Bệnh Parkinson ở người trẻ là gì? Dấu hiệu và cách phòng ngừa

Hiểu rõ bệnh Parkinson ở người trẻ giúp bạn nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường, chủ động tìm hướng hỗ trợ y tế và điều chỉnh lối sống phù hợp. Bài viết sau sẽ mang đến góc nhìn tổng quan, dễ hiểu và đầy đủ về bệnh lý này, từ triệu chứng, nguyên nhân đến các biện pháp phòng ngừa khởi phát sớm.

Tổng quan về bệnh Parkinson ở người trẻ

Bệnh Parkinson là một rối loạn thoái hóa hệ thần kinh, làm suy giảm dần khả năng kiểm soát vận động của cơ thể. Bệnh xảy ra khi các tế bào sản xuất dopamine, là chất dẫn truyền thần kinh quan trọng, ở vùng chất đen của não bị mất dần. Dopamine giúp điều phối chuyển động mượt mà, nên khi thiếu hụt, cơ thể xuất hiện các triệu chứng đặc trưng như run, cứng cơ, chậm chạp.

Ở người trẻ, bệnh được gọi là Young-onset Parkinson’s Disease (YOPD), thường khởi phát từ 21 đến 50 tuổi. Dù chiếm tỷ lệ nhỏ (khoảng 5 - 10% tổng số ca Parkinson), con số này đang có xu hướng tăng tại nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam. Khác với người lớn tuổi, bệnh Parkinson ở người trẻ tiến triển chậm hơn, triệu chứng ban đầu thường nhẹ và không điển hình. Chính vì thế, nhiều trường hợp bị bỏ sót hoặc nhầm lẫn với các vấn đề sức khỏe thông thường như mệt mỏi, căng thẳng.

Mặc dù không phổ biến bằng ở người trên 60 tuổi, bệnh Parkinson ở người trẻ vẫn gây ra những hệ lụy lâu dài. Người bệnh có thể đối mặt với hàng chục năm sống chung với bệnh, ảnh hưởng đến sự nghiệp, gia đình và chất lượng cuộc sống.

Dấu hiệu của căn bệnh Parkinson ở người trẻ

Triệu chứng bệnh Parkinson ở người trẻ thường xuất hiện từ từ, âm thầm và dễ bị xem nhẹ. Không giống như người lớn tuổi có biểu hiện rõ ràng như run tay khi nghỉ, người trẻ có thể chỉ cảm thấy “khó chịu” ở một bên cơ thể trong thời gian dài. Một số dấu hiệu điển hình bao gồm:

• Run nhẹ khi nghỉ: Thường bắt đầu ở ngón tay, bàn tay hoặc cằm, chỉ xuất hiện khi cơ thể thư giãn. Người trẻ hiếm khi nhận ra vì mức độ run rất nhẹ.
• Cứng cơ từng phần: Cơ bắp căng cứng, đặc biệt ở cổ, vai, cánh tay. Người bệnh cảm thấy khó xoay người, vung tay khi đi bộ.
• Chậm vận động: Các động tác đơn giản như cài nút áo, viết chữ, đánh máy trở nên chậm chạp hơn. Chữ viết có xu hướng nhỏ dần.
• Giảm biểu cảm khuôn mặt: Khuôn mặt ít cười, ít chớp mắt, trông như “đơ” hoặc buồn bã dù không có cảm xúc tiêu cực.
• Rối loạn giấc ngủ: Khó ngủ sâu, hay mơ màng, co giật chân về đêm (hội chứng chân không yên).
• Mệt mỏi kéo dài: Cảm giác kiệt sức dù không làm việc nặng, kèm theo đau nhức cơ khớp không rõ nguyên nhân.

Đặc biệt, ở người trẻ, các triệu chứng này thường không đồng đều và không điển hình. Có người chỉ thấy tay trái hơi cứng khi đánh máy, hoặc vai phải đau mỏi kéo dài. Nhiều trường hợp bị chẩn đoán nhầm là thoái hóa cột sống, viêm khớp hoặc stress công việc. Chính sự mơ hồ này khiến việc phát hiện sớm trở nên khó khăn.

Nguyên nhân khiến khởi phát bệnh Parkinson sớm

Nguyên nhân chính xác gây bệnh Parkinson, kể cả ở người trẻ vẫn chưa được làm sáng tỏ hoàn toàn. Các nhà khoa học cho rằng đây là kết quả của sự kết hợp giữa yếu tố di truyền và tác động môi trường, cùng với một số yếu tố nguy cơ khác.

