Sụt cân bất thường: Nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và khi nào cần đi khám

Sụt cân bất thường không chỉ là thay đổi về ngoại hình mà còn có thể phản ánh nhiều vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Tình trạng này thường bị bỏ qua vì nhầm lẫn với chế độ ăn kiêng hoặc do bận rộn. Tuy nhiên, nếu cân nặng giảm nhanh mà không rõ nguyên nhân, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nghiêm trọng. 

Thế nào là sụt cân bất thường?

Sụt cân bất thường được hiểu là hiện tượng giảm cân ngoài ý muốn, không do chế độ ăn kiêng hoặc tập luyện. Thông thường, giảm từ 5% trọng lượng cơ thể trong vòng 6 - 12 tháng được coi là bất thường. Ví dụ: Người nặng 60kg giảm 3kg trong vòng nửa năm mà không có chủ đích thì cần lưu ý.

Các biểu hiện đi kèm có thể gồm:

• Chán ăn, ăn nhanh no.
• Mệt mỏi, suy nhược.
• Rối loạn giấc ngủ.
• Thay đổi sắc da, tóc, móng.

Nếu cân nặng giảm không rõ nguyên nhân, đặc biệt kèm triệu chứng khác thường, cần nghĩ đến tình trạng sụt cân bất thường để theo dõi sát sao. 

Sụt cân bất thường là bệnh gì?

Việc hiểu rõ những bệnh thường đi kèm với tình trạng sụt cân bất thường sẽ giúp bạn chủ động nhận diện và có hướng thăm khám kịp thời. Sụt cân bất thường thường liên quan đến nhiều bệnh lý, trong đó phổ biến nhất gồm:

• Cường giáp: Hormone tuyến giáp tăng cao, làm tăng chuyển hóa, gây giảm cân nhanh dù ăn nhiều.
• Tiểu đường: Đặc biệt là tiểu đường type 1, cơ thể không sử dụng glucose hiệu quả, dẫn đến giảm cân.
• Ung thư: Một số loại ung thư gây tiêu hao năng lượng, chán ăn, sụt cân nhanh chóng.
• Rối loạn tiêu hóa: Viêm loét dạ dày, viêm ruột mạn tính, bệnh celiac làm giảm hấp thu dinh dưỡng.
• Trầm cảm và rối loạn tâm thần: Giảm cảm giác thèm ăn, mất hứng thú với ăn uống.
• Bệnh mạn tính khác: Lao phổi, suy tim, bệnh thận mạn cũng có thể gây giảm cân.

Tóm lại, sụt cân bất thường là triệu chứng đa nguyên nhân, có thể xuất phát từ các rối loạn nội tiết, bệnh chuyển hóa, bệnh tiêu hóa, rối loạn tâm thần hoặc các bệnh mạn tính nguy hiểm. Việc phát hiện và xác định đúng nguyên nhân không chỉ giúp điều trị hiệu quả mà còn ngăn chặn những biến chứng lâu dài, bảo vệ sức khỏe tổng thể.

Sụt cân nhanh bất thường có sao không?

Đây là hiện tượng giảm cân ngoài mong muốn, khiến cơ thể mất đi khối cơ, năng lượng và vi chất cần thiết. Không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình, tình trạng này còn tác động tiêu cực đến nhiều cơ quan và hệ thống trong cơ thể, làm suy giảm sức đề kháng và gây ra các rối loạn nguy hiểm: 

• Suy giảm miễn dịch: Sụt cân nhanh sẽ làm cho cơ thể bị thiếu hụt protein và các vi chất dinh dưỡng thiết yếu như kẽm, sắt, vitamin C, vitamin D, hệ thống miễn dịch sẽ hoạt động kém hiệu quả.
• Rối loạn tim mạch: Sụt cân nhanh bất thường làm giảm khối lượng cơ thể, kéo theo huyết áp thấp, nhịp tim nhanh hoặc không ổn định. Nếu tình trạng này kéo dài, tim phải hoạt động nhiều hơn để bơm máu, dễ dẫn đến suy tim hoặc rối loạn nhịp nguy hiểm.
• Mất khối cơ: Khi không được cung cấp đủ calo và protein, cơ thể sẽ buộc phải phân giải cơ bắp để tạo năng lượng. Hậu quả là cơ bắp teo nhỏ, sức mạnh giảm sút, làm người bệnh dễ mệt mỏi, khó vận động và giảm chất lượng cuộc sống.
• Thiếu dinh dưỡng nghiêm trọng: Sụt cân kéo dài có thể dẫn đến loãng xương do thiếu canxi và vitamin D, thiếu máu do thiếu sắt, cùng nhiều rối loạn khác như suy nhược thần kinh, mệt mỏi kéo dài, rụng tóc, da xanh xao. Đây là dấu hiệu cảnh báo cơ thể không còn dự trữ đủ dưỡng chất để duy trì hoạt động bình thường.
• Ảnh hưởng tinh thần: Bên cạnh sức khỏe thể chất, giảm cân nhanh bất thường còn ảnh hưởng mạnh đến tâm lý. Người bệnh có thể cảm thấy lo lắng, mệt mỏi vì không rõ nguyên nhân, từ đó dễ rơi vào tình trạng trầm cảm, mất ngủ hoặc mất hứng thú với các hoạt động thường ngày.

