Vắc xin IPV là gì? Có nên tiêm vắc xin IPV cho trẻ không?

Bại liệt là một căn bệnh nguy hiểm do virus Polio gây ra, có thể dẫn đến liệt vĩnh viễn và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ. Để phòng ngừa bệnh bại liệt, vắc xin đã trở thành biện pháp hữu hiệu giúp bảo vệ trẻ em trên toàn cầu. Trong đó, vắc xin bại liệt bất hoạt (IPV) là một phần quan trọng trong chương trình tiêm chủng, mang lại hiệu quả cao và an toàn cho trẻ. Vậy vắc xin IPV là gì? Có nên tiêm loại vắc xin này cho trẻ không? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.

Vắc xin IPV là gì?

Vắc xin bại liệt bất hoạt (IPV) là một trong những biện pháp quan trọng giúp bảo vệ con người khỏi bệnh bại liệt, một căn bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm do virus Polio (Poliovirus) gây ra. Virus này có ba tuýp chính là 1, 2 và 3. Sau khi xâm nhập vào cơ thể, virus bại liệt sẽ di chuyển đến hạch bạch huyết, nơi chúng có thể nhân lên và lan rộng. Một số virus có khả năng tấn công trực tiếp vào hệ thần kinh trung ương, gây tổn thương nghiêm trọng đến các tế bào thần kinh vận động tại sừng trước tủy sống và vỏ não, dẫn đến tình trạng liệt không hồi phục.

Mặc dù một số bệnh nhân mắc bại liệt có thể hồi phục hoàn toàn, nhưng nhiều trường hợp chỉ phục hồi được một phần chức năng vận động và phải sử dụng nẹp chân hoặc nạng để di chuyển suốt đời. Đối với những ca nghiêm trọng, khi virus tấn công vào hành tủy khu vực kiểm soát chức năng hô hấp và nuốt, bệnh nhân có thể tử vong nhanh chóng. Những người may mắn sống sót nhưng bị tổn thương nặng buộc phải duy trì sự sống trong những thiết bị hỗ trợ hô hấp, thường được gọi là “phổi sắt,” để có thể thở và tiếp tục cuộc sống.

Virus Polio có nguồn gốc duy nhất từ con người và lây lan chủ yếu qua đường phân – miệng. Khi một người nhiễm virus, họ sẽ đào thải virus qua phân, làm ô nhiễm nguồn nước và thực phẩm. Virus sau đó có thể xâm nhập vào cơ thể người khác qua đường tiêu hóa, tiếp tục sinh sôi và lây nhiễm trong cộng đồng. Đáng chú ý, khoảng 95 - 99% người nhiễm virus Polio không biểu hiện triệu chứng, được gọi là bại liệt cận lâm sàng. Tuy nhiên, ngay cả khi không có dấu hiệu bệnh, họ vẫn có thể truyền virus sang người khác, làm gia tăng nguy cơ bùng phát dịch.

Hiện nay, vẫn chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh bại liệt. Cách duy nhất để bảo vệ bản thân và cộng đồng là tiêm vắc xin phòng bệnh. Vắc xin IPV đã được chứng minh là an toàn và hiệu quả trong việc kích thích hệ miễn dịch tạo ra kháng thể chống lại virus bại liệt. Bên cạnh đó, việc tiêm phòng còn góp phần nâng cao miễn dịch cộng đồng, giúp giảm nguy cơ lây nhiễm trên diện rộng.

Tại Hoa Kỳ, từ năm 2000, IPV trở thành loại vắc xin duy nhất được sử dụng để phòng bệnh bại liệt. Tại Việt Nam, từ năm 2018, vắc xin này đã được đưa vào Chương trình Tiêm chủng mở rộng cho trẻ 5 tháng tuổi trên toàn quốc. Ngoài ra, trên thế giới, vẫn có vắc xin bại liệt dạng uống (OPV), cả hai loại vắc xin này đã đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và loại trừ bệnh bại liệt tại hầu hết các quốc gia.

