Tiểu đường bị hoại tử chân: Dấu hiệu cảnh báo và cách xử lý sớm

Chăm sóc bàn chân ở bệnh nhân tiểu đường không đơn thuần là phòng tránh những vết trầy xước nhỏ. Một tổn thương da tưởng chừng đơn giản nếu không được theo dõi kỹ lưỡng có thể trở thành điểm khởi đầu cho hoại tử. Vậy tiểu đường bị hoại tử chân xuất phát từ đâu, làm sao để phát hiện sớm và xử lý đúng cách?

Tiểu đường bị hoại tử chân do nguyên nhân nào?

Biến chứng hoại tử bàn chân ở người tiểu đường là hậu quả của nhiều yếu tố bệnh sinh kết hợp:

• Tổn thương thần kinh ngoại biên khiến người bệnh không cảm nhận được đau khi chân bị chấn thương hoặc trầy xước.
• Thiếu máu nuôi mô do xơ vữa động mạch chi dưới, làm cho các vết thương khó lành và dễ nhiễm trùng.
• Rối loạn miễn dịch và đề kháng kém, khiến các vi khuẩn xâm nhập dễ dàng hơn, đặc biệt ở các vùng da bị chai sạn, kẽ chân, móng chân.

Khi các yếu tố này hội tụ, chỉ một vết phỏng nhẹ do giày chật hoặc vết cắt khi cắt móng không đúng cách cũng có thể dẫn đến nhiễm trùng mô mềm, hoại tử mô dưới da, và nhanh chóng lan rộng nếu không được can thiệp kịp thời.

Dấu hiệu nhận biết hoại tử chân ở bệnh nhân tiểu đường

Không ít bệnh nhân đái tháo đường phát hiện hoại tử chân khi tổn thương đã tiến triển nặng, vì triệu chứng ban đầu thường không rõ ràng. Người bệnh cần đặc biệt lưu ý các dấu hiệu sau:

• Da bàn chân đổi màu: Sẫm lại, tím tái hoặc đen.
• Vết loét không lành sau 7 - 10 ngày, có dịch mủ hoặc mùi hôi.
• Sưng nề, đau nhức sâu trong mô mềm (dù người bệnh có thể không cảm giác rõ).
• Móng chân bị viêm đỏ, tụ mủ hoặc bong tróc bất thường.
• Mạch máu mu chân không bắt được, da chân lạnh, tím.

Một số trường hợp tiểu đường bị hoại tử chân chỉ biểu hiện bằng vết rạn nứt nhỏ ở gót chân hoặc vùng da bong tróc nhẹ, nhưng khi thăm khám đã có nhiễm trùng lan rộng tới mô xung quanh. Chính vì vậy, việc kiểm tra bàn chân mỗi ngày là nguyên tắc sống còn với người bệnh.

Khi nào cần nhập viện?

Bệnh nhân cần đến ngay cơ sở y tế nếu có một trong các dấu hiệu sau:

• Sốt, ớn lạnh đi kèm vết loét chân sưng, tấy đỏ.
• Mủ chảy ra từ vết thương, kèm mùi hôi thối.
• Vùng tổn thương chuyển màu đen hoặc có dấu hiệu phân tách mô.
• Đau sâu vùng xương bàn chân, nghi ngờ viêm tủy xương.
• Đường huyết tăng cao kéo dài dù tuân thủ điều trị.

Tiểu đường bị hoại tử chân tiến triển rất nhanh, đặc biệt khi có nhiễm trùng nặng. Việc điều trị chậm trễ có thể khiến bệnh nhân đối mặt với nguy cơ đoạn chi trong vòng vài ngày.

Điều trị hoại tử chân ở bệnh nhân tiểu đường

Phác đồ điều trị tùy thuộc vào mức độ tổn thương mô, tình trạng nhiễm trùng và toàn trạng người bệnh. Nguyên tắc chung bao gồm:

Kiểm soát đường huyết chặt chẽ

Dù không gây ra hoại tử trực tiếp, đường huyết cao làm ức chế khả năng liền vết thương và tăng nguy cơ nhiễm trùng. Người bệnh có thể cần điều chỉnh liều insulin, thêm thuốc uống hoặc sử dụng bơm insulin tạm thời.

Kháng sinh phổ rộng

Khi có dấu hiệu nhiễm trùng, bác sĩ sẽ sử dụng kháng sinh đường tĩnh mạch. Lựa chọn kháng sinh dựa trên kết quả cấy vi khuẩn, nhưng ban đầu thường dùng nhóm cephalosporin, carbapenem hoặc phối hợp beta-lactam với ức chế beta-lactamase.

Can thiệp ngoại khoa

Can thiệp ngoại khoa đóng vai trò quan trọng trong xử trí các biến chứng nhiễm trùng nặng, đặc biệt khi điều trị nội khoa không còn hiệu quả. Một số phương pháp can thiệp ngoại khoa có thể kể đến như:

• Cắt lọc mô hoại tử.
• Dẫn lưu mủ hoặc tháo ổ áp xe.
• Trong trường hợp nặng: Đoạn chi bán phần hoặc toàn phần để ngăn nhiễm trùng lan rộng.

Phòng ngừa hoại tử chân ở người tiểu đường

Để không phải đối mặt với biến chứng nghiêm trọng này, người bệnh cần:

• Kiểm tra bàn chân mỗi ngày, chú ý cả gót, kẽ ngón và móng chân.
• Không đi chân trần, luôn mang giày mềm, vừa vặn, không bó sát.
• Không tự ý cắt móng sâu, không xử lý vết chai bằng vật nhọn.
• Giữ da chân khô ráo, sạch sẽ, tránh nhiễm nấm kẽ và nấm móng.
• Khám chuyên khoa định kỳ, đặc biệt nếu đã từng loét chân.

Ngoài ra, bệnh nhân cần kiểm soát tốt huyết áp, mỡ máu, ngưng hút thuốc lá và duy trì chỉ số đường huyết ổn định theo mục tiêu điều trị cá thể.

Tiểu đường bị hoại tử chân không chỉ là biến chứng tại chỗ mà còn là dấu hiệu của tình trạng bệnh đã tiến triển nguy hiểm. Việc chủ động phát hiện sớm, điều trị kịp thời và chăm sóc bàn chân đúng cách có thể giúp ngăn ngừa hậu quả nghiêm trọng như nhiễm trùng huyết hoặc đoạn chi. Nếu người bệnh có bất kỳ tổn thương nào ở chân không lành trong vài ngày, cần đến cơ sở y tế chuyên khoa để được đánh giá toàn diện và xử trí đúng theo phác đồ. Bàn chân là “mạch sống” trong điều trị tiểu đường, hãy bảo vệ chúng mỗi ngày.