Tỷ lệ tiêm chủng ở Việt Nam: Cập nhật mới nhất và một số điều cần biết

Trong bối cảnh thế giới liên tục đối mặt với các đợt bùng phát dịch bệnh, từ COVID-19 đến sốt xuất huyết, việc đảm bảo tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ là một trong những chiến lược y tế dự phòng hiệu quả nhất. Việt Nam từ lâu đã được ghi nhận với nhiều thành tựu trong công tác tiêm chủng mở rộng, nhưng tỷ lệ này cũng đang gặp phải nhiều thách thức mới cần được nhìn nhận và cải thiện. Hiểu rõ thực trạng và tầm quan trọng của tiêm chủng không chỉ giúp mỗi cá nhân bảo vệ sức khỏe mà còn góp phần xây dựng một cộng đồng an toàn trước các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.

Tỷ lệ tiêm chủng ở Việt Nam hiện nay

Tỷ lệ tiêm chủng ở Việt Nam là một trong những chỉ số quan trọng phản ánh hiệu quả của hệ thống y tế dự phòng. Theo thống kê từ Bộ Y tế Việt Nam năm 2023, tỷ lệ trẻ em dưới 1 tuổi được tiêm chủng đầy đủ 8 loại vắc xin cơ bản (bao gồm lao, viêm gan B, bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, sởi và Hib) đạt khoảng 93%. Đây là con số đáng khích lệ, cho thấy nỗ lực không ngừng của Chương trình Tiêm chủng mở rộng Quốc gia (NEPI). Tuy nhiên, tỷ lệ này không đồng đều trên cả nước. Một số tỉnh miền núi và vùng sâu vùng xa vẫn ghi nhận tỷ lệ tiêm chủng dưới 85%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 95% mà Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị để đạt miễn dịch cộng đồng.

Đối với trẻ em trước khi vào lớp 1, tỷ lệ tiêm nhắc các mũi vắc xin như sởi - rubella hay bạch hầu - uốn ván - ho gà (DPT) cũng dao động từ 90-95%, tùy thuộc vào địa phương. Với người lớn và người cao tuổi, tỷ lệ tiêm chủng vắc xin cúm mùa hoặc các loại vắc xin phòng bệnh khác (như viêm phổi do phế cầu) còn khá thấp, chủ yếu do đây chưa phải là chương trình miễn phí phổ biến. Phụ nữ mang thai được khuyến khích tiêm vắc xin uốn ván, với tỷ lệ đạt trên 95% ở nhiều khu vực, góp phần loại trừ uốn ván sơ sinh từ năm 2005.

Theo báo cáo của UNICEF, dù Việt Nam đã đạt được nhiều tiến bộ, nhưng đại dịch COVID-19 (2020-2022) đã khiến tỷ lệ tiêm chủng ở một số nhóm tuổi giảm nhẹ do gián đoạn dịch vụ y tế. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc cập nhật và duy trì tỷ lệ tiêm chủng ở mức cao để bảo vệ cộng đồng.

Tại sao tỷ lệ tiêm chủng lại quan trọng đối với sức khỏe cộng đồng?

Tỷ lệ tiêm chủng cao đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng vì nó giúp ngăn ngừa sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm, bảo vệ cả những người đã tiêm và những người không thể tiêm do lý do y tế thông qua cơ chế miễn dịch cộng đồng. Cụ thể như sau:

Bảo vệ cá nhân và cộng đồng khỏi bệnh truyền nhiễm

Tiêm chủng là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như bạch hầu, ho gà, sởi, rubella, viêm gan B và gần đây là COVID-19. Với trẻ nhỏ, vắc xin giúp xây dựng hàng rào miễn dịch từ sớm, giảm nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng nghiêm trọng. Ví dụ, nhờ vắc xin, tỷ lệ mắc bạch hầu ở Việt Nam đã giảm từ 3,95/100.000 dân năm 1985 xuống dưới 0,01/100.000 dân vào năm 2014, theo số liệu từ Bộ Y tế.

Không chỉ bảo vệ cá nhân, tiêm chủng còn giúp giảm sự lây lan của mầm bệnh trong cộng đồng. Khi một người được tiêm vắc xin, họ ít có khả năng trở thành nguồn lây nhiễm, từ đó bảo vệ cả những người chưa được tiêm, như trẻ sơ sinh hoặc người có hệ miễn dịch yếu.

Vai trò của miễn dịch cộng đồng trong việc ngăn ngừa dịch bệnh

Miễn dịch cộng đồng xảy ra khi một tỷ lệ lớn dân số được tiêm chủng, khiến mầm bệnh khó lây lan. WHO nhấn mạnh rằng để đạt miễn dịch cộng đồng với bệnh sởi – một trong những bệnh dễ lây lan nhất – tỷ lệ tiêm chủng cần đạt từ 95% trở lên. Tại Việt Nam, dù tỷ lệ tiêm vắc xin sởi mũi 1 cho trẻ 9 tháng tuổi đạt trên 90%, nhưng mũi nhắc (18 tháng tuổi) ở một số khu vực vẫn chưa đạt mức lý tưởng, dẫn đến nguy cơ bùng phát dịch. Thực tế, từ cuối năm 2024, một số địa phương đã ghi nhận các ca sởi tăng nhanh, cho thấy tầm quan trọng của việc duy trì tỷ lệ tiêm chủng cao và đồng đều.

