Vàng mắt là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa vàng mắt

Trong bối cảnh tỷ lệ bệnh lý về gan và mật ngày càng gia tăng tại Việt Nam, hiện tượng vàng mắt trở thành mối quan tâm lớn. Theo thống kê, Việt Nam nằm trong khu vực có tỷ lệ mắc viêm gan B cao, với khoảng 10 - 20% dân số nhiễm virus. Vàng mắt thường bị bỏ qua vì nhiều người cho rằng đó chỉ là biểu hiện tạm thời. Tuy nhiên, đây có thể là dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin toàn diện về vàng mắt, từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách phòng ngừa, giúp bạn bảo vệ sức khỏe một cách hiệu quả.

Vàng mắt là gì?

Vàng mắt là tình trạng lòng trắng của mắt chuyển sang màu vàng do sự tích tụ bilirubin - một sắc tố màu vàng được tạo ra khi hồng cầu bị phá hủy. Bilirubin bình thường được gan xử lý và thải ra ngoài qua phân. Khi các bộ phận như gan, mật hoặc máu gặp vấn đề, bilirubin tích tụ trong cơ thể, dẫn đến vàng mắt và vàng da. Có thể thấy vàng mắt không phải là bệnh độc lập mà là triệu chứng của các bệnh lý tiềm ẩn, thường liên quan đến gan, túi mật hoặc hồng cầu.

Theo nghiên cứu y khoa, nồng độ bilirubin trong máu vượt quá 2.5 - 3 mg/dL có thể gây ra vàng mắt rõ rệt. Tình trạng vàng mắt không phải là một bệnh lý riêng biệt mà là dấu hiệu lâm sàng của các rối loạn tiềm ẩn, phổ biến nhất là bệnh gan, tắc mật hoặc tan máu. Vàng mắt có thể xảy ra ở mọi độ tuổi từ trẻ sơ sinh cho đến người trưởng thành. Việc nhận biết sớm vàng mắt đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán và can thiệp y tế kịp thời.

Nguyên nhân gây ra tình trạng vàng mắt

Vàng mắt có thể xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau từ bệnh lý gan, mật đến các vấn đề về máu. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng vàng mắt như:

Xơ gan và viêm gan

Viêm gan đặc biệt là viêm gan do virus viêm gan B và virus viêm gan C gây tổn thương các tế bào gan, làm giảm khả năng chuyển hóa bilirubin, gây nên tình trạng vàng mắt và vàng da. Trong khi đó, xơ gan là hậu quả của viêm gan mạn tính hoặc sử dụng rượu bia kéo dài, khiến chức năng gan suy giảm nghiêm trọng, dẫn đến tích tụ bilirubin trong máu. Các biểu hiện thường gặp là mệt mỏi, vàng da, vàng mắt hoặc cảm giác nặng tức vùng gan.

Tắc mật hoặc bệnh lý ung thư đường mật

Khi ống mật bị tắc do sỏi, viêm hoặc khối u, dòng chảy của mật bị cản trở, gây ứ bilirubin trong cơ thể và dẫn đến vàng mắt. Các bệnh lý ác tính như ung thư đường mật hoặc ung thư đầu tụy cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến vàng mắt. Dù hiếm gặp nhưng ung thư đường mật có tỷ lệ tử vong cao nếu chẩn đoán muộn. Triệu chứng thường đi kèm gồm vàng mắt, nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu và ngứa da.

Các triệu chứng vàng mắt và khi nào nên đến gặp bác sĩ

Vàng mắt là dấu hiệu thường gặp trong các bệnh lý về gan mật và thường đi kèm với tình trạng vàng da, rõ nhất ở những vùng da mỏng như lòng bàn tay và lòng bàn chân. Người bệnh có thể xuất hiện thêm các triệu chứng khác như: 

• Nước tiểu có màu sẫm (giống màu trà đặc);
• Phân chuyển sang màu nhạt hoặc có màu xám;
• Cảm giác ngứa ngáy toàn thân do sự tích tụ muối mật dưới da. 

Ngoài ra, tình trạng mệt mỏi kéo dài, chán ăn, sụt cân không rõ nguyên nhân và cảm giác tức nặng vùng hạ sườn phải cũng là những biểu hiện mà bạn cần lưu ý.

