Trẻ sơ sinh hắt hơi nhiều: Nguyên nhân và cách chăm sóc cha mẹ cần biết

Nhiều cha mẹ bối rối khi thấy trẻ sơ sinh hắt hơi liên tục, lo sợ con bị cảm lạnh hay mắc bệnh đường hô hấp. Thực tế, hắt hơi ở trẻ nhỏ có thể là phản xạ sinh lý bình thường, nhưng cũng có lúc là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý cần chú ý. Bài viết này cung cấp thông tin dễ hiểu, đáng tin cậy từ các nguồn y tế uy tín, giúp cha mẹ an tâm hơn trong việc theo dõi và chăm sóc bé.

Nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh hắt hơi nhiều

Hắt hơi là phản xạ tự nhiên của cơ thể để tống bụi bẩn hoặc chất nhầy ra ngoài đường thở. Ở trẻ sơ sinh, hiện tượng này xuất hiện thường xuyên hơn do hệ hô hấp chưa hoàn thiện và dễ bị kích thích. Cha mẹ cần hiểu rõ nguyên nhân để biết khi nào có thể yên tâm, khi nào cần cảnh giác. Dưới đây là các nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh hay hắt xì, bao gồm:

Các nguyên nhân sinh lý thường gặp

Không phải lần hắt hơi nào cũng đồng nghĩa với việc bé bị bệnh. Trong nhiều trường hợp, đây chỉ là cơ chế tự bảo vệ của cơ thể. Những lý do sinh lý phổ biến gồm:

• Làm sạch đường thở: Trẻ sơ sinh thường hắt hơi để đẩy dịch nhầy, bụi hoặc sữa trào ngược ra ngoài. Đây là cách tự nhiên giúp bé giữ cho mũi luôn thông thoáng.
• Không khí khô hoặc nhiều bụi: Khi không khí hanh khô, nhiều khói bụi, niêm mạc mũi nhạy cảm của trẻ sẽ dễ bị kích ứng, dẫn đến hắt hơi thường xuyên hơn.
• Cấu trúc mũi nhỏ: Vì lỗ mũi của trẻ sơ sinh rất nhỏ, chỉ cần một chút bụi hoặc dịch nhầy cũng đủ gây tắc nghẽn, khiến bé phải hắt hơi liên tục để thông thoáng đường thở.

Các nguyên nhân bệnh lý cần lưu ý

Mặc dù phần lớn trường hợp hắt hơi ở trẻ sơ sinh là sinh lý bình thường, nhưng đôi khi đây có thể là dấu hiệu cho thấy hệ hô hấp đang gặp vấn đề. Cha mẹ cần đặc biệt chú ý trong các tình huống sau:

• Nhiễm virus đường hô hấp: Nếu hắt hơi kèm theo sốt, sổ mũi, ho hoặc thở nhanh, trẻ có thể đã mắc nhiễm khuẩn hô hấp do virus (như cảm lạnh, RSV, cúm).
• Phản ứng dị ứng: Dị ứng đường hô hấp hiếm gặp ở trẻ dưới 6 tháng tuổi. Tuy nhiên, ở trẻ lớn hơn, hắt hơi có thể xuất hiện khi tiếp xúc với tác nhân môi trường như bụi mạt, lông thú, phấn hoa, nấm mốc, thường đi kèm chảy nước mũi trong và ngứa mũi.
• Nghẹt mũi do nhiễm trùng đường hô hấp trên: Thay vì gọi là “viêm mũi sơ sinh”, cần mô tả đúng tình trạng là nghẹt mũi hoặc viêm mũi do virus/nhiễm khuẩn. Khi đó, trẻ thường có biểu hiện hắt hơi nhiều, chảy dịch mũi, khó bú hoặc khó ngủ.

Cách chăm sóc và khắc phục tình trạng trẻ sơ sinh bị hắt hơi nhiều

Phần lớn trường hợp hắt hơi chỉ là phản xạ tự nhiên, cha mẹ hoàn toàn có thể hỗ trợ bé tại nhà. Việc tạo môi trường sống trong lành, vệ sinh đúng cách và tăng cường sức đề kháng sẽ giúp con dễ chịu hơn, đồng thời hạn chế nguy cơ nhiễm bệnh. Dưới đây là cách chăm sóc và giúp trẻ sơ sinh bớt hắt hơi mà cha mẹ nên biết, cụ thể như sau:

Giữ môi trường trong lành

Một không gian sạch sẽ, thoáng mát là “lá chắn” quan trọng bảo vệ đường hô hấp non nớt của bé. Nếu môi trường quanh trẻ nhiều khói bụi, hóa chất hay khô hanh, việc hắt hơi sẽ xuất hiện thường xuyên hơn. Vì vậy, cha mẹ nên:

• Tránh khói thuốc, khói bếp và các mùi hóa chất nồng nặc trong phòng bé.
• Duy trì độ ẩm vừa phải, nhất là trong mùa đông hoặc khi dùng điều hòa.
• Thường xuyên lau dọn, giặt giũ ga giường, chăn gối, thú bông để loại bỏ bụi bẩn và nấm mốc.

