Biến chứng chạy thận nhân tạo và những điều cần biết

Chạy thận nhân tạo là phương pháp điều trị thay thế cho người suy thận giai đoạn cuối nhằm loại bỏ các chất độc, nước dư thừa ra khỏi cơ thể. Dù mang lại hiệu quả cứu sống đáng kể, quá trình chạy thận cũng tiềm ẩn nhiều biến chứng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng sống nếu không được theo dõi và xử trí kịp thời. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin tổng quan và chi tiết về các biến chứng thường gặp khi chạy thận nhân tạo cũng như hướng dẫn nhận biết, phòng tránh.

Biến chứng trong khi chạy thận nhân tạo

Tụt huyết áp

Tụt huyết áp là biến chứng cấp tính phổ biến nhất trong quá trình chạy thận nhân tạo. Nguyên nhân chủ yếu do rút dịch quá nhanh, lượng dịch lọc vượt quá mức cơ thể có thể bù đắp hoặc do bệnh nhân ăn quá ít muối, mất cân bằng thể tích tuần hoàn. Biểu hiện thường gặp gồm chóng mặt, mệt mỏi, buồn nôn, toát mồ hôi, thậm chí ngất xỉu.

Để khắc phục, nhân viên y tế có thể điều chỉnh tốc độ lọc máu, bù dịch bằng truyền nước muối sinh lý và cho người bệnh nằm đầu thấp. Về lâu dài, bệnh nhân cần kiểm soát chế độ ăn muối, hạn chế uống nước giữa các lần lọc để tránh tụt huyết áp.

Chuột rút cơ

Co cứng cơ, đặc biệt là ở bắp chân, bàn chân hoặc cánh tay là một biến chứng thường gặp khác. Nguyên nhân chủ yếu do thay đổi điện giải đột ngột, nhất là khi lượng dịch bị rút ra quá nhiều hoặc bệnh nhân thiếu kali, natri.

Bệnh nhân cần được xoa bóp nhẹ, điều chỉnh nhiệt độ phòng và tốc độ lọc máu. Đồng thời, việc duy trì dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng điện giải cũng rất quan trọng trong việc phòng ngừa.

Buồn nôn, đau đầu, mệt mỏi

Những triệu chứng đau đầu, buồn nôn, mệt mỏi có thể là phản ứng bình thường do thay đổi tuần hoàn trong quá trình lọc máu hoặc do tốc độ lọc quá nhanh. Trong một số trường hợp, đây là biểu hiện sớm của hội chứng mất cân bằng thẩm thấu, có thể tiến triển nặng nếu không được kiểm soát.

Biến chứng chạy thận nhân tạo liên quan đến đường vào mạch máu

Nhiễm trùng rò động - tĩnh mạch hoặc catheter

Khi sử dụng catheter tĩnh mạch trung tâm (tạm thời hoặc lâu dài), nguy cơ nhiễm trùng tăng cao. Bệnh nhân có thể sốt, ớn lạnh, đau đỏ vùng đặt catheter hoặc rò. Nếu không được xử trí đúng, vi khuẩn có thể xâm nhập máu, gây nhiễm trùng huyết - một biến chứng nặng đe dọa tính mạng.

Để phòng ngừa, bệnh nhân cần giữ vệ sinh sạch sẽ, không để vùng đặt rò bị ẩm hoặc nhiễm bẩn. Việc chăm sóc rò và catheter phải tuân thủ kỹ thuật vô khuẩn tuyệt đối.

Tắc nghẽn đường rò

Tắc rò mạch do huyết khối hoặc xơ hóa là biến chứng khiến quá trình lọc máu không thể tiến hành. Bệnh nhân sẽ cảm nhận được sự giảm lưu lượng máu qua rò, không còn nghe tiếng "rung" đặc trưng khi áp tay lên vị trí rò.

Nếu được phát hiện sớm, có thể điều trị bằng can thiệp mạch như nong rò hoặc thay rò mạch mới. Việc theo dõi rò định kỳ giúp ngăn chặn biến chứng này hiệu quả.

Biến chứng toàn thân mạn tính

Thiếu máu mạn tính

Do thận không còn khả năng sản xuất erythropoietin - hormone kích thích tạo hồng cầu nên bệnh nhân chạy thận dễ bị thiếu máu. Triệu chứng bao gồm da xanh, mệt mỏi, hoa mắt, suy giảm thể lực. Bệnh nhân cần được tiêm bổ sung erythropoietin, sắt, acid folic và vitamin B12 theo chỉ định bác sĩ để cải thiện tình trạng thiếu máu.

