Viêm hang vị dạ dày: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Viêm hang vị dạ dày là tình trạng viêm xảy ra ở niêm mạc hang vị. Niêm mạc dạ dày được bao phủ bởi một lớp chất nhầy, có tác dụng bảo vệ dạ dày khỏi sự ăn mòn của acid và enzyme tiêu hóa. Khi lớp bảo vệ này bị tổn thương hoặc suy yếu, acid dịch vị có thể gây viêm và tổn thương niêm mạc, dẫn đến viêm hang vị.

Dựa trên mức độ tổn thương, viêm hang vị được chia thành hai dạng chính:

• Viêm hang vị dạng ăn mòn: Vừa gây viêm vừa làm bào mòn lớp niêm mạc. Nguyên nhân thường do thuốc NSAIDs, corticosteroid, rượu bia, thuốc lá, nhiễm khuẩn hoặc stress (tâm lý hoặc thể chất), chấn thương.
• Viêm hang vị không ăn mòn: Chỉ có hiện tượng viêm mà không kèm tổn thương ăn mòn niêm mạc. Dạng này thường liên quan nhiều đến nhiễm H. pylori.

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm hang vị dạ dày

Viêm hang vị dạ dày thường gây ra cảm giác đau tức ở vùng thượng vị (phía trên rốn). Ngoài ra, người bệnh có thể gặp các triệu chứng khác như:

• Cảm giác đầy bụng, chướng hơi trong hoặc sau bữa ăn.
• Ăn không ngon miệng, chán ăn.
• Buồn nôn hoặc có cảm giác khó chịu ở dạ dày.
• Đau hoặc khó chịu vùng bụng trên, có thể âm ỉ hoặc bỏng rát.
• Một số trường hợp có thể xuất hiện loét dạ dày kèm theo, có thể dẫn đến mức độ đau tăng hơn.

Biến chứng của viêm hang vị dạ dày

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, viêm hang vị có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, bao gồm:

• Thiếu máu: Viêm hoặc loét gây chảy máu âm thầm, làm giảm số lượng hồng cầu.
• Thiếu máu ác tính: Viêm dạ dày tự miễn có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thu vitamin B12, dẫn đến thiếu hụt vitamin này và ảnh hưởng đến quá trình tạo hồng cầu.
• Ung thư dạ dày: Nhiễm H. pylori lâu dài hoặc viêm mạn tính có thể tạo điều kiện hình thành tổn thương tiền ung thư và ung thư dạ dày.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các triệu chứng khó tiêu, đau dạ dày thoáng qua thường không đáng lo. Tuy nhiên, bạn nên đến gặp bác sĩ sớm nếu:

• Các triệu chứng viêm dạ dày (đau, nóng rát, buồn nôn) kéo dài hơn một tuần mà không thuyên giảm.
• Nôn ra máu hoặc dịch nôn có màu đen.
• Đi ngoài phân đen hoặc có máu ẩn trong phân.
• Xuất hiện sụt cân nhanh, mệt mỏi, thiếu máu không rõ nguyên nhân.

Viêm hang vị dạ dày xảy ra khi lớp niêm mạc bảo vệ dạ dày bị tổn thương, làm cho dịch tiêu hoá và acid dạ dày gây viêm, kích ứng. Các nguyên nhân phổ biến gồm:

• Nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori): Nguyên nhân thường gặp nhất, vi khuẩn này phá vỡ lớp nhầy bảo vệ, gây viêm mạn tính và loét dạ dày.
• Sử dụng thuốc NSAIDs kéo dài: Các thuốc giảm đau, chống viêm NSAIDs (như ibuprofen, aspirin) có thể kích ứng và gây viêm niêm mạc dạ dày.
• Uống rượu, bia quá mức: Rượu có tính ăn mòn và gây viêm lớp niêm mạc dạ dày.
• Trào ngược dịch mật: Dịch mật từ tá tràng có thể trào ngược vào dạ dày gây tổn thương niêm mạc.
• Viêm do rối loạn tự miễn: Hệ miễn dịch tấn công nhầm vào tế bào khỏe mạnh của dạ dày, gây viêm.
• Căng thẳng và chế độ sinh hoạt không lành mạnh: Căng thẳng kéo dài, ăn uống thất thường cũng có thể làm tăng nguy cơ viêm.

Những ai có nguy cơ mắc phải viêm hang vị dạ dày?

