Viêm phổi có di truyền không? Tìm hiểu yếu tố nguy cơ di truyền và cách phòng ngừa

Viêm phổi là một trong những bệnh lý đường hô hấp thường gặp ở cả trẻ em và người lớn. Tuy nhiên, không ít người thắc mắc viêm phổi có di truyền không và liệu nguy cơ mắc bệnh có liên quan đến yếu tố gia đình hay không. Việc tìm hiểu rõ nguyên nhân, cơ chế lây truyền cũng như yếu tố nguy cơ sẽ giúp mỗi người có biện pháp phòng ngừa, bảo vệ sức khỏe hô hấp một cách chủ động và hiệu quả.

Viêm phổi có di truyền không?

Viêm phổi là tình trạng nhiễm trùng ở nhu mô phổi, thường do vi khuẩn, virus hoặc nấm gây ra. Theo CDC Hoa Kỳ, viêm phổi không phải là bệnh di truyền từ cha mẹ sang con. Thay vào đó, viêm phổi có thể lây qua đường hô hấp nếu nguyên nhân là vi khuẩn hoặc virus, nhưng không phải tất cả các trường hợp đều lây truyền từ người sang người.

Tuy nhiên, một số yếu tố di truyền có thể gián tiếp làm tăng nguy cơ mắc viêm phổi. Ví dụ, trẻ em có hệ miễn dịch suy yếu bẩm sinh hoặc mắc bệnh di truyền liên quan đến phổi như xơ nang (cystic fibrosis) thường dễ bị viêm phổi tái phát. Điều này có nghĩa là không phải bản thân viêm phổi có di truyền, mà là tình trạng di truyền có thể làm cơ thể dễ nhiễm bệnh hơn.

Nguyên nhân thường gặp gây viêm phổi

Viêm phổi có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, phổ biến nhất là:

• Vi khuẩn: Thường gặp nhất là Streptococcus pneumoniae.
• Virus: Cúm, RSV (Respiratory Syncytial Virus), SARS-CoV-2.
• Nấm: Hiếm gặp hơn, chủ yếu ở người suy giảm miễn dịch.
• Yếu tố môi trường và lối sống: Hút thuốc lá, ô nhiễm không khí, sống trong không gian đông đúc. 

Nguyên nhân gây viêm phổi đa dạng, chủ yếu do nhiễm trùng, không liên quan trực tiếp đến yếu tố di truyền.

Triệu chứng và biến chứng của viêm phổi

Sau khi nắm rõ những triệu chứng điển hình, người bệnh cũng cần lưu ý đến các biến chứng nguy hiểm mà viêm phổi có thể gây ra nếu không được điều trị kịp thời.

Triệu chứng điển hình của viêm phổi

Triệu chứng viêm phổi có thể khác nhau tùy nguyên nhân và thể trạng người bệnh, nhưng thường bao gồm:

• Ho khan hoặc ho có đờm đặc, màu vàng hoặc xanh.
• Sốt, rét run, vã mồ hôi.
• Đau ngực khi thở sâu hoặc ho.
• Khó thở, thở nhanh, cảm giác hụt hơi.
• Mệt mỏi, chán ăn.

Ở trẻ nhỏ, dấu hiệu có thể mơ hồ hơn: Bú kém, quấy khóc, thở rút lõm lồng ngực.

Các triệu chứng điển hình của viêm phổi thường khởi phát nhanh và tiến triển nặng dần, ảnh hưởng trực tiếp đến hô hấp và sức khỏe toàn thân. Nhận biết sớm các dấu hiệu trên có ý nghĩa quan trọng trong chẩn đoán và điều trị kịp thời, giúp hạn chế biến chứng nguy hiểm và rút ngắn thời gian hồi phục cho người bệnh.

Các biến chứng của viêm phổi

Nếu không được điều trị kịp thời, viêm phổi có thể gây:

• Suy hô hấp cấp.
• Nhiễm trùng huyết (sepsis).
• Áp xe phổi.
• Tử vong, đặc biệt ở người cao tuổi và có bệnh nền.
• Biến chứng nguy hiểm nhất là suy hô hấp, cần can thiệp y tế khẩn cấp.
• Người có hệ miễn dịch yếu (HIV, ghép tạng, ung thư) dễ gặp biến chứng nặng.

Triệu chứng và biến chứng mà viêm phổi gây ra rất đa dạng, dễ nhầm lẫn với cảm cúm thông thường, do đó cần được chẩn đoán sớm để tránh biến chứng nặng.