Trong một số trường hợp, vàng mắt kèm theo các dấu hiệu nghiêm trọng như sốt cao, đau bụng dữ dội, da nhợt nhạt hoặc lơ mơ mất tỉnh táo có thể là biểu hiện của các tình trạng cấp tính như viêm gan cấp, tắc mật hoặc tan máu nhanh. Đây là những tình huống khẩn cấp cần được thăm khám y tế ngay. Theo khuyến cáo chuyên môn, nếu tình trạng vàng mắt kéo dài trên 1 - 2 tuần hoặc tái diễn nhiều lần, người bệnh nên được kiểm tra chức năng gan và thực hiện siêu âm bụng để xác định nguyên nhân và có hướng điều trị kịp thời.

Một số cách phòng ngừa vàng mắt

Ắt hẳn chúng ta đã nghe qua câu nói "phòng bệnh hơn chữa bệnh". Chính vì vậy để giảm nguy cơ vàng mắt, bạn có thể áp dụng các biện pháp bảo vệ gan và mật từ những thay đổi nhỏ trong lối sống hằng ngày. Dưới đây là các cách phòng ngừa vàng mắt hiệu quả mà bạn có thể tham khảo như:

Bảo vệ gan khỏi viêm gan virus

Tiêm phòng vắc xin viêm gan B là biện pháp hiệu quả nhất để bảo vệ gan khỏi nhiễm virus viêm gan, đặc biệt ở trẻ sơ sinh và người lớn chưa nhiễm. Theo đánh giá, vaccine viêm gan B có hiệu quả bảo vệ lên đến 95%. Ngoài ra, bạn nên tránh sử dụng chung kim tiêm, dao cạo hoặc các vật dụng cá nhân có nguy cơ lây nhiễm virus. 

Xây dựng chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh

Bạn nên hạn chế rượu bia và các chất độc hại cho gan như thuốc lá, thực phẩm chế biến sẵn. Hãy xây dựng cho bản thân một chế độ ăn giàu rau xanh, trái cây và thực phẩm chứa chất xơ để hỗ trợ chức năng gan. Ngoài ra, bạn nên tránh tiêu thụ thực phẩm ôi thiu hoặc chứa độc tố và uống đủ từ 1,5 - 2 lít nước mỗi ngày để giúp gan thải độc hiệu quả hơn.

Khám sức khỏe định kỳ

Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt là xét nghiệm chức năng gan và siêu âm bụng là một trong những cách phòng ngừa vàng mắt hiệu quả. Thông qua khám sức khỏe định kỳ giúp bạn phát hiện sớm các bất thường từ đó có phương hướng điều trị phù hợp. Theo khuyến cáo, người trưởng thành nên thực hiện kiểm tra gan 1 - 2 lần trong 1 năm, đặc biệt nếu có tiền sử gia đình mắc bệnh gan hoặc tiếp xúc với nguy cơ cao mắc bệnh gan. Việc phát hiện sớm vàng mắt do bệnh lý giúp tăng cơ hội điều trị thành công.

Vàng mắt không chỉ là hiện tượng thay đổi màu sắc ở vùng củng mạc mà còn là dấu hiệu cảnh báo những rối loạn nghiêm trọng bên trong cơ thể, đặc biệt liên quan đến chức năng gan, đường mật hoặc hệ tạo máu. Việc nhận diện sớm tình trạng vàng mắt và các biểu hiện đi kèm có vai trò quan trọng trong chẩn đoán và điều trị. Nếu không được can thiệp kịp thời bệnh có thể sẽ gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như suy gan, xuất huyết nội tạng hoặc nhiễm độc toàn thân. 

Tiêm vắc xin là biện pháp hết sức hiệu quả trong việc phòng ngừa viêm gan B - một trong những nguyên nhân phổ biến gây vàng mắt, giúp cơ thể phát triển miễn dịch chủ động, tránh các biến chứng nguy hiểm và ngăn ngừa lây nhiễm trong cộng đồng. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu là địa chỉ tiêm chủng uy tín, được đánh giá cao nhờ trang thiết bị hiện đại và quy trình tiêm chủng chuyên nghiệp. Hãy liên hệ với Tiêm chủng Long Châu qua số hotline miễn phí 1800 6928 để đặt lịch hẹn ngay hôm nay!