Dị ứng đạm sữa bò: Dấu hiệu và cách chăm sóc đúng

Nhiều cha mẹ thường băn khoăn liệu những biểu hiện như nổi mẩn đỏ, nôn trớ, hoặc tiêu chảy ở trẻ có phải là dấu hiệu của dị ứng đạm sữa bò hay không. Việc nhận biết sớm và có hướng xử lý kịp thời không chỉ giúp giảm bớt khó chịu cho bé mà còn ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. 

Dị ứng đạm sữa bò là gì?

Dị ứng đạm sữa bò là phản ứng quá mẫn của hệ miễn dịch cơ thể đối với một hoặc nhiều loại protein có trong sữa bò. Khi trẻ bị dị ứng, hệ miễn dịch nhầm lẫn các protein này là mối đe dọa và tạo ra kháng thể để chống lại chúng, dẫn đến các phản ứng viêm và triệu chứng dị ứng. 

Tình trạng này phổ biến nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, đặc biệt là những bé được nuôi bằng sữa công thức từ sữa bò bệnh có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn và cần được chẩn đoán, quản lý bởi bác sĩ.

Nguyên nhân gây dị ứng đạm sữa bò

Hệ tiêu hóa và hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ chưa hoàn thiện, khiến chúng dễ phản ứng với các protein lớn từ bên ngoài, bao gồm cả đạm trong sữa bò. 

Có hai loại protein chính trong sữa bò gây dị ứng:

• Casein: Chiếm khoảng 80% protein trong sữa bò, là protein đông vón trong dạ dày.
• Whey: Chiếm 20% còn lại, là protein hòa tan.

Phản ứng xảy ra khi hệ miễn dịch tạo ra kháng thể IgE hoặc các phản ứng miễn dịch không qua IgE chống lại các protein này.

Các dạng dị ứng đạm sữa bò

Dị ứng đạm sữa bò được chia thành hai dạng chính dựa trên cơ chế miễn dịch:

• Dị ứng tức thì (qua trung gian IgE): Phản ứng xảy ra rất nhanh, thường trong vòng vài phút đến vài giờ sau khi tiếp xúc. Triệu chứng thường nặng và rõ ràng hơn, có thể bao gồm nổi mề đay, sưng mặt/môi, nôn mửa dữ dội, khó thở, thậm chí sốc phản vệ (rất hiếm).
• Dị ứng chậm (không qua trung gian IgE): Phản ứng xảy ra chậm hơn, có thể vài giờ hoặc thậm chí vài ngày sau khi tiếp xúc. Triệu chứng thường nhẹ hơn, khó nhận biết hơn và liên quan chủ yếu đến hệ tiêu hóa (nôn trớ, tiêu chảy, phân có máu hoặc chất nhầy, táo bón kém tăng cân.

Việc phân biệt được dạng dị ứng giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán và phác đồ quản lý phù hợp nhất cho trẻ.

Dấu hiệu nhận biết dị ứng đạm sữa bò

Nhận biết kịp thời các triệu chứng của dị ứng đạm sữa bò là cực kỳ quan trọng để can thiệp, giảm bớt sự khó chịu cho bé và đảm bảo bé vẫn nhận được đủ dinh dưỡng cần thiết. 

Các nhóm triệu chứng phổ biến

Triệu chứng có thể rất đa dạng, xuất hiện ở nhiều hệ cơ quan khác nhau:

• Triệu chứng trên da: Nổi mề đay, phát ban, chàm (eczema), sưng phù. Đây là dấu hiệu cần đặc biệt lưu ý vì có thể ảnh hưởng đến đường thở.
• Triệu chứng về tiêu hóa: Nôn trớ thường xuyên/trào ngược dạ dày thực quản, tiêu chảy, táo bón mãn tính, đau bụng, đầy hơi, quấy khóc, kém tăng cân/suy dinh dưỡng.
• Triệu chứng về hô hấp: Khò khè, thở rít, sổ mũi, nghẹt mũi mãn tính, ho dai dẳng.
• Triệu chứng tổng thể (ít gặp hơn): Sốc phản vệ (phản ứng dị ứng nghiêm trọng nhất, đe dọa tính mạng, thường xảy ra rất nhanh sau khi tiếp xúc. Thiếu máu (do mất máu qua đường tiêu hóa nếu có phân có máu).

Nếu trẻ có một hoặc nhiều triệu chứng trên, cha mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ nhi khoa hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được thăm khám và chẩn đoán chính xác. 

Quản lý dị ứng đạm sữa bò hiệu quả

Sau khi đã hiểu rõ về dị ứng đạm sữa bò và cách nhận biết các dấu hiệu, việc quản lý chủ yếu tập trung vào việc loại bỏ đạm sữa bò khỏi chế độ ăn của trẻ.