Viêm phổi và mối liên hệ với yếu tố di truyền

Viêm phổi không phải bệnh di truyền, nhưng yếu tố di truyền có thể ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh. Theo nghiên cứu trên PubMed, những điểm sau cần lưu ý:

• Người mang gen gây bệnh phổi bẩm sinh (như xơ nang, thiếu hụt alpha-1 antitrypsin) dễ mắc viêm phổi tái phát.
• Trẻ sinh non hoặc có dị tật bẩm sinh đường hô hấp dễ bị nhiễm khuẩn phổi.
• Yếu tố di truyền ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng miễn dịch, khiến cơ thể kém chống lại vi khuẩn và virus.

Viêm phổi không trực tiếp di truyền, nhưng các bệnh lý di truyền có thể làm cơ thể dễ mắc và khó hồi phục hơn.

Điều trị viêm phổi

Việc điều trị viêm phổi phụ thuộc chủ yếu vào nguyên nhân gây bệnh cũng như tình trạng sức khỏe của từng người. Khi xác định được tác nhân gây viêm phổi, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ phù hợp:

• Kháng sinh: Đây là lựa chọn đầu tay trong trường hợp viêm phổi do vi khuẩn. Thuốc kháng sinh thường được chỉ định dựa trên loại vi khuẩn nghi ngờ hoặc kết quả xét nghiệm, và người bệnh cần tuân thủ đúng liều lượng, thời gian để tránh tình trạng kháng thuốc.
• Thuốc kháng virus: Một số loại viêm phổi do virus (như cúm, COVID-19) có thể được chỉ định thuốc kháng virus, nhưng điều này còn phụ thuộc vào từng tác nhân cụ thể và tình trạng bệnh.
• Điều trị hỗ trợ: Đây là bước quan trọng giúp cải thiện triệu chứng và nâng cao thể trạng cho người bệnh. Bao gồm dùng thuốc hạ sốt, giảm ho, bù dịch, truyền dịch khi mất nước, và thở oxy nếu xuất hiện tình trạng khó thở.
• Chăm sóc tại nhà: Nghỉ ngơi đầy đủ, uống nhiều nước, ăn uống giàu dinh dưỡng và tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ là những yếu tố giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn. 

Ở những đối tượng đặc biệt như trẻ nhỏ, người cao tuổi hoặc người có bệnh nền mạn tính (tim mạch, tiểu đường, COPD…), viêm phổi thường tiến triển nặng và dễ gây biến chứng. Do đó, việc theo dõi sát sao, tái khám định kỳ và nhập viện khi cần thiết là rất quan trọng để ngăn ngừa nguy cơ đe dọa tính mạng.

Phòng ngừa viêm phổi

Phòng bệnh luôn quan trọng hơn chữa bệnh, và với viêm phổi, việc chủ động phòng ngừa có thể giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh. Một số biện pháp được các chuyên gia y tế khuyến khích bao gồm:

• Tiêm vắc xin: Đây là phương pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa viêm phổi do phế cầu, cúm mùa hay COVID-19. Tiêm ngừa đúng lịch và đầy đủ sẽ giúp hệ miễn dịch hình thành kháng thể, giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc giảm mức độ nặng nếu không may bị nhiễm.
• Giữ vệ sinh cá nhân: Thói quen rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, che miệng khi ho, đeo khẩu trang tại nơi đông người sẽ hạn chế sự lây lan của vi khuẩn, virus gây bệnh đường hô hấp.
• Tăng cường sức đề kháng: Chế độ dinh dưỡng đầy đủ, nhiều rau xanh, trái cây giàu vitamin C, protein và khoáng chất sẽ giúp nâng cao hệ miễn dịch.
• Hạn chế khói thuốc và ô nhiễm: Hút thuốc lá và khói thuốc thụ động làm tổn thương phổi, tạo điều kiện cho vi khuẩn và virus tấn công. Ngoài ra, môi trường ô nhiễm cũng là tác nhân nguy hiểm, do đó bạn nên tránh tiếp xúc hoặc sử dụng các biện pháp bảo hộ khi cần thiết.

Viêm phổi có di truyền không? Câu trả lời là không di truyền trực tiếp, mặc dù yếu tố di truyền có thể ảnh hưởng đến nguy cơ mắc viêm phổi, nhưng lối sống khoa học và tiêm chủng đầy đủ vẫn là chìa khóa quan trọng giúp mỗi người phòng tránh căn bệnh này một cách hiệu quả. Chủ động bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình sẽ giúp giảm thiểu biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Tại Tiêm chủng Long Châu, bạn có thể lựa chọn các loại vắc xin phòng viêm phổi do phế cầu, cúm mùa và nhiều bệnh lý hô hấp khác. Hệ thống tiêm chủng uy tín, an toàn cùng đội ngũ nhân viên y tế giàu kinh nghiệm sẽ giúp bạn và người thân yên tâm bảo vệ sức khỏe ngay từ hôm nay.