Tiêm chủng có bắt buộc không? Lưu ý gì khi tiêm chủng?

Tiêm chủng là một trong những biện pháp y tế quan trọng giúp bảo vệ con người khỏi các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Tuy nhiên, nhiều người vẫn thắc mắc: "Tiêm chủng có bắt buộc không?" và có những lưu ý gì để đảm bảo an toàn khi tiêm chủng? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết này nhé!

Tiêm chủng có bắt buộc không?

Tại Việt Nam, Bộ Y tế khuyến cáo tiêm chủng đầy đủ theo Chương trình Tiêm chủng mở rộng. Một số loại vắc xin được yêu cầu theo quy định, đặc biệt đối với trẻ em và phụ nữ mang thai. Tuy nhiên, việc tiêm chủng không mang tính cưỡng chế bắt buộc, mà phụ thuộc vào ý thức và trách nhiệm của từng cá nhân. Các vắc xin này giúp ngăn ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B, lao, bại liệt,...

Bên cạnh đó, có nhiều loại vắc xin không bắt buộc nhưng được khuyến khích tiêm để bảo vệ sức khỏe, như vắc xin phòng cúm, HPV (ngừa ung thư cổ tử cung), thủy đậu, viêm phổi do phế cầu,... Việc tiêm các loại vắc xin này tùy thuộc vào nhu cầu và điều kiện của mỗi cá nhân.

Vậy có trường hợp nào bắt buộc phải tiêm chủng không? Theo quy định của Bộ Y tế, trẻ em cần tiêm đủ các loại vắc xin theo chương trình TCMR. Nếu không, trẻ có thể gặp khó khăn khi nhập học hoặc đi du lịch nước ngoài, do nhiều quốc gia yêu cầu chứng nhận tiêm chủng. Tóm lại, tiêm chủng vừa có tính bắt buộc vừa có tính tự nguyện, nhưng dù ở hình thức nào thì cũng đều mang lại lợi ích lớn cho sức khỏe cá nhân và cộng đồng.

Tại sao phải tiêm chủng, đặc biệt cho trẻ sơ sinh?

Sau khi giải đáp được thắc mắc tiêm chủng có bắt buộc không, ta cùng tìm hiểu tầm quan trọng của chúng với sức khỏe. Tiêm chủng không chỉ giúp bảo vệ cá nhân khỏi bệnh tật mà còn có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh. Đặc biệt, với trẻ sơ sinh – đối tượng có hệ miễn dịch còn yếu – tiêm chủng là lá chắn bảo vệ đầu tiên khỏi các bệnh nguy hiểm:

Bảo vệ bản thân khỏi bệnh truyền nhiễm

Cơ thể con người có khả năng tự sản sinh kháng thể để chống lại bệnh tật, nhưng điều này chỉ xảy ra khi đã từng tiếp xúc với mầm bệnh. Tiêm vắc xin giúp tạo ra kháng thể mà không cần phải mắc bệnh trước đó. Điều này cực kỳ quan trọng vì nhiều bệnh truyền nhiễm có thể gây hậu quả nghiêm trọng, thậm chí tử vong, như sởi, bạch hầu, ho gà, uốn ván…

Trẻ sơ sinh có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, nếu mắc bệnh thì dễ bị biến chứng nặng. Vì vậy, tiêm chủng là biện pháp chủ động giúp trẻ có sức đề kháng ngay từ những năm đầu đời.

Tiết kiệm chi phí

Tiêm chủng có bắt buộc không? Không, tuy nhiên thực tế nếu bạn tuân thủ các hướng dẫn tiêm phòng cho bé, chi phí không quá lớn so với việc phải điều trị bệnh sau đó. Một số bệnh như viêm gan B, viêm não Nhật Bản, cúm, thủy đậu có thể gây ra biến chứng nghiêm trọng, dẫn đến việc phải nhập viện điều trị dài ngày, thậm chí tàn tật suốt đời.

Việc tiêm vắc xin giúp ngăn ngừa bệnh, giảm thiểu số lần phải nhập viện và chi phí y tế. Điều này không chỉ giúp gia đình tiết kiệm mà còn giảm gánh nặng lên hệ thống y tế của quốc gia.

Bảo vệ cộng đồng

Tiêm chủng không chỉ giúp bảo vệ bản thân mà còn giúp hạn chế sự lây lan của bệnh tật trong cộng đồng. Khi một tỷ lệ lớn dân số được tiêm chủng, vi-rút và vi khuẩn gây bệnh sẽ khó có cơ hội phát triển và lây nhiễm. Một số bệnh như sởi, bại liệt từng là nỗi ám ảnh trong quá khứ, nhưng nhờ chương trình tiêm chủng mở rộng, số ca mắc bệnh đã giảm đáng kể.

Nếu tỷ lệ tiêm chủng giảm, dịch bệnh có thể quay trở lại, gây nguy hiểm cho những người chưa có miễn dịch. Đặc biệt, tiêm chủng còn giúp bảo vệ những người không thể tiêm vắc xin, chẳng hạn như trẻ sơ sinh chưa đủ tuổi tiêm hoặc những người có bệnh lý nền không thể tiêm chủng.

