Trước khi phẫu thuật có xét nghiệm HIV không? Những điều cần biết

Trước khi tiến hành phẫu thuật, bệnh nhân cần được đánh giá toàn diện về sức khỏe nhằm đảm bảo an toàn trong quá trình gây mê và mổ. Trong số đó, trước khi phẫu thuật có cần thiết phải xét nghiệm HIV không là vấn đề thường khiến nhiều người lo lắng. Hiểu rõ quy định, lý do chỉ định và các xét nghiệm liên quan sẽ giúp bạn chủ động chuẩn bị và hợp tác tốt với đội ngũ y tế.

Trước khi phẫu thuật có xét nghiệm HIV không?

Câu trả lời là có thể có, nhưng không bắt buộc trong mọi trường hợp. Bác sĩ sẽ quyết định dựa trên hồ sơ bệnh án và phỏng vấn tiền sử. 

Không phải tất cả các ca phẫu thuật đều bắt buộc xét nghiệm HIV. Việc có cần hay không phụ thuộc vào loại phẫu thuật, tình trạng sức khỏe và đánh giá nguy cơ của bệnh nhân. Hiện nay, các cơ sở y tế áp dụng biện pháp phòng ngừa phổ quát cho tất cả bệnh nhân, nên xét nghiệm HIV không còn là yêu cầu bắt buộc với mọi trường hợp. Biện pháp này bao gồm:

• Đeo găng tay, khẩu trang, kính bảo hộ khi tiếp xúc máu hoặc dịch cơ thể.
• Sử dụng dụng cụ y tế vô trùng, dùng một lần.
• Xử lý chất thải y tế đúng quy trình.

Tại Việt Nam, Bộ Y tế khuyến cáo nên tự nguyện xét nghiệm HIV nếu có yếu tố nguy cơ hoặc chưa từng kiểm tra trước đó. Điều này giúp:

• Phát hiện sớm để điều trị kịp thời.
• Lập kế hoạch phẫu thuật phù hợp hơn.
• Bảo vệ nhân viên y tế và bệnh nhân khác.

Khi nào cần bắt buộc xét nghiệm HIV trước phẫu thuật?

Việc chỉ định xét nghiệm HIV trước phẫu thuật phụ thuộc vào mức độ nguy cơ, loại phẫu thuật và tình trạng sức khỏe của người bệnh.

Các trường hợp bắt buộc xét nghiệm HIV

Xét nghiệm HIV có thể được chỉ định trước phẫu thuật tùy theo đánh giá lâm sàng, yếu tố nguy cơ của bệnh nhân, loại thủ thuật và mục đích chẩn đoán/điều trị.

• Phẫu thuật có nguy cơ cao về máu: Ghép tạng, chấn thương nặng, sản khoa (mổ lấy thai), ngoại khoa lớn (phẫu thuật tim, gan, thận).
• Phẫu thuật chọn lọc: Có thời gian chuẩn bị và tư vấn trước (ví dụ: Thay khớp, cắt túi mật, phẫu thuật thẩm mỹ).
• Khi bệnh nhân có yếu tố nguy cơ nhiễm HIV: Quan hệ tình dục không an toàn với nhiều bạn tình; Tiêm chích ma túy; Tiếp xúc nghề nghiệp (nhân viên y tế bị kim đâm).

Trong những trường hợp này, kết quả HIV giúp bác sĩ:

• Điều chỉnh liều gây mê (người nhiễm HIV có thể nhạy cảm hơn với thuốc). Đối với bệnh nhân đã biết nhiễm HIV, cần xem xét kết quả CD4/tải lượng virus gần nhất, chức năng gan - thận và các tương tác giữa thuốc gây mê/kháng sinh với thuốc ARV và điều chỉnh phác đồ nếu cần.
• Dự phòng nhiễm trùng cơ hội bằng kháng sinh.
• Lập kế hoạch chăm sóc sau mổ kỹ lưỡng hơn.

Các trường hợp nên xét nghiệm HIV trước phẫu thuật

Một số nhóm dù không bắt buộc nhưng vẫn được khuyến khích xét nghiệm để đảm bảo an toàn.

• Người chưa từng xét nghiệm HIV trong đời.
• Người có biểu hiện nghi ngờ: Sụt cân bất thường, hạch to kéo dài, nhiễm trùng tái phát (nấm miệng, zona…).
• Phụ nữ mang thai chuẩn bị phẫu thuật sản khoa (để phòng lây từ mẹ sang con).
• Người có tiền sử phơi nhiễm nghề nghiệp hoặc truyền máu từ lâu.

Mục đích y học của việc xét nghiệm:

• Bảo đảm an toàn cho nhân viên y tế và bệnh nhân.
• Giúp bác sĩ điều chỉnh thuốc kháng sinh, gây mê và theo dõi sau mổ.
• Đánh giá nguy cơ biến chứng (vì bệnh nhân HIV có thể hồi phục chậm hơn, dễ nhiễm trùng).

