Thực đơn cho người xạ trị: Ăn gì để phục hồi nhanh và giảm tác dụng phụ?

Xạ trị là một phần quan trọng trong điều trị ung thư nhưng thường đi kèm với nhiều tác dụng phụ ảnh hưởng đến sức khỏe và dinh dưỡng của người bệnh. Một chế độ ăn uống hợp lý có thể giúp cải thiện thể trạng, tăng cường miễn dịch và hỗ trợ quá trình phục hồi hiệu quả hơn. Bài viết dưới đây sẽ gợi ý thực đơn phù hợp giúp người xạ trị ăn ngon miệng và khỏe mạnh mỗi ngày.

Lời khuyên dinh dưỡng về thực đơn cho người xạ trị

Việc điều chỉnh chế độ ăn uống một cách phù hợp có thể giúp người bệnh hồi phục tốt hơn trong quá trình xạ trị. 

Dưới đây là một số lời khuyên dinh dưỡng trong giai đoạn điều trị này:

Tăng cường protein và chất béo lành mạnh

Khi xạ trị, cơ thể cần nhiều protein và chất béo tốt để duy trì khối cơ và hỗ trợ quá trình lành thương.

• Protein: Giúp tái tạo mô, duy trì cơ bắp, từ đó phục hồi tổn thương do tia xạ gây ra.
• Chất béo lành mạnh (hay còn gọi là chất béo không bão hòa): Có tác dụng chống viêm và tăng cường chức năng miễn dịch.
• Thực phẩm giàu protein nên bổ sung: Trứng, bơ đậu phộng, sữa và các sản phẩm từ sữa, thịt, gia cầm và cá.
• Nguồn chất béo tốt: Dầu ô liu, quả bơ, các loại hạt, hạt lanh, hạt chia,….

Bổ sung carbohydrate (tinh bột) 

Tinh bột phức hợp là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể, đặc biệt cần thiết trong quá trình xạ trị. Người bệnh nên ưu tiên các carbohydrate lành mạnh từ rau củ quả, ngũ cốc nguyên cám thay vì tinh bột tinh luyện. Những loại thực phẩm này không chỉ cung cấp năng lượng mà còn bổ sung thêm chất xơ, vitamin và khoáng chất quan trọng.

Tăng lượng calo và chất lỏng

Trong quá trình xạ trị, nhu cầu năng lượng của cơ thể tăng cao để phục hồi các mô bị tổn thương. Vì vậy, người bệnh nên tăng lượng calo nạp vào hàng ngày để hỗ trợ quá trình phục hồi.

Mất nước mức độ nhẹ đến vừa là tình trạng phổ biến ở bệnh nhân xạ trị. Việc duy trì đủ nước giúp cải thiện mức năng lượng và hỗ trợ hoạt động của các cơ quan.

Ngoài nước lọc, người bệnh có thể bổ sung thêm bằng nước trái cây, nước hầm xương, nước điện giải hoặc kem đá nếu khó uống nước trực tiếp.

Đảm bảo bổ sung đủ vitamin và khoáng chất

Một số vitamin và khoáng chất thiết yếu có vai trò hỗ trợ miễn dịch và thúc đẩy quá trình phục hồi mô. Người bệnh có thể bổ sung qua thực đơn hàng ngày, tuy nhiên trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thêm viên uống bổ sung.

Cách duy trì dinh dưỡng khi bệnh nhân xạ trị không muốn ăn

Trong quá trình xạ trị, cảm giác chán ăn là tình trạng phổ biến. Tuy nhiên, vẫn có những cách giúp người bệnh đảm bảo cơ thể được cung cấp đủ dưỡng chất ngay cả khi không có cảm giác thèm ăn.

Ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày

Nếu cảm thấy khó ăn một bữa lớn hoặc không thấy ngon miệng, hãy chia nhỏ khẩu phần thành các bữa ăn nhẹ, rải đều trong ngày. Đồng thời, nên giữ sẵn đồ ăn vặt lành mạnh trong túi xách hoặc xe hơi như bánh ngũ cốc, hạt dinh dưỡng, thanh protein,… để ăn khi cảm thấy đói bất chợt.

Bổ sung protein bằng dạng lỏng

Sử dụng bột protein pha vào sinh tố, sữa hoặc nước ép là một cách dễ dàng để tăng lượng calo và dinh dưỡng. Khi cảm giác thèm ăn giảm, việc uống một ly sinh tố giàu dưỡng chất thường dễ chịu hơn so với việc ăn một bữa lớn.

Ăn các món mềm, dễ nuốt

Nếu vùng miệng hoặc họng là nơi được chiếu xạ, người bệnh có thể gặp phải tình trạng loét miệng, đau rát, khó nuốt. Lúc này, người bệnh nên ưu tiên thực phẩm mềm như cháo, súp, sinh tố, nước hầm xương hoặc các món nghiền nhuyễn để dễ ăn và dễ tiêu hóa hơn.

Ăn cùng bạn bè, người thân

Biến giờ ăn thành khoảng thời gian thư giãn bằng cách ăn cùng người thân hoặc bạn bè, tổ chức bữa ăn tại nhà hoặc buổi picnic nhẹ ở công viên. Sự vui vẻ khi trò chuyện có thể giúp người bệnh quên đi cảm giác khó ăn, giúp tinh thần thoải mái và dễ tiếp nhận thức ăn hơn.

Đảm bảo nạp đủ năng lượng và dưỡng chất là chìa khóa để hỗ trợ phục hồi trong quá trình xạ trị. Dù ăn ít, hãy chọn thực phẩm giàu dinh dưỡng và đừng ngần ngại thay đổi hình thức ăn uống sao cho phù hợp với thể trạng hiện tại của bạn.

Thực phẩm nên tránh trong quá trình xạ trị

Để giảm thiểu tác dụng phụ và hỗ trợ quá trình hồi phục, người đang xạ trị cần lưu ý hạn chế hoặc tránh một số nhóm thực phẩm sau:

Đường tinh luyện

Thực phẩm chứa nhiều đường tinh luyện như bánh kẹo, nước ngọt, đồ ăn nhanh,... không chỉ gây tăng đường huyết mà còn góp phần làm suy yếu hệ miễn dịch và thúc đẩy tình trạng viêm.

Chất béo không lành mạnh (trans fat, chất béo bão hòa)

Các loại chất béo xấu này thường có trong đồ chiên rán, thực phẩm công nghiệp, bánh quy đóng gói, snack,... có thể gây viêm và cản trở quá trình hồi phục của mô bị tổn thương.

Muối tinh luyện và natri từ thực phẩm chế biến sẵn

Tiêu thụ quá nhiều muối tinh luyện hoặc thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều natri có thể gây tích nước và ảnh hưởng đến huyết áp.

Người bệnh nên sử dụng muối một cách kiểm soát và ưu tiên muối chưa tinh luyện (như muối hồng Himalaya hoặc muối biển tự nhiên) theo khuyến nghị của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.

Rượu bia và đồ uống có cồn

Việc tiêu thụ quá nhiều rượu bia sẽ làm suy yếu gan, gây mất nước và cản trở khả năng hấp thu dưỡng chất.