Hỗ trợ khả năng phát triển toàn diện cho trẻ

Trẻ bị bệnh trong giai đoạn đầu đời có thể ảnh hưởng đến sự phát triển về thể chất và trí tuệ. Ví dụ, trẻ mắc sởi có nguy cơ suy dinh dưỡng, viêm phổi, viêm màng não; trẻ mắc bại liệt có thể bị liệt suốt đời. Việc tiêm vắc xin giúp trẻ phát triển khỏe mạnh, ít ốm vặt, ít phải nghỉ học do bệnh tật. Nhờ đó, trẻ có thể tham gia đầy đủ các hoạt động học tập, vui chơi, giúp hình thành nền tảng tốt cho tương lai.

Lưu ý gì khi tiêm chủng?

Đọc đến đây, bạn không còn thắc mắc tiêm chủng có bắt buộc không, nhưng câu hỏi lớn hơn là lưu ý gì khi thực hiện tiêm phòng. Để đảm bảo an toàn khi tiêm chủng, có một số điều quan trọng mà bạn cần lưu tâm trước, trong và sau khi tiêm:

Trước khi tiêm chủng

Kiểm tra sức khoẻ trước tiêm luôn là một trong những giai đoạn quan trọng nhất trong quy trình tiêm:

• Kiểm tra sức khỏe: Trẻ cần được bác sĩ khám sàng lọc trước khi tiêm để đảm bảo đủ điều kiện tiêm chủng.

• Hỏi ý kiến bác sĩ: Nếu trẻ có tiền sử dị ứng, sốt cao, hoặc mắc các bệnh lý nền, cần báo ngay cho bác sĩ.

• Đảm bảo trẻ ăn uống đầy đủ: Trẻ sơ sinh nên được bú mẹ trước khi tiêm để tránh bị hạ đường huyết.

Trong khi tiêm chủng

Với người lớn, quá trình tiêm diễn ra dễ dàng hơn. Với trẻ con, đặc biệt là trẻ sơ sinh phụ huynh cần hỗ trợ đội ngũ y bác sĩ để bé không “vùng vẫy” khi tiêm:

• Giữ tâm lý bình tĩnh: Một số trẻ có thể sợ hãi khi tiêm, cha mẹ nên trấn an để trẻ cảm thấy thoải mái hơn.

• Theo dõi phản ứng tức thì: Sau khi tiêm, cần ở lại cơ sở y tế ít nhất 30 phút để theo dõi các phản ứng tức thì như sốc phản vệ, khó thở, phát ban...

Sau khi tiêm chủng

Hiện tượng sốc phản vệ sau tiêm hiện nay khá hiếm. Bởi các vắc xin phổ biến đều được kiểm nghiệm lâm sàng và phù hợp với nhiều dạng cơ địa. Tuy nhiên theo dõi và xử lý các tình huống phát sinh luôn phải được thực hiện:

• Quan sát trẻ ít nhất 24 - 48 giờ: Một số phản ứng nhẹ có thể xảy ra như sốt, sưng đau tại vị trí tiêm, quấy khóc,… Nếu có dấu hiệu nghiêm trọng như sốt cao không giảm, co giật, khó thở, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay.

• Không chườm đá trực tiếp hoặc đắp lá thuốc lên vết tiêm: Điều này có thể gây nhiễm trùng hoặc làm vết tiêm sưng to hơn.

• Duy trì lịch tiêm chủng: Tiêm đúng lịch là rất quan trọng để đảm bảo trẻ có miễn dịch đầy đủ. Nếu lỡ bỏ lỡ một mũi, cần tham khảo bác sĩ để tiêm bù càng sớm càng tốt.

Hiện nay Trung tâm Tiêm chủng Long Châu được biết đến với tên tuổi uy tín trong tiêm chủng. Bạn có thể chọn vắc xin với giá cả hợp lý được niêm yết công khai trên website của Trung tâm. Để biết thêm thông tin về tình trạng vắc xin, quy trình tiêm chủng, bạn có thể truy cập website chính thức của Trung tâm Tiêm chủng Long Châu. Đội ngũ bác sĩ lành nghề, chăm sóc tận tình bạn và gia đình trước, trong và sau khi tiêm phòng.

Vậy, tiêm chủng có bắt buộc không? Tiêm chủng không bắt buộc đối với tất cả mọi người, nhưng một số loại vắc xin trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng (TCMR) là bắt buộc đối với trẻ em và phụ nữ mang thai theo quy định của Bộ Y tế. Dù là bắt buộc hay không, việc tiêm chủng vẫn mang lại lợi ích lớn trong việc phòng bệnh, bảo vệ bản thân và cộng đồng. Đừng bỏ lỡ những mũi tiêm quan trọng cho bản thân và gia đình. Hãy luôn theo dõi lịch tiêm chủng và thực hiện đầy đủ để có một cuộc sống khỏe mạnh hơn nhé!