Viêm màng não nước trong: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả

Viêm màng não nước trong là một thể đặc biệt của viêm màng não, thường có biểu hiện âm thầm và khó chẩn đoán nếu không được hiểu rõ. Đây là tình trạng viêm màng não nhưng dịch não tủy lại không có vi khuẩn rõ ràng, gây nhiều bối rối trong quá trình điều trị. Vậy viêm màng não nước trong là gì và mức độ nguy hiểm ra sao?

Viêm màng não nước trong là gì?

Viêm màng não nước trong, còn gọi là viêm màng não do virus, là tình trạng lớp màng bao quanh não và tủy sống bị viêm nhiễm do tác nhân virus. Tuy nhiên, một số trường hợp khác cũng có thể do vi sinh vật không phải virus như nấm, ký sinh trùng hoặc các yếu tố không nhiễm trùng như thuốc và hóa chất gây ra. Đây là dạng bệnh thường ít nghiêm trọng hơn và hiếm khi gây tử vong ở người có hệ miễn dịch khỏe mạnh.

Các triệu chứng của viêm màng não nước trong thường khởi phát trong vòng 7 đến 10 ngày và có thể tự khỏi hoàn toàn sau đó. Do biểu hiện ban đầu khá giống với viêm màng não do vi khuẩn nên đôi khi dễ bị nhầm lẫn. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là viêm màng não do vi khuẩn có mức độ nguy hiểm cao hơn đáng kể, có thể dẫn đến các di chứng nặng nề hoặc tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây ra bệnh viêm màng não nước trong là gì?

Viêm màng não nước trong chủ yếu bắt nguồn từ các loại virus, trong đó có một số tác nhân phổ biến có thể gây bệnh. Tùy thuộc vào từng loại virus mà cơ chế lây truyền cũng khác nhau. Cụ thể:

• Enterovirus: Là nhóm virus được ghi nhận là nguyên nhân hàng đầu gây ra viêm màng não nước trong. Mặc dù nhiều người có thể bị nhiễm loại virus này, chỉ một tỷ lệ nhỏ trong số đó phát triển thành bệnh. Đường lây chủ yếu là qua tiếp xúc với phân của người nhiễm, thường xảy ra ở trẻ nhỏ không rửa tay sau khi đi vệ sinh, hoặc người lớn tiếp xúc với tã bẩn của trẻ mắc bệnh.
• Nhóm Herpesvirus: Bao gồm các loại virus như Herpes Simplex virus (HSV), Epstein-Barr virus (EBV) và Varicella-Zoster virus (VZV). Những virus này cũng có thể gây ra viêm màng não nước trong với đường lây chủ yếu thông qua dịch tiết đường hô hấp như nước bọt, dịch mũi hoặc đờm. Việc tiếp xúc trực tiếp như hôn, hoặc sử dụng chung vật dụng cá nhân có dính dịch của người bệnh đều có thể làm tăng nguy cơ lây nhiễm.
• Virus quai bị: Virus này cũng nằm trong nhóm tác nhân có thể gây viêm màng não nước trong. Con đường lây lan tương tự nhóm Herpesvirus, chủ yếu qua dịch hô hấp và dễ lây trong môi trường tập thể như nhà trẻ, trường học.
• Vật dụng, bề mặt chứa virus: Một số loại virus gây viêm màng não nước trong có thể sống sót trong vài ngày trên các bề mặt như bàn ghế, tay nắm cửa, đồ chơi… và lây qua việc chạm tay vào những vật này rồi đưa lên miệng hoặc mũi.

Hiểu rõ các nguyên nhân và đường lây truyền giúp nâng cao ý thức phòng bệnh, đặc biệt là trong chăm sóc trẻ nhỏ và những người sống trong môi trường cộng đồng.

Triệu chứng của bệnh viêm màng não nước trong

Viêm màng não nước trong có biểu hiện triệu chứng khác nhau tùy theo độ tuổi và mức độ nhiễm virus. Các dấu hiệu lâm sàng thường khởi phát sau một vài ngày nhiễm virus, đôi khi bắt đầu sau các triệu chứng cảm lạnh hoặc rối loạn tiêu hóa. Dưới đây là các biểu hiện đặc trưng ở từng nhóm đối tượng và các chỉ số cận lâm sàng quan trọng giúp hỗ trợ chẩn đoán, cụ thể như sau:

Triệu chứng ở trẻ nhỏ

Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, các biểu hiện thường không rõ ràng như người lớn. Cha mẹ cần đặc biệt chú ý đến các dấu hiệu sau:

• Trẻ bị sốt;
• Tình trạng quấy khóc, bứt rứt kéo dài;
• Bú kém hoặc bỏ bú;
• Ăn uống giảm sút;
• Trẻ ngủ nhiều bất thường hoặc khó đánh thức.

Đặc biệt, dấu hiệu trẻ ngủ li bì và khó gọi dậy là một cảnh báo quan trọng, có thể liên quan đến tổn thương thần kinh do viêm màng não.