Có thể thấy, sụt cân nhanh bất thường là tình trạng tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho sức khỏe, từ thể chất đến tinh thần. Nếu không được phát hiện và can thiệp sớm, người bệnh có thể đối mặt với suy dinh dưỡng, mất khối cơ nghiêm trọng, rối loạn chuyển hóa và các bệnh lý mạn tính khác.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Không phải trường hợp sụt cân nào cũng cần lo lắng, ví dụ như giảm cân có chủ đích nhờ tập luyện và ăn uống khoa học. Tuy nhiên, khi việc giảm cân diễn ra ngoài ý muốn, đặc biệt kèm theo các triệu chứng bất thường như mệt mỏi, chán ăn, sốt hoặc rối loạn tiêu hóa, đó là lúc bạn nên nghĩ đến việc thăm khám y tế: 

• Giảm hơn 5% trọng lượng cơ thể trong 6 - 12 tháng mà không rõ nguyên nhân.
• Sụt cân kèm sốt, đổ mồ hôi đêm, ho kéo dài.
• Chán ăn, buồn nôn, đau bụng kéo dài.
• Có tiền sử bệnh lý mạn tính như tiểu đường, cường giáp, ung thư.
• Xuất hiện các triệu chứng tâm lý: Trầm cảm, lo âu, mất ngủ nặng.

Thăm khám sớm sẽ giúp bác sĩ tìm ra nguyên nhân, đánh giá tình trạng sức khỏe tổng thể và đưa ra hướng điều trị kịp thời. 

Cách chẩn đoán sụt cân nhanh

Việc chẩn đoán nguyên nhân gây sụt cân bất thường thường đòi hỏi bác sĩ kết hợp nhiều phương pháp khác nhau. Để xác định nguyên nhân sụt cân bất thường, bác sĩ sẽ thực hiện:

• Khám lâm sàng: Kiểm tra chỉ số cơ thể, dấu hiệu bất thường ở da, tóc, móng. Bác sĩ cũng có thể hỏi về thói quen ăn uống, tiền sử bệnh lý và lối sống để định hướng nguyên nhân ban đầu.
• Xét nghiệm máu: Đánh giá chức năng tuyến giáp, đường huyết, công thức máu. Ngoài ra, xét nghiệm còn giúp phát hiện thiếu vi chất, tình trạng viêm nhiễm hoặc rối loạn nội tiết có thể gây sụt cân.
• Xét nghiệm hình ảnh: X-quang, CT scan, MRI nếu nghi ngờ ung thư hoặc bệnh mạn tính. Những kỹ thuật này giúp quan sát chi tiết các cơ quan nội tạng, phát hiện khối u, tổn thương hoặc bệnh lý tiềm ẩn.
• Nội soi tiêu hóa: Kiểm tra loét dạ dày, bệnh ruột. Nội soi còn có thể lấy mẫu mô sinh thiết để xét nghiệm, hỗ trợ phát hiện sớm các bệnh lý như viêm ruột, ung thư đường tiêu hóa.

Tóm lại, chẩn đoán sụt cân bất thường cần một quy trình toàn diện, kết hợp giữa khám lâm sàng, xét nghiệm và đánh giá hình ảnh. Nhờ đó, bác sĩ có thể xác định chính xác nguyên nhân, từ đó xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp và hiệu quả. Chẩn đoán sớm không chỉ giúp cải thiện tiên lượng mà còn phòng ngừa biến chứng nguy hiểm, bảo vệ sức khỏe lâu dài cho người bệnh.