• Yếu tố di truyền: Một số trường hợp bệnh Parkinson ở người trẻ có liên quan đến đột biến gen (như gen PARK2, PINK1, LRRK2). Nếu trong gia đình có người thân mắc Parkinson trước 50 tuổi, nguy cơ di truyền sẽ cao hơn. Tuy nhiên, chỉ khoảng 10 - 15% ca YOPD có yếu tố gia đình rõ ràng.
• Tác động môi trường: Tiếp xúc lâu dài với hóa chất độc hại như thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, kim loại nặng (mangan, chì) được ghi nhận là yếu tố nguy cơ. Người làm việc trong nông nghiệp, công nghiệp hóa chất có tỷ lệ mắc cao hơn.
• Tổn thương não bộ: Chấn thương sọ não nghiêm trọng, đặc biệt ở người trẻ chơi thể thao đối kháng (boxing, bóng bầu dục), có thể làm tăng nguy cơ.
• Lối sống không lành mạnh: Thiếu ngủ kinh niên, stress kéo dài, ít vận động, chế độ ăn nghèo chất chống oxy hóa cũng được cho là góp phần làm tổn thương tế bào thần kinh theo thời gian.

Dù vậy, hiện chưa có kết luận khoa học nào khẳng định nguyên nhân duy nhất. Hầu hết các ca bệnh Parkinson ở người trẻ là “tự phát”, tức không xác định được nguyên nhân rõ ràng. Các nghiên cứu vẫn đang tiếp tục để tìm hiểu sâu hơn về cơ chế khởi phát.

Bất lợi của bệnh Parkinson trong sinh hoạt

Bệnh Parkinson ở người trẻ không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn để lại nhiều hệ lụy trong công việc, tâm lý và các mối quan hệ.

Tác động đến công việc

Những thay đổi về vận động và khả năng tập trung do bệnh gây ra có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất làm việc và khả năng duy trì nghề nghiệp.

• Thao tác chậm chạp khiến hiệu suất giảm, đặc biệt với công việc yêu cầu sự khéo léo (nhập liệu, thiết kế, phẫu thuật).
• Run tay nhẹ làm khó khăn khi viết tay, ký tên, sử dụng chuột máy tính.
• Mệt mỏi kéo dài, giảm khả năng tập trung, dễ mắc lỗi trong công việc đòi hỏi sự chính xác cao.
• Một số người phải nghỉ việc sớm hoặc chuyển sang công việc nhẹ nhàng hơn, ảnh hưởng đến thu nhập và sự thăng tiến.

Tác động đến tâm lý - xã hội

Những biến đổi về ngoại hình, cảm xúc và khả năng giao tiếp khiến nhiều người bệnh gặp trở ngại trong các mối quan hệ và đời sống tinh thần.

• Tự ti vì ngoại hình (khuôn mặt ít biểu cảm, dáng đi cứng nhắc).
• Lo âu, trầm cảm do sợ bị kỳ thị hoặc mất khả năng lao động.
• Khó hòa nhập trong các hoạt động tập thể, giao tiếp xã hội giảm dần.
• Áp lực từ gia đình, bạn bè khi chưa hiểu rõ về bệnh.

Cách ngăn ngừa bệnh Parkinson khởi phát sớm?

Hiện chưa có phương pháp giúp phòng ngừa tuyệt đối bệnh Parkinson, kể cả ở người trẻ. Tuy vậy, việc duy trì lối sống lành mạnh và hạn chế tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ có thể hỗ trợ bảo vệ tế bào thần kinh và làm chậm quá trình thoái hóa.

• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập tăng cường phối hợp vận động như yoga, thái cực quyền, bơi lội, đi bộ nhanh giúp kích thích sản xuất dopamine tự nhiên và hỗ trợ bảo vệ tế bào thần kinh.
• Chế độ ăn tốt cho não bộ: Ưu tiên rau lá xanh, quả mọng, cá hồi, hạt óc chó và các nguồn giàu chất chống oxy hóa. Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên xào và đường tinh luyện.
• Ngủ đủ giấc: Duy trì 7 - 8 giờ mỗi đêm và giữ thói quen ngủ đúng giờ để hệ thần kinh được phục hồi tối ưu.
• Tránh tiếp xúc hóa chất độc hại: Sử dụng bảo hộ khi tiếp xúc với thuốc trừ sâu, sơn hoặc dung môi. Rửa sạch rau củ trước khi ăn để hạn chế tồn dư hóa chất.
• Kiểm soát stress: Áp dụng các kỹ thuật thư giãn như thiền, hít thở sâu hoặc tham gia hoạt động giải trí giúp giảm căng thẳng kéo dài.
• Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt quan trọng khi xuất hiện các dấu hiệu như cứng cơ, run nhẹ hoặc mệt mỏi không rõ nguyên nhân, vì phát hiện sớm giúp can thiệp kịp thời và cải thiện chất lượng sống.

Bệnh Parkinson ở người trẻ tuy hiếm gặp nhưng đang có xu hướng gia tăng và để lại nhiều hệ lụy lâu dài. Nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường là yếu tố then chốt để can thiệp kịp thời. Duy trì lối sống lành mạnh, vận động thường xuyên, ăn uống khoa học và khám sức khỏe định kỳ không chỉ giúp giảm nguy cơ mà còn hỗ trợ sống khỏe mạnh hơn nếu không may mắc bệnh. Hãy luôn lắng nghe cơ thể và tham khảo ý kiến chuyên gia khi có dấu hiệu đáng nghi.