Trong suốt hơn hai thập kỷ qua, Việt Nam đã đạt được thành tựu quan trọng khi loại bỏ hoàn toàn bệnh bại liệt và được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công nhận. Tuy nhiên, trong bối cảnh toàn cầu hóa, khi virus Polio dạng hoang dại vẫn còn tồn tại ở một số quốc gia, nguy cơ dịch bệnh bùng phát vẫn hiện hữu. Vì vậy, để đảm bảo an toàn tuyệt đối, việc tiêm phòng đầy đủ và đúng lịch vẫn là yếu tố then chốt giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng và tiến tới mục tiêu xóa sổ bệnh bại liệt trên toàn cầu.

Có nên tiêm vắc xin IPV cho trẻ không?

Bại liệt là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có thể gây tổn thương vĩnh viễn đến hệ thần kinh, dẫn đến tình trạng liệt không hồi phục. Việc tiêm phòng vắc xin đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng trước căn bệnh này. Theo đánh giá của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về tồn lưu miễn dịch với bệnh bại liệt trong giai đoạn 2017-2018, tỷ lệ trẻ chưa được tiêm vắc xin IPV có kháng thể chống lại virus bại liệt tuýp 2 chỉ đạt 13,1%. Đáng chú ý, phần lớn số kháng thể này là do mẹ truyền sang trong thai kỳ, nhưng sẽ suy giảm nhanh chóng trong vòng 4 tháng sau khi trẻ chào đời.

Chính vì vậy, WHO nhấn mạnh rằng việc tiêm vắc xin bại liệt bất hoạt (IPV) là điều cần thiết nhằm giúp trẻ duy trì miễn dịch, đặc biệt là đối với virus bại liệt tuýp 2. Bên cạnh đó, việc mở rộng phạm vi tiêm chủng vắc xin IPV cũng đóng vai trò quan trọng trong chiến lược loại bỏ dần vắc xin bại liệt đường uống (OPV), tiến tới mục tiêu xóa sổ hoàn toàn virus bại liệt từ cả nguồn gốc tự nhiên lẫn nguồn gốc có trong vắc xin.

Vắc xin bại liệt IPV là loại vắc xin bất hoạt, có tính an toàn cao và ít gây phản ứng nghiêm trọng sau tiêm. Các nghiên cứu và dữ liệu y tế ghi nhận rằng các phản ứng phụ sau tiêm IPV chủ yếu ở mức độ nhẹ, như sưng đau tại chỗ tiêm hoặc sốt nhẹ, và không có trường hợp nào bị tai biến nghiêm trọng. Điều này giúp phụ huynh có thể hoàn toàn yên tâm khi đưa trẻ đi tiêm phòng, đảm bảo trẻ được bảo vệ khỏi nguy cơ mắc bệnh bại liệt.

Ngoài lợi ích bảo vệ sức khỏe cá nhân, việc tiêm chủng đầy đủ còn giúp nâng cao miễn dịch cộng đồng, ngăn chặn sự lây lan của virus, từ đó giảm gánh nặng cho hệ thống y tế. Đặc biệt, trong bối cảnh toàn cầu hóa, khi virus bại liệt hoang dại vẫn còn tồn tại ở một số quốc gia, việc đảm bảo tất cả trẻ em đều được tiêm vắc xin IPV theo khuyến cáo là biện pháp then chốt để ngăn chặn nguy cơ dịch bệnh bùng phát trở lại.

Nhờ vào chương trình tiêm chủng mở rộng và nỗ lực không ngừng của ngành y tế, tỷ lệ mắc bệnh bại liệt đã giảm đáng kể trên phạm vi toàn cầu. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu loại bỏ hoàn toàn căn bệnh này, việc duy trì tỷ lệ tiêm chủng cao vẫn là điều vô cùng quan trọng.

Các bậc phụ huynh cần chủ động đưa trẻ đi tiêm phòng vắc xin IPV đúng lịch để đảm bảo trẻ có đủ miễn dịch bảo vệ. Đồng thời, cộng đồng cũng cần chung tay thực hiện các biện pháp phòng bệnh, góp phần vào mục tiêu thanh toán bệnh bại liệt trên toàn cầu. Khi tất cả trẻ em đều được tiêm chủng đầy đủ, chúng ta có thể hướng tới một tương lai không còn nỗi lo về căn bệnh nguy hiểm này.