Vệ sinh mũi cho bé đúng cách

Khi mũi bị bụi bẩn hoặc dịch nhầy ứ đọng, bé sẽ khó chịu và hắt hơi nhiều hơn. Việc vệ sinh mũi nhẹ nhàng giúp bé dễ thở, ngủ ngon và bú tốt hơn. Cha mẹ có thể:

• Nhỏ mũi bằng nước muối sinh lý 0,9% mỗi ngày 1 - 2 lần để làm sạch bụi.
• Sử dụng dụng cụ hút mũi chuyên dụng khi có nhiều dịch nhầy, nhưng thao tác phải nhẹ nhàng.
• Tuyệt đối không dùng tăm bông hay vật cứng để ngoáy mũi bé vì có thể gây trầy xước, nhiễm trùng.

Tăng cường sức đề kháng cho bé

Một cơ thể khỏe mạnh sẽ ít bị tác nhân bên ngoài tấn công. Hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh còn non nớt, nên cha mẹ cần chú ý chăm sóc toàn diện để bé có sức đề kháng tốt hơn. Điều này có thể thực hiện qua:

• Nuôi con bằng sữa mẹ: Bú mẹ hoàn toàn 6 tháng đầu giúp bé nhận kháng thể tự nhiên.
• Giữ ấm cơ thể: Đặc biệt vào mùa lạnh, mặc nhiều lớp mỏng để dễ điều chỉnh khi nhiệt độ thay đổi.
• Đảm bảo giấc ngủ: Ngủ đủ và ngon giấc giúp bé phát triển toàn diện, trong đó có hệ miễn dịch.
• Tiêm chủng đầy đủ: Đây là biện pháp quan trọng bảo vệ trẻ khỏi các bệnh lý đường hô hấp. Cha mẹ có thể tham khảo gói vắc xin cho trẻ sơ sinh 0 - 6 tháng tuổi để đảm bảo bé được bảo vệ toàn diện trong giai đoạn đầu đời.

Khi nào cần đưa trẻ sơ sinh bị hắt hơi nhiều đi khám bác sĩ?

Phần lớn việc hắt hơi chỉ là phản xạ sinh lý, nhưng cha mẹ tuyệt đối không nên xem nhẹ nếu kèm theo những biểu hiện bất thường. Việc nhận diện sớm và đưa trẻ đi thăm khám kịp thời giúp hạn chế biến chứng và bảo vệ an toàn cho bé. Cha mẹ hãy chú ý đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay khi bé có một trong các biểu hiện sau:

• Hắt hơi kèm sốt cao, ho nhiều hoặc khó thở, thở rít.
• Dịch mũi đặc, chuyển sang màu xanh hoặc vàng, thậm chí có mùi hôi.
• Bé bỏ bú, bú rất ít, dễ nôn trớ hoặc ngủ li bì khó đánh thức.
• Da tái nhợt hoặc tím tái, nhất là quanh môi và đầu ngón tay.

Cách phòng ngừa để hạn chế trẻ sơ sinh bị hắt hơi nhiều

Ngoài việc xử lý khi bé đã hắt hơi, cha mẹ hoàn toàn có thể chủ động phòng ngừa để tình trạng này không xảy ra quá thường xuyên. Phòng ngừa tốt sẽ giúp bé khỏe mạnh hơn và cha mẹ cũng bớt lo lắng. Dưới đây là cách biện pháp phòng ngừa hiệu quả mà phụ huynh nên nắm được, cụ thể như sau:

Duy trì thói quen vệ sinh hàng ngày

Một số việc nhỏ nhưng cần thiết có thể giảm đáng kể nguy cơ bé hắt hơi nhiều:

• Rửa tay trước khi bế hoặc chăm sóc bé.
• Thường xuyên thay khăn sữa, quần áo, ga giường để hạn chế bụi và vi khuẩn.
• Vệ sinh bình sữa, dụng cụ bú mút thật kỹ lưỡng.

Chú ý không gian sống quanh bé

Môi trường sạch và thoáng là yếu tố quan trọng giúp bé ít bị kích ứng đường hô hấp:

• Tránh để thú cưng tiếp xúc quá gần với trẻ sơ sinh, đặc biệt khi bé có dấu hiệu nhạy cảm.
• Không sử dụng các loại tinh dầu hoặc xịt phòng quá nồng trong phòng bé.
• Giữ nhiệt độ phòng ổn định, không để gió lùa trực tiếp vào nôi.

Bảo vệ bé khi ra ngoài

Khi đưa trẻ ra ngoài, đặc biệt là vào mùa lạnh hoặc môi trường nhiều khói bụi, cha mẹ nên:

• Che chắn nhẹ nhàng bằng khăn mỏng để hạn chế bụi bay trực tiếp vào mũi bé.
• Tránh những nơi đông người, đặc biệt là trong mùa dịch bệnh hô hấp.
• Giữ bé đủ ấm, đặc biệt vùng mũi - cổ - ngực.

Trẻ sơ sinh hắt hơi nhiều​ phần lớn là phản xạ sinh lý bình thường, giúp bé làm sạch đường thở và thích nghi với môi trường mới. Cha mẹ chỉ cần theo dõi, giữ không gian sống trong lành và chăm sóc bé đúng cách. Tuy nhiên, nếu hắt hơi kèm theo sốt, khó thở, dịch mũi bất thường hay bú kém, hãy đưa trẻ đi khám ngay để tránh biến chứng. Bình tĩnh quan sát và chăm sóc khoa học sẽ là chìa khóa bảo vệ sức khỏe bé yêu.