Những thách thức ảnh hưởng đến tỷ lệ tiêm chủng ở Việt Nam

Tỷ lệ tiêm chủng ở Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, những năm gần đây, tỷ lệ này đang đối mặt với nhiều thách thức:

Tâm lý lo ngại về phản ứng sau tiêm

Một trong những rào cản lớn là tâm lý e ngại của phụ huynh về các phản ứng phụ sau tiêm chủng, dù những trường hợp nghiêm trọng rất hiếm. Thông tin sai lệch trên mạng xã hội đôi khi làm gia tăng sự hoang mang, khiến một số gia đình trì hoãn hoặc từ chối tiêm vắc xin cho con. Theo UNICEF, việc thiếu thông tin chính xác là nguyên nhân khiến tỷ lệ tiêm chủng ở một số khu vực giảm trong những năm gần đây.

Khó khăn trong tiếp cận dịch vụ y tế tại vùng sâu vùng xa

Các tỉnh miền núi, vùng sâu vùng xa như Tây Bắc hay Tây Nguyên thường gặp khó khăn về giao thông và cơ sở y tế. Điều này khiến nhiều trẻ em không được tiêm chủng đúng lịch. Báo cáo từ NEPI cho thấy khoảng 5-10% số huyện ở những khu vực này có tỷ lệ tiêm chủng dưới 90%, thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn quốc.

Thiếu hụt vắc xin hoặc gián đoạn cung ứng

Giai đoạn COVID-19 (2020-2022) đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng vắc xintoàn cầu, ảnh hưởng đến Việt Nam. Một số loại vắc xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng, như vắc xin sởi hay DPT, từng bị thiếu hụt tạm thời. Theo Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP. Hồ Chí Minh, tỷ lệ tiêm chủng cho trẻ dưới 1 tuổi năm 2022 chỉ đạt 76,6%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 95%, một phần do thiếu nguồn cung và hạn chế tiếp cận trong thời kỳ giãn cách.

Giải pháp nâng cao tỷ lệ tiêm chủng hiện nay

​Để nâng cao tỷ lệ tiêm chủng ở Việt Nam, cần triển khai đồng bộ các giải pháp sau:

Tăng cường truyền thông giáo dục sức khỏe

Để nâng cao nhận thức, cần đẩy mạnh truyền thông về lợi ích của tiêm chủng thông qua các kênh như truyền hình, mạng xã hội và tư vấn trực tiếp tại trạm y tế. WHO và UNICEF đã hỗ trợ Việt Nam tổ chức các chiến dịch giáo dục, giúp phụ huynh hiểu rõ vắc xin an toàn và cần thiết như thế nào.

Ứng dụng công nghệ số trong theo dõi và nhắc lịch tiêm

Việc sử dụng phần mềm quản lý tiêm chủng quốc gia đã giúp theo dõi lịch tiêm của từng cá nhân và gửi nhắc nhở qua tin nhắn. Đây là giải pháp hiệu quả để giảm tình trạng bỏ sót mũi tiêm, đặc biệt ở các khu vực đô thị đông dân cư.

Mở rộng mạng lưới tiêm chủng lưu động và miễn phí

Chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia đã triển khai các đội tiêm chủng lưu động đến vùng sâu vùng xa, mang vắc xin miễn phí đến từng hộ gia đình. Ví dụ, nhờ những nỗ lực này, tỷ lệ mắc ho gà đã giảm 140 lần từ năm 1985 đến 2018, theo NEPI. Bài học từ quốc tế, như chiến dịch tiêm chủng quy mô lớn ở Ấn Độ, cũng cho thấy hiệu quả của việc kết hợp giữa chính phủ và tổ chức quốc tế như UNICEF.

Tỷ lệ tiêm chủng ở Việt Nam là một chỉ số quan trọng phản ánh hiệu quả hệ thống y tế dự phòng. Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận, như thanh toán bại liệt và loại trừ uốn ván sơ sinh, chúng ta vẫn cần tiếp tục nỗ lực để đảm bảo mọi người dân – đặc biệt là những nhóm dễ tổn thương – đều được tiếp cận dịch vụ tiêm chủng đầy đủ và an toàn. Việc nâng cao nhận thức, cải thiện tiếp cận và duy trì nguồn cung vắc xin sẽ là chìa khóa để Việt Nam tiếp tục là hình mẫu trong công tác y tế dự phòng. Hãy cùng chung tay hành động vì một cộng đồng khỏe mạnh hơn!

​Tiêm vắc xin đầy đủ và đúng lịch là biện pháp hiệu quả giúp phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp đa dạng các loại vắc xin chính hãng, đáp ứng nhu cầu tiêm chủng cho mọi lứa tuổi. Với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, quy trình tiêm nhẹ nhàng, ít đau, cùng hệ thống lưu trữ vắc xin đạt chuẩn GSP, Long Châu cam kết mang đến dịch vụ chất lượng và an toàn cho khách hàng. Để đặt lịch hẹn, vui lòng liên hệ hotline miễn phí 1800 6928.