Lịch tiêm phòng vắc xin bại liệt IPV

Theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Chương trình Tiêm chủng Mở rộng tại Việt Nam, lịch tiêm phòng vắc xin bại liệt hiện nay bao gồm sự kết hợp giữa vắc xin bại liệt đường uống (OPV) và vắc xin bại liệt bất hoạt (IPV).

Cụ thể, trẻ sẽ được uống vắc xin OPV theo lộ trình như sau:

• Mũi 1: Khi trẻ được 2 tháng tuổi.

• Mũi 2: Khi trẻ được 3 tháng tuổi.

• Mũi 3: Khi trẻ được 4 tháng tuổi.

Sau khi hoàn thành ba liều OPV, trẻ sẽ được tiêm một mũi vắc xin bại liệt IPV vào tháng thứ 5. Việc kết hợp cả hai loại vắc xin này giúp tối ưu hóa khả năng bảo vệ của hệ miễn dịch trước virus bại liệt, đồng thời giảm nguy cơ mắc bệnh do virus hoang dại hoặc virus có nguồn gốc từ vắc xin OPV.

Việc sử dụng cả vắc xin OPV và IPV mang lại nhiều lợi ích trong việc phòng ngừa bệnh bại liệt:

• Vắc xin OPV (đường uống): Giúp tạo miễn dịch niêm mạc đường ruột, giảm khả năng đào thải virus bại liệt ra môi trường và cắt đứt chuỗi lây truyền. Đây là vắc xin quan trọng trong chiến dịch thanh toán bại liệt toàn cầu.

• Vắc xin IPV (tiêm): Giúp kích thích cơ thể sản sinh kháng thể mạnh mẽ hơn, cung cấp khả năng bảo vệ toàn diện trước virus bại liệt, đặc biệt là với tuýp 2 – vốn đã bị loại bỏ trong vắc xin OPV.

Sự kết hợp này đã được chứng minh là phương pháp hiệu quả nhất trong việc phòng ngừa bệnh bại liệt, được WHO khuyến cáo áp dụng trên toàn cầu.

Nhờ vào sự phát triển của y học và chương trình tiêm chủng toàn cầu, bệnh bại liệt đã bị loại trừ ở hầu hết các quốc gia. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu xóa sổ hoàn toàn căn bệnh này, mỗi bậc phụ huynh cần chủ động đưa trẻ đi tiêm phòng đầy đủ và đúng lịch, đảm bảo tương lai khỏe mạnh cho con em mình và cộng đồng.

Vắc xin IPV là một trong những biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất giúp bảo vệ trẻ khỏi bệnh bại liệt, đảm bảo sức khỏe lâu dài và góp phần vào mục tiêu loại trừ căn bệnh nguy hiểm này trên toàn cầu. Với tính an toàn cao và khả năng tạo miễn dịch mạnh mẽ, việc tiêm vắc xin IPV cho trẻ là điều cần thiết và được các tổ chức y tế khuyến cáo. Phụ huynh nên tuân thủ lịch tiêm chủng để đảm bảo trẻ được bảo vệ tối ưu, đồng thời góp phần xây dựng một cộng đồng khỏe mạnh, không còn nguy cơ bùng phát bệnh bại liệt trong tương lai.

Ngoài ra nếu có điều kiện, ba mẹ có thể cân nhắc chọn sử dụng dịch vụ tiêm vắc xin phối hợp có chứa thành phần bại liệt cho trẻ như vắc xin 6 trong 1. Đây là lựa chọn thuận tiện hơn vì giúp giảm số mũi tiêm và bảo vệ nhiều bệnh cùng lúc. Hãy đưa bé đến Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để tiêm vắc xin phối hợp, giúp phòng ngừa bại liệt cùng nhiều bệnh nguy hiểm khác như bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B, Hib.