• Đối với trẻ bú mẹ hoàn toàn: Mẹ cần loại bỏ hoàn toàn sữa bò và sản phẩm từ sữa khỏi chế độ ăn. Đồng thời, nên tham vấn chuyên gia dinh dưỡng để đảm bảo đủ canxi và vitamin D.
• Đối với trẻ bú sữa công thức: Thay thế sữa công thức từ sữa bò bằng sữa thủy phân toàn phần (EHF) - lựa chọn đầu tay với protein sữa bò được cắt nhỏ, hoặc sữa công thức axit amin (AAF) cho trẻ dị ứng nặng hơn, nơi protein được phân tách hoàn toàn thành axit amin.Không dùng sữa đậu nành, sữa hạt/thực vật khác cho trẻ sơ sinh nếu không có chỉ định của bác sĩ.
• Chế độ ăn dặm: Loại bỏ tất cả thực phẩm chứa sữa bò và chế phẩm từ sữa. Đọc kỹ nhãn mác thực phẩm chế biến sẵn để tránh thành phần ẩn chứa đạm sữa bò (ví dụ: Whey, casein, lactose). Cung cấp đa dạng thực phẩm từ các nhóm khác để đảm bảo đủ dinh dưỡng.
• Theo dõi và tái khám định kỳ: Theo dõi cân nặng, chiều cao, và sự phát triển của trẻ. Tái khám định kỳ để đánh giá mức độ dung nạp và cân nhắc việc thử thách lại sữa bò khi trẻ lớn hơn (thường sau 1 tuổi hoặc theo chỉ định bác sĩ) vì nhiều trẻ có thể tự khỏi dị ứng.
• Quản lý các triệu chứng cấp tính: Với các trường hợp dị ứng nặng hoặc sốc phản vệ, cha mẹ cần được hướng dẫn sử dụng thuốc cấp cứu và biết cách xử lý tình huống khẩn cấp.

Việc quản lý dị ứng đạm sữa bò đòi hỏi sự kiên nhẫn và tuân thủ chặt chẽ, cha mẹ cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để nhận được lời khuyên, đảm bảo an toàn và sự phát triển khỏe mạnh cho trẻ.

Câu hỏi thường gặp về dị ứng đạm sữa bò

Dị ứng đạm sữa bò là một chủ đề được nhiều phụ huynh quan tâm nhưng cũng tiềm ẩn không ít những hiểu lầm. Để có cái nhìn rõ ràng và chính xác hơn về căn bệnh này, dưới đây là tổng hợp những câu hỏi thường gặp cùng lời giải đáp chi tiết từ góc độ y khoa.

Dị ứng đạm sữa bò có nguy hiểm không?

Dị ứng đạm sữa bò có thể từ nhẹ đến nghiêm trọng. Các triệu chứng nhẹ (nổi mẩn, nôn trớ) thường không nguy hiểm tính mạng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp hiếm, đặc biệt là dạng dị ứng tức thì qua trung gian IgE, có thể gây sốc phản vệ, đe dọa tính mạng.

Trẻ dị ứng đạm sữa bò có tự khỏi không?

Có, nhiều trẻ bị dị ứng đạm sữa bò có thể tự khỏi khi lớn hơn, với khoảng 80 - 90% trẻ sẽ hết dị ứng vào 3 - 5 tuổi. Tuy nhiên, một số ít có thể tiếp tục dị ứng đến tuổi trưởng thành.

Trẻ bú mẹ hoàn toàn có bị dị ứng đạm sữa bò không?

Có. Mặc dù hiếm gặp, trẻ bú mẹ hoàn toàn vẫn có thể bị dị ứng đạm sữa bò. Điều này xảy ra khi protein sữa bò từ chế độ ăn của mẹ đi vào sữa mẹ và gây phản ứng ở trẻ. Trong trường hợp này, người mẹ cần kiêng hoàn toàn sữa bò và các sản phẩm từ sữa để triệu chứng của bé được cải thiện.

Dị ứng đạm sữa bò có phòng ngừa được không?

Hiện tại, chưa có phương pháp cụ thể nào để phòng ngừa hoàn toàn dị ứng đạm sữa bò. Tuy nhiên, việc cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời có thể giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh dị ứng nói chung, bao gồm dị ứng sữa bò. 

Nếu trẻ bị dị ứng đạm sữa bò, nên dùng sữa thay thế nào?

Không tự ý dùng sữa đậu nành, sữa hạt, sữa dê, hoặc sữa thực vật mà không có chỉ định bác sĩ. Lựa chọn an toàn nhất là sữa thủy phân toàn phần (EHF) hoặc sữa công thức axit amin (AAF). Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ để chọn loại sữa phù hợp nhất.

Dị ứng đạm sữa bò là một tình trạng cần được hiểu đúng và quản lý khoa học để đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh của trẻ. Nắm rõ các dấu hiệu, cách chẩn đoán và phương pháp chăm sóc sẽ giúp cha mẹ tự tin hơn trong hành trình nuôi con. 

Để chăm sóc sức khỏe toàn diện cho bé, ngoài dinh dưỡng hợp lý, cha mẹ đừng quên tiêm phòng đầy đủ theo lịch để phòng ngừa các bệnh lý nguy hiểm. Bạn có thể đọc thêm các bài viết chuyên sâu về dinh dưỡng trẻ em và lịch tiêm phòng tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu, hoặc tham khảo các loại vắc xin phù hợp với từng độ tuổi của bé.