Trường hợp nào không cần xét nghiệm HIV trước phẫu thuật?

Không phải mọi trường hợp phẫu thuật đều cần xét nghiệm HIV, tùy vào tính cấp cứu và mức độ nguy cơ.

Phẫu thuật cấp cứu không thể trì hoãn

Khi tính mạng bị đe dọa (tai nạn giao thông, vỡ thai ngoài tử cung, xuất huyết nội…), phẫu thuật phải tiến hành ngay. Lúc này:

• Không chờ kết quả xét nghiệm HIV.
• Xét nghiệm có thể làm sau phẫu thuật để theo dõi sức khỏe bệnh nhân.
• Áp dụng phòng ngừa phổ quát 100% cho toàn bộ kíp mổ.

Người không có yếu tố nguy cơ

Bạn không cần xét nghiệm HIV nếu:

• Không cần xét nghiệm HIV nếu có kết quả âm tính gần đây và không có hành vi/tiếp xúc nguy cơ mới. Nhưng nếu có phơi nhiễm gần đây hoặc nghi ngờ, cần xét nghiệm lại theo khuyến cáo.
• Không có hành vi nguy cơ (quan hệ an toàn, không dùng ma túy, không truyền máu).
• Phẫu thuật nhỏ, ít tiếp xúc máu (cắt amidan, nội soi khớp gối…).

Các xét nghiệm kèm theo trước phẫu thuật

Ngoài xét nghiệm HIV, bác sĩ sẽ chỉ định thêm nhiều xét nghiệm hỗ trợ đánh giá toàn diện sức khỏe.

Xét nghiệm máu 

Nhóm xét nghiệm này giúp đánh giá khả năng chịu đựng phẫu thuật và nguy cơ biến chứng.

• Công thức máu toàn phần (CBC): Kiểm tra thiếu máu, số lượng bạch cầu (nguy cơ nhiễm trùng), tiểu cầu (nguy cơ chảy máu).
• Đông máu (PT, APTT, INR): Xác định khả năng cầm máu trong và sau phẫu thuật.
• Đường huyết, chức năng gan – thận (GOT, GPT, Creatinin, Ure): Đảm bảo cơ thể đủ sức chịu đựng gây mê và phẫu thuật.

Xét nghiệm về nhiễm trùng – miễn dịch

Nhóm xét nghiệm này quan trọng trong các phẫu thuật lớn hoặc liên quan đến gan – máu.

• Viêm gan B (HBsAg) và viêm gan C (Anti-HCV): Phát hiện sớm bệnh lây qua đường máu, ảnh hưởng lớn đến phẫu thuật gan, ghép tạng.
• Xét nghiệm HIV: Thực hiện khi có yếu tố nguy cơ hoặc theo chỉ định bác sĩ.

Xét nghiệm chuyên biệt theo loại phẫu thuật

Một số thủ thuật cần xét nghiệm sâu hơn để đánh giá tim – phổi – thận.

• Điện tâm đồ (ECG): Bắt buộc với người trên 50 tuổi, có bệnh tim mạch, hoặc phẫu thuật lớn.
• X-quang phổi: Đánh giá chức năng hô hấp, phát hiện lao tiềm ẩn, viêm phổi.
• Xét nghiệm nước tiểu: Phát hiện nhiễm trùng tiết niệu, đái tháo đường, bệnh lý thận.

Biện pháp phòng tránh bệnh HIV

Dự phòng HIV đóng vai trò quan trọng cho cả cộng đồng và người chuẩn bị phẫu thuật.

Với bệnh nhân chuẩn bị phẫu thuật

Người bệnh chủ động chuẩn bị giúp tăng an toàn cho bản thân lẫn nhân viên y tế.

• Thông báo trung thực tiền sử bệnh, hành vi nguy cơ cho bác sĩ (thông tin được bảo mật theo luật).
• Giữ tinh thần thoải mái: Người nhiễm HIV điều trị tốt vẫn có thể phẫu thuật an toàn, tỷ lệ thành công cao.

Với cộng đồng

Các biện pháp dự phòng giúp giảm lây truyền HIV trong xã hội.

• Sử dụng bao cao su đúng cách trong mọi lần quan hệ tình dục.
• Không dùng chung kim tiêm, dao cạo, bàn chải đánh răng.

Trước khi phẫu thuật có xét nghiệm HIV không? Không phải là yêu cầu bắt buộc trong mọi trường hợp, nhưng có vai trò quan trọng nếu bạn có yếu tố nguy cơ. Ngoài ra, bạn sẽ được thực hiện nhiều xét nghiệm kèm theo để đánh giá tổng thể sức khỏe. Việc chủ động trao đổi với bác sĩ, cung cấp thông tin trung thực và tuân thủ hướng dẫn sẽ giúp bạn chuẩn bị phẫu thuật an toàn, yên tâm và hiệu quả hơn.