Tăng huyết áp kéo dài

Tăng huyết áp là hậu quả của giữ nước, tăng hoạt động hệ thần kinh giao cảm hoặc tăng renin máu. Dù đã lọc máu, huyết áp vẫn có thể cao nếu bệnh nhân không kiểm soát chế độ ăn uống và dùng thuốc không đều. Điều trị bao gồm điều chỉnh lượng dịch rút trong mỗi lần lọc, sử dụng thuốc hạ áp và hạn chế muối.

Rối loạn phosphat, calci và bệnh lý xương do thận

Người bệnh chạy thận nhân tạo thường gặp tình trạng rối loạn chuyển hóa phosphat và calci, kèm theo thiếu hụt vitamin D dạng hoạt tính (calcitriol). Điều này dẫn đến tăng phosphat máu, giảm calci máu, và tăng hormon cận giáp thứ phát, gây nên các rối loạn xương liên quan đến bệnh thận mạn tính, như: Loãng xương, đau nhức xương, biến dạng xương và gãy xương tự phát.

Để kiểm soát tình trạng này, người bệnh cần hạn chế thực phẩm giàu phosphat, sử dụng thuốc gắn phosphat (phosphate binder) và bổ sung vitamin D hoạt tính theo chỉ định của bác sĩ. Việc điều trị tích cực sẽ giúp làm chậm tiến triển tổn thương xương và giảm thiểu nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.

Tăng kali máu

Do thận không đào thải được kali, chỉ một sai lầm nhỏ trong chế độ ăn có thể khiến kali máu tăng vọt, gây rối loạn nhịp tim, ngừng tim. Bệnh nhân cần tránh các thực phẩm giàu kali như chuối, khoai, cam, nước dừa. Nếu có dấu hiệu mệt mỏi, tê bì, tim đập nhanh, cần báo bác sĩ ngay để được lọc máu khẩn cấp.

Lây nhiễm viêm gan B, C và HIV

Bệnh nhân chạy thận phải tiếp xúc với nhiều thiết bị và thủ thuật liên quan đến máu, tăng nguy cơ lây nhiễm nếu kiểm soát nhiễm khuẩn không tốt. Tiêm phòng vắc xin viêm gan B là giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả, giúp bảo vệ người bệnh trong suốt quá trình điều trị.

Vai trò của tiêm vắc xin trong phòng ngừa biến chứng ở bệnh nhân chạy thận

Bệnh nhân chạy thận nhân tạo có nguy cơ cao mắc các bệnh nhiễm trùng do thường xuyên tiếp xúc với máu và thiết bị y tế, đặc biệt là khi sử dụng catheter trung tâm hoặc rò động, tĩnh mạch. Vì vậy, tiêm phòng là một phần không thể thiếu trong chiến lược chăm sóc toàn diện cho nhóm bệnh nhân này.

Các vắc xin được khuyến cáo bao gồm:

• Viêm gan B: Do nguy cơ lây truyền qua đường máu trong quá trình lọc máu.
• Cúm mùa và phế cầu khuẩn: Nhằm giảm thiểu nguy cơ nhiễm trùng hô hấp, biến chứng nặng và nhập viện.
• COVID-19 và zona thần kinh: Theo độ tuổi và chỉ định cá nhân.

Tiêm chủng định kỳ tại các cơ sở y tế chuyên khoa giúp làm giảm tỷ lệ mắc bệnh, giảm thiểu biến chứng và tử vong liên quan đến nhiễm trùng ở bệnh nhân suy thận mạn.

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hiện là đơn vị y tế uy tín triển khai dịch vụ tiêm phòng viêm gan B, cúm, phế cầu... với quy trình an toàn, nhanh chóng và phù hợp cho người có bệnh lý mạn tính như suy thận. Việc tiêm chủng định kỳ tại cơ sở chuyên nghiệp sẽ giúp bệnh nhân giảm thiểu nguy cơ biến chứng nhiễm trùng nguy hiểm.

Hy vọng qua bài viết này bạn đã hiểu rõ biến chứng chạy thận nhân tạo. Chạy thận nhân tạo là một chặng đường dài, đòi hỏi người bệnh và người thân phải hiểu rõ những rủi ro tiềm ẩn để chủ động phòng ngừa. Các biến chứng có thể xảy ra trong và sau khi lọc máu - từ tụt huyết áp, nhiễm trùng, đến rối loạn điện giải và thiếu máu đều cần được theo dõi sát và xử lý đúng cách. Bên cạnh việc tuân thủ điều trị, dinh dưỡng hợp lý và kiểm soát các chỉ số, tiêm phòng vắc xin tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu là lựa chọn cần thiết để bảo vệ bệnh nhân khỏi nguy cơ lây nhiễm và biến chứng nghiêm trọng.