Trẻ không dung nạp lactose: 7 dấu hiệu dễ nhận biết, cha mẹ cần lưu ý để bé phát triển khỏe mạnh

Khi bé thường xuyên quấy khóc, tiêu chảy hoặc đầy bụng sau khi uống sữa, nhiều cha mẹ lo lắng không biết con có bị không dung nạp lactose hay không. Bài viết này sẽ giúp bạn nhận biết các dấu hiệu trẻ sơ sinh không dung nạp lactose, nguyên nhân, ảnh hưởng đến tăng trưởng và cách chăm sóc phù hợp để bé vẫn phát triển khỏe mạnh.

Dấu hiệu trẻ không dung nạp lactose

Trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ bị không dung nạp lactose có thể có nhiều biểu hiện dễ nhầm với rối loạn tiêu hóa thông thường. Dưới đây là những dấu hiệu thường gặp mà cha mẹ cần lưu ý:

Bé quấy khóc sau khi bú sữa

Sau khi bú khoảng 30 - 60 phút, bé có thể khó chịu, ưỡn người hoặc khóc dai dẳng, cha mẹ nên lưu ý. Tuy nhiên ở trẻ bú mẹ hoàn toàn, tình trạng bất dung nạp lactose thực sự rất hiếm.

Bụng căng, sôi bụng và đánh hơi nhiều

Khi lượng lactose chưa được hấp thu, vi khuẩn trong ruột sẽ lên men và sinh khí, khiến bụng bé trướng to, phát ra tiếng sôi hoặc có cảm giác “ồn ào”. Đây là một trong những biểu hiện của trẻ không dung nạp lactose rất điển hình.

Tiêu chảy loãng, phân có bọt hoặc mùi chua

Đây là biểu hiện phổ biến nhất của trẻ không dung nạp lactose. Khi đường lactose không tiêu hóa được, nó kéo nước vào ruột, khiến phân bé loãng, có bọt và mùi chua. Nếu tiêu chảy kéo dài, bé dễ bị mất nước và mệt mỏi.

Từ chối bú hoặc bỏ bú sớm

Trong một số trường hợp, đặc biệt là khi bé có nhiều biểu hiện tiêu hóa khác. Bé có thể bú vài phút rồi từ chối hoặc tỏ ra khó chịu, tuy nhiên từ chối bú sớm không phải là dấu hiệu đặc hiệu để chỉ riêng cho bất dung nạp lactose.

Nôn trớ nhẹ sau khi uống sữa

Một số bé có phản xạ nôn trớ nhẹ sau khi bú, nhất là khi uống sữa chứa nhiều lactose. Tình trạng này xảy ra do dạ dày và ruột chịu áp lực từ lượng khí và dịch dư thừa.

Không tăng cân đều hoặc sụt cân nhẹ

Do hấp thu kém và năng lượng nạp vào thấp hơn bình thường, bé có thể chậm tăng cân. Đây là lý do khiến nhiều phụ huynh lo lắng về việc trẻ bất dung nạp lactose có tăng cân không. Việc theo dõi cân nặng định kỳ là rất quan trọng để sớm phát hiện bất thường.

Dấu hiệu kéo dài sau mỗi lần uống sữa

Nếu các triệu chứng trên tái diễn thường xuyên sau mỗi lần bé uống sữa, đặc biệt là sữa bò hoặc sữa công thức, cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được kiểm tra và xác định nguyên nhân chính xác.

Lưu ý: Các biểu hiện trên có thể giống với dị ứng đạm sữa bò, vì vậy cha mẹ cần phân biệt rõ. Dị ứng là phản ứng miễn dịch, còn không dung nạp lactose là rối loạn tiêu hóa do thiếu men lactase.

Nguyên nhân trẻ không dung nạp lactose và khi nào bé sẽ hết?

Không dung nạp lactose ở trẻ có thể đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau, chủ yếu là:

• Thiếu men lactase bẩm sinh (hiếm gặp): Do yếu tố di truyền khiến cơ thể bé không thể sản sinh đủ enzyme lactase.
• Giảm men lactase tạm thời sau bệnh đường ruột: Sau tiêu chảy hoặc nhiễm virus, niêm mạc ruột bị tổn thương khiến khả năng tiết lactase giảm. Đây là nguyên nhân phổ biến ở trẻ nhỏ.
• Giảm lactase theo độ tuổi: Khi lớn hơn, lượng men lactase tự nhiên giảm dần, khiến khả năng tiêu hóa sữa kém đi.

Vậy bé bị bất dung nạp lactose bao lâu thì hết?

• Nếu nguyên nhân là tạm thời (sau nhiễm khuẩn hoặc tiêu chảy), tình trạng này có thể cải thiện trong vài tuần đến vài tháng khi ruột hồi phục.
• Trường hợp bẩm sinh, việc dung nạp lại lactose thường khó khăn hơn và cần điều chỉnh chế độ ăn lâu dài.