Triệu chứng ở người lớn

Ở người trưởng thành, triệu chứng thường rõ ràng hơn và có xu hướng xuất hiện sớm sau khi bị nhiễm virus. Các biểu hiện thường gặp gồm:

• Sốt cao đột ngột;
• Đau đầu dữ dội và kéo dài liên tục;
• Cứng cổ, cảm giác không thể cúi đầu xuống;
• Giảm cảm giác thèm ăn, ăn uống kém;
• Nhạy cảm với ánh sáng (sợ ánh sáng), thường hay nheo mắt hoặc tránh ánh sáng;
• Buồn ngủ bất thường, khó đánh thức, đôi khi có thể rơi vào trạng thái lơ mơ.

Triệu chứng cận lâm sàng

Bên cạnh biểu hiện lâm sàng, bác sĩ thường chỉ định chọc dò dịch não tủy để xác định nguyên nhân gây bệnh. Các đặc điểm thường gặp ở bệnh nhân viêm màng não nước trong bao gồm:

• Dịch não tủy trong và không đục;
• Áp lực dịch tăng nhẹ (thường dưới 200 mmH₂O);
• Số lượng bạch cầu tăng nhẹ, phần lớn là lympho (dưới 300 tế bào/μl);
• Nồng độ protein và glucose thường ở mức bình thường.

Ngoài ra, xét nghiệm nồng độ Procalcitonin trong máu hoặc dịch não tủy cũng giúp phân biệt viêm màng não do virus hay vi khuẩn:

• Viêm màng não do virus: Procalcitonin tăng nhẹ hoặc không tăng
• Viêm màng não do vi khuẩn: Procalcitonin tăng từ ≥0,5 ng/ml trở lên (với độ nhạy 99% và độ đặc hiệu 83%)

Một số trường hợp có thể cần chụp CT hoặc MRI sọ não để đánh giá tổn thương não hoặc biến chứng đi kèm nếu có nghi ngờ lâm sàng.

Điều trị và phòng ngừa viêm màng não nước trong như thế nào?

Viêm màng não nước trong thường có tiên lượng tốt ở người khỏe mạnh, tuy nhiên, việc chăm sóc đúng cách và chủ động phòng ngừa vẫn đóng vai trò quan trọng giúp bệnh nhanh hồi phục và tránh tái phát. Dưới đây là các phương pháp điều trị hiện có cũng như các biện pháp phòng ngừa cần lưu ý:

Hướng điều trị bệnh viêm màng não nước trong

Hiện tại, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu dành riêng cho viêm màng não nước trong. Phần lớn bệnh nhân có thể hồi phục hoàn toàn sau khoảng hai tuần nếu được nghỉ ngơi và chăm sóc đúng cách. Trong trường hợp này, việc sử dụng kháng sinh không có tác dụng, vì bệnh chủ yếu do virus gây ra, không phải vi khuẩn.

Bác sĩ thường khuyến cáo người bệnh:

• Uống nhiều nước để hỗ trợ đào thải độc tố;
• Nghỉ ngơi hoàn toàn trong thời gian sốt và mệt mỏi;
• Có thể sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt theo đúng hướng dẫn của bác sĩ;
• Tuyệt đối không tự ý dùng kháng sinh nếu chưa có chỉ định chuyên môn.

Việc phân biệt rõ giữa viêm màng não do virus và do vi khuẩn là rất quan trọng, vì chỉ trường hợp viêm màng não do vi khuẩn mới cần dùng kháng sinh.

Biện pháp phòng ngừa viêm màng não nước trong

Để giảm nguy cơ mắc viêm màng não nước trong, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người có sức đề kháng kém, việc duy trì thói quen sống lành mạnh là điều cần thiết. Một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả bao gồm:

• Rửa tay thường xuyên, đặc biệt trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Ăn chín, uống sôi, tránh dùng sữa, phô mai và thực phẩm chưa được tiệt trùng.
• Tiêm chủng đầy đủ các loại vắc xin có thể giúp phòng bệnh, nhất là ở trẻ em.
• Hạn chế hoặc tránh hoàn toàn việc sử dụng chất kích thích như rượu bia, thuốc lá.
• Tập thể dục đều đặn để tăng cường sức đề kháng.
• Tránh tiếp xúc gần với người đang mắc viêm màng não hoặc có triệu chứng nghi ngờ.

Thực hiện nghiêm túc các biện pháp trên không chỉ giúp phòng ngừa viêm màng não nước trong mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe toàn diện cho cá nhân và cộng đồng.

Viêm màng não nước trong thường do virus gây ra và có thể tự khỏi nếu được chăm sóc đúng cách. Dù ít nguy hiểm hơn viêm màng não do vi khuẩn, bệnh vẫn cần được theo dõi cẩn thận để tránh biến chứng. Nhận biết sớm triệu chứng, nghỉ ngơi hợp lý và giữ gìn vệ sinh cá nhân là những yếu tố quan trọng trong điều trị và phòng ngừa. Chủ động bảo vệ sức khỏe sẽ giúp hạn chế nguy cơ mắc bệnh cho bản thân và cộng đồng.