc, rách hoặc thủng niệu quản dẫn đến đau dữ dội, tiểu máu hoặc rò rỉ nước tiểu. Hiện nay tỷ lệ thủng niệu quản đã giảm đáng kể nhờ sự cải tiến của ống nội soi mềm và kỹ năng của phẫu thuật viên.

Chảy máu đường tiết niệu

Chảy máu nhẹ, biểu hiện qua nước tiểu màu hồng nhạt, là hiện tượng bình thường sau tán sỏi nội soi ngược dòng và thường tự hết trong vài ngày. Tuy nhiên, nếu nước tiểu có máu đỏ tươi kéo dài hoặc kèm đau dữ dội, đây có thể là dấu hiệu của biến chứng chảy máu nghiêm trọng. Biến chứng này xảy ra khi dụng cụ nội soi gây tổn thương mạch máu trong niệu quản hoặc bàng quang. Biến chứng chảy máu nghiêm trọng tuy hiếm gặp nhưng cần được theo dõi chặt chẽ, đặc biệt ở những bệnh nhân có bệnh lý đông máu hoặc sử dụng thuốc chống đông.

Sốt và nhiễm trùng huyết

Dù hiếm khi xảy ra nhưng sốt cao và nhiễm trùng huyết là những biến chứng tán sỏi nội soi ngược dòng nghiêm trọng, đòi hỏi can thiệp y tế khẩn cấp. Sốt cao kèm rét run sau thủ thuật có thể xuất phát từ nhiễm khuẩn do vi khuẩn từ mảnh sỏi vỡ hoặc do vệ sinh không đảm bảo trong quá trình phẫu thuật. Tỷ lệ nhiễm trùng huyết sau tán sỏi nội soi ngược dòng chỉ khoảng 0,5 đến 1% nhưng nếu không được phát hiện và điều trị sớm biến chứng này có thể đe dọa tính mạng. Việc sử dụng kháng sinh dự phòng trước và sau phẫu thuật là biện pháp quan trọng để giảm nguy cơ.

Tái phát sỏi sau tán sỏi

Tái phát sỏi là một biến chứng không trực tiếp liên quan đến thủ thuật nhưng ảnh hưởng lâu dài đến hiệu quả điều trị. Dù tán sỏi nội soi ngược dòng có tỷ lệ làm sạch sỏi cao, một số bệnh nhân vẫn có nguy cơ tái phát sỏi do chế độ ăn uống, sinh hoạt hoặc bệnh lý nền. Các mảnh sỏi nhỏ sót lại sau thủ thuật hoặc sự kết tinh mới của các chất trong nước tiểu là nguyên nhân chính. Để giảm nguy cơ này, người bệnh cần duy trì lối sống lành mạnh và tái khám định kỳ để theo dõi.

Yếu tố nguy cơ làm tăng biến chứng khi tán sỏi nội soi ngược dòng

Một số yếu tố có thể làm tăng khả năng xảy ra biến chứng sau tán sỏi nội soi ngược dòng. Việc đánh giá kỹ lưỡng các yếu tố này trước phẫu thuật sẽ giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất.

• Kích thước và vị trí sỏi: Sỏi có kích thước lớn trên 2 cm hoặc nằm ở những vị trí khó tiếp cận như 1/3 trên niệu quản, sỏi san hô…, thường làm tăng nguy cơ tổn thương và nguy cơ sót sỏi sau thủ thuật.
• Bệnh lý nền: Những người mắc các bệnh mạn tính như đái tháo đường, suy thận, hoặc có tiền sử nhiễm trùng đường tiết niệu thường có nguy cơ nhiễm trùng cao hơn và quá trình lành vết thương cũng chậm hơn.
• Kinh nghiệm phẫu thuật viên và chất lượng trang thiết bị: Trình độ của bác sĩ và công nghệ của thiết bị nội soi có ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả. Một phẫu thuật viên giàu kinh nghiệm cùng với thiết bị hiện đại sẽ giúp giảm thiểu rủi ro tổn thương niệu quản và chảy máu.
• Nhiễm khuẩn tiềm ẩn: Nếu người bệnh có tình trạng nhiễm khuẩn đường tiết niệu chưa được điều trị dứt điểm trước phẫu thuật, nguy cơ nhiễm trùng sau đó sẽ tăng lên đáng kể.

Làm sao để hạn chế biến chứng sau tán sỏi nội soi ngược dòng?

Việc phòng ngừa biến chứng cần sự phối hợp chặt chẽ giữa bệnh nhân và bác sĩ, bắt đầu từ giai đoạn chuẩn bị cho đến khi hồi phục hoàn toàn.

Trước phẫu thuật

• Khám tổng quát: Hãy thực hiện đầy đủ các xét nghiệm bác sĩ yêu cầu như xét nghiệm máu, cấy nước tiểu để phát hiện sớm tình trạng nhiễm khuẩn.
• Thông báo tiền sử bệnh: Hãy chia sẻ với bác sĩ về tất cả các bệnh lý bạn đang mắc, đặc biệt là tiểu đường, huyết áp cao, các bệnh liên quan đến đông máu và các loại thuốc đang sử dụng. Điều này giúp bác sĩ có phương án dự phòng tốt nhất.
• Dùng kháng sinh dự phòng: Bác sĩ có thể chỉ định dùng kháng sinh trước phẫu thuật để giảm nguy cơ nhiễm trùng. Hãy tuân thủ đúng liều lượng và thời gian.

Sau phẫu thuật

• Uống đủ nước: Đây là một trong những biện pháp quan trọng nhất. Uống đủ 2 đến 3 lít nước mỗi ngày giúp thúc đẩy quá trình đào thải mảnh sỏi vụn và vi khuẩn ra khỏi cơ thể, đồng thời giảm nguy cơ nhiễm khuẩn.
• Tuân thủ chỉ định: Hãy uống thuốc giảm đau và kháng sinh theo đúng liều lượng và thời gian bác sĩ kê đơn. Đừng tự ý ngừng thuốc ngay cả khi cảm thấy đã khỏe.
• Theo dõi triệu chứng: Chú ý đến màu sắc nước tiểu, nhiệt độ cơ thể và các cơn đau. Nếu thấy có dấu hiệu bất thường như sốt cao, tiểu ra máu đỏ tươi kéo dài, hoặc đau dữ dội, hãy liên hệ ngay với bác sĩ.
• Chế độ ăn uống và sinh hoạt: Để phòng ngừa tái phát sỏi, bạn cần điều chỉnh chế độ ăn: Giảm muối, giảm protein động vật và tăng cường rau xanh. Duy trì thói quen tập thể dục và tránh nhịn tiểu.
• Tái khám định kỳ: Việc tái khám theo lịch hẹn giúp bác sĩ đánh giá hiệu quả của ca phẫu thuật, phát hiện sớm các mảnh sỏi còn sót lại và có phương án xử lý kịp thời.

Trên đây là lời giải đáp cho thắc mắc biến chứng tán sỏi nội soi ngược dòng thường gặp là gì mà bạn có thể tham khảo. Hiểu rõ các nguy cơ này và thực hiện các biện pháp phòng ngừa, từ tuân thủ hướng dẫn y tế đến duy trì lối sống lành mạnh, sẽ giúp người bệnh giảm thiểu rủi ro và bảo vệ sức khỏe lâu dài.