Trẻ bất dung nạp lactose có tăng cân được không?

Không phải trẻ nào không dung nạp lactose cũng chậm tăng cân. Tuy nhiên, nếu bé thường xuyên bị tiêu chảy, chướng bụng hoặc bỏ bú, việc tăng cân có thể chậm hơn so với bình thường.

Cha mẹ nên:

• Quan sát cân nặng của bé mỗi tháng, đối chiếu với biểu đồ tăng trưởng của WHO.
• Nếu sử dụng sữa công thức cần được bác sĩ chỉ định và hướng dẫn.
• Cho bé bú lượng nhỏ nhưng chia thành nhiều cữ để giảm gánh nặng cho hệ tiêu hóa.
• Khi bé ăn dặm, nên kết hợp thêm thực phẩm giàu canxi tự nhiên như cá hồi, rau xanh, sữa chua ít lactose.

Đa số người bị không dung nạp lactose vẫn có thể tiêu thụ một lượng nhỏ lactose (khoảng 12g, tương đương 1 cốc sữa) mà không gặp triệu chứng nghiêm trọng.

Cách chăm sóc và dinh dưỡng cho trẻ không dung nạp lactose

Khi biết con bị không dung nạp lactose, cha mẹ không nên quá lo lắng. Việc điều chỉnh chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ giúp bé giảm khó chịu mà vẫn đảm bảo phát triển toàn diện.
Một số mẹo chăm sóc an toàn và hiệu quả:

• Giảm lượng sữa trong mỗi cữ bú: Cho bé uống lượng sữa nhỏ hơn, chia thành nhiều lần trong ngày để giảm triệu chứng.
• Kết hợp sữa với thức ăn rắn: Khi bé đủ tuổi ăn dặm, có thể cho bé uống sữa cùng bữa ăn để làm chậm quá trình hấp thu lactose, giúp cơ thể dễ chịu hơn.
• Sử dụng sản phẩm sữa không chứa lactose: Hiện nay, có nhiều loại sữa công thức đặc biệt dành cho trẻ không dung nạp lactose, hoặc sữa được bổ sung enzyme lactase. Cha mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ nhi trước khi đổi sữa.
• Bổ sung men lactase theo hướng dẫn y tế: Một số trường hợp có thể sử dụng men lactase hỗ trợ tiêu hóa lactose. Tuy nhiên, việc này cần được chỉ định bởi bác sĩ để tránh lạm dụng.
• Đảm bảo bổ sung canxi và vitamin D: Nếu giảm lượng sữa bò, cần bổ sung thêm thực phẩm giàu canxi (đậu nành, rau cải xanh, cá nhỏ ăn cả xương) hoặc sữa chua ít lactose.
• Theo dõi và ghi nhật ký triệu chứng: Ghi lại thời điểm, loại sữa và phản ứng của bé giúp bác sĩ dễ đánh giá mức độ và nguyên nhân.

Nếu bé tiêu chảy kéo dài, giảm cân, hoặc có dấu hiệu mất nước (môi khô, ít đi tiểu), cần đưa đến cơ sở y tế để được kiểm tra chuyên sâu.

Phòng ngừa và theo dõi sức khỏe tiêu hóa của bé

Hiện nay, trẻ không dung nạp lactose chưa có vắc xin đặc hiệu để phòng bệnh. Tuy nhiên, cha mẹ hoàn toàn có thể giảm nguy cơ tổn thương ruột và hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh cho bé thông qua việc xây dựng chế độ dinh dưỡng cân bằng, vệ sinh ăn uống an toàn, và tiêm phòng đầy đủ các bệnh nhiễm trùng đường ruột theo khuyến nghị của bác sĩ nhi khoa.

Duy trì sức khỏe tiêu hóa ổn định không chỉ giúp bé hấp thu dinh dưỡng tốt hơn mà còn hạn chế tình trạng rối loạn tiêu hóa tạm thời, vốn là nguyên nhân phổ biến dẫn đến bất dung nạp lactose ở trẻ nhỏ. Cha mẹ nên theo dõi phản ứng của bé sau mỗi bữa ăn, đảm bảo bé được bú và ăn dặm đúng cách, đồng thời sắp xếp lịch tiêm chủng định kỳ để bảo vệ toàn diện sức khỏe của bé.

Không dung nạp lactose không phải bệnh lý nguy hiểm, nhưng có thể ảnh hưởng đến sự thoải mái và hấp thu dinh dưỡng của bé. Nhận biết sớm biểu hiện của trẻ không dung nạp lactose, điều chỉnh chế độ ăn phù hợp và tham khảo ý kiến bác sĩ sẽ giúp bé duy trì tăng trưởng bình thường và khỏe mạnh hơn mỗi ngày.