Viêm hang vị dạ dày có thể gặp ở nhiều lứa tuổi, nhưng một số nhóm có nguy cơ cao hơn:

• Người nhiễm H. pylori.
• Người thường xuyên sử dụng thuốc NSAIDs, aspirin hoặc corticosteroid.
• Người uống nhiều rượu bia.
• Người có bệnh tự miễn hoặc tiền sử gia đình có bệnh dạ dày.
• Người từng xạ trị vùng bụng hoặc mắc bệnh mạn tính khác ảnh hưởng dạ dày.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải viêm hang vị dạ dày

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ viêm hang vị dạ dày đã được ghi nhận, bao gồm:

• Chế độ ăn uống không hợp lý: Thường xuyên tiêu thụ thực phẩm nhiều gia vị cay, chua, chiên rán hoặc thực phẩm chế biến sẵn có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày.
• Hút thuốc lá: Nicotin và các chất độc trong khói thuốc làm tăng tiết acid dịch vị và suy giảm chức năng bảo vệ của niêm mạc dạ dày.
• Căng thẳng tâm lý kéo dài: Stress làm tăng tiết cortisol và acid dạ dày, từ đó làm tổn thương lớp niêm mạc bảo vệ hang vị.
• Tuổi cao: Theo thời gian, lớp nhầy bảo vệ niêm mạc dạ dày suy giảm, làm tăng nguy cơ tổn thương và viêm.
• Tiếp xúc với hóa chất độc hại hoặc nhiễm khuẩn mạn tính: Một số tác nhân từ môi trường hoặc tình trạng nhiễm khuẩn kéo dài có thể ảnh hưởng trực tiếp đến niêm mạc dạ dày, thúc đẩy viêm tiến triển.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm viêm hang vị dạ dày

Để xác định chính xác tình trạng viêm hang vị dạ dày, bác sĩ thường kết hợp đánh giá triệu chứng (vị trí đau, hướng lan, cường độ đau,..) và yếu tố nguy cơ (thói quen ăn uống, thuốc đang dùng, tiền sử bệnh), đồng thời thăm khám lâm sàng và chỉ định một số xét nghiệm cận lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh để hỗ trợ chẩn đoán, bao gồm:

• Nội soi dạ dày - tá tràng: Là phương pháp chính xác nhất, cho phép quan sát trực tiếp niêm mạc hang vị, phát hiện viêm, loét, polyp hoặc tổn thương nghi ngờ ung thư. Có thể sinh thiết để xét nghiệm H. pylori hoặc loại trừ ung thư.
• Xét nghiệm H. pylori: Có nhiều phương pháp như test hơi thở ure, xét nghiệm máu, xét nghiệm phân hoặc sinh thiết trong nội soi.
• Xét nghiệm máu và phân: Giúp phát hiện thiếu máu do chảy máu tiêu hoá và loại trừ các bệnh lý khác.
• Chụp X-quang hoặc CT scan bụng (khi cần): Được chỉ định nếu nghi ngờ biến chứng hoặc loại trừ nguyên nhân khác.

Phương pháp điều trị viêm hang vị dạ dày

Mục tiêu điều trị là giảm triệu chứng, loại bỏ nguyên nhân và ngăn ngừa biến chứng.

Điều trị nguyên nhân

Điều trị nguyên nhân là bước quan trọng trong quản lý viêm hang vị dạ dày, nhằm loại bỏ yếu tố gây tổn thương niêm mạc. Các hướng tiếp cận chính bao gồm:

• Diệt trừ Helicobacter pylori (nếu có): Áp dụng phác đồ phối hợp từ 2 - 3 loại kháng sinh (như amoxicillin, clarithromycin, metronidazole) cùng thuốc ức chế bơm proton (PPI), điều trị kéo dài ít nhất 14 ngày theo chỉ định bác sĩ.
• Ngưng hoặc thay thế các thuốc gây hại niêm mạc: Nếu nguyên nhân liên quan đến NSAIDs hoặc corticosteroid, cần ngừng sử dụng hoặc chuyển sang thuốc thay thế an toàn hơn cho dạ dày, tùy tình trạng bệnh lý nền.
• Thay đổi lối sống: Hạn chế tối đa hoặc ngừng hoàn toàn việc sử dụng rượu bia và thuốc lá - các yếu tố đã được chứng minh làm tăng nguy cơ tổn thương niêm mạc và cản trở quá trình hồi phục.

Điều trị triệu chứng

Điều trị triệu chứng viêm hang vị dạ dày nhằm mục tiêu giảm tiết acid, bảo vệ niêm mạc và hỗ trợ phục hồi tổn thương. Các nhóm thuốc thường được sử dụng bao gồm:

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Như omeprazole, esomeprazole, pantoprazole, dexlansoprazole... có tác dụng ức chế mạnh tiết acid dạ dày, giúp giảm đau và thúc đẩy quá trình lành viêm.
• Thuốc kháng histamin H2: Gồm ranitidine, famotidine, có tác dụng giảm tiết acid ở mức độ nhẹ đến trung bình, thường dùng thay thế PPI hoặc phối hợp trong một số trường hợp.
• Thuốc kháng acid và bảo vệ niêm mạc: Như sucralfate (tạo lớp gel bảo vệ ổ viêm) và bismuth (có thêm tác dụng diệt H. pylori nhẹ), giúp làm dịu triệu chứng và hỗ trợ phục hồi niêm mạc dạ dày.

Điều trị hỗ trợ: Bổ sung vitamin B12 và acid folic (nếu có thiếu), sắt (khi có thiếu máu thiếu sắt), chế độ ăn uống và nghỉ ngơi hợp lý.

Theo dõi định kỳ: Tái khám sau điều trị để kiểm tra hiệu quả và phát hiện sớm biến chứng.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của viêm hang vị dạ dày

Chế độ sinh hoạt:

Một chế độ sinh hoạt hợp lý hỗ trợ rất hiệu quả trong quá trình điều trị viêm hang vị dạ dày:

• Ăn uống đúng giờ, chia nhỏ bữa: Người bệnh nên duy trì 3 bữa chính và 2 - 3 bữa phụ trong ngày, tránh để bụng quá đói hoặc ăn quá no.
• Nghỉ ngơi và thư giãn hợp lý: Ngủ đủ giấc (7 - 8 giờ mỗi đêm), tránh thức khuya, giảm stress thông qua thiền, yoga hoặc đi bộ.
• Tập luyện thể dục nhẹ nhàng: Các hoạt động như đi bộ, đạp xe, bơi lội giúp tăng cường tuần hoàn và cải thiện tiêu hóa. Tránh vận động mạnh ngay sau khi ăn.
• Tránh hút thuốc lá và uống rượu bia: Đây là các yếu tố làm tăng tiết acid và kích ứng niêm mạc dạ dày.
• Không tự ý dùng thuốc: Đặc biệt là nhóm NSAID, corticoid hay thuốc giảm đau mà không có chỉ định bác sĩ.

Chế độ dinh dưỡng:

Dinh dưỡng cũng nên được quan tâm trong quá trình điều trị bệnh, bạn nên ăn:

• Thực phẩm mềm, dễ tiêu như cháo, súp, cơm nát, khoai, bún, phở.
• Thịt nạc, cá, trứng, sữa ít béo, sữa chua giúp bổ sung đạm và lợi khuẩn.
• Rau xanh, trái cây ít chua (chuối chín, đu đủ, táo, lê) để bổ sung vitamin và chất xơ hòa tan.
• Uống nhiều nước lọc, có thể dùng thêm nước ấm, trà gừng loãng hoặc nước mật ong.

Bạn nên hạn chế một số thực phẩm như:

• Đồ ăn cay nóng (ớt, tiêu, mù tạt), thực phẩm nhiều dầu mỡ, chiên xào.
• Thức uống có gas, cà phê, trà đặc, nước ngọt có đường.
• Thực phẩm chế biến sẵn, đồ hộp, thức ăn nhanh.
• Trái cây quá chua như cam, chanh, bưởi.

Phòng ngừa viêm hang vị dạ dày

Một số biện pháp giúp giảm nguy cơ mắc và tái phát viêm hang vị dạ dày bao gồm thay đổi lối sống, kiểm soát yếu tố nguy cơ và theo dõi y tế định kỳ. Cụ thể:

• Ăn uống khoa học: Ăn đúng giờ, không bỏ bữa, tránh để dạ dày quá đói hoặc ăn quá no. Hạn chế thực phẩm cay, chua, nhiều dầu mỡ, nước uống có gas, cà phê. Ưu tiên thực phẩm dễ tiêu, rau xanh và trái cây ít acid.
• Tránh rượu, bia và thuốc lá: Đây là các yếu tố đã được chứng minh gây kích ứng và làm tổn thương niêm mạc dạ dày.
• Sử dụng thuốc hợp lý: Cần thận trọng khi dùng NSAIDs hoặc corticosteroids. Chỉ sử dụng khi thật sự cần thiết và theo chỉ định của bác sĩ, nên phối hợp với thuốc bảo vệ dạ dày nếu nguy cơ cao.
• Quản lý căng thẳng: Giữ tinh thần ổn định, tập thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc và áp dụng các biện pháp giảm stress để hạn chế tác động của yếu tố thần kinh - nội tiết đến dạ dày.
• Giữ vệ sinh thực phẩm: Ăn chín, uống sôi, rửa tay sạch sẽ trước khi ăn nhằm phòng tránh nhiễm Helicobacter pylori - một trong những nguyên nhân phổ biến gây viêm hang vị.
• Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt quan trọng với người có tiền sử viêm loét dạ dày - tá tràng hoặc có yếu tố nguy cơ cao như tiền sử gia đình mắc bệnh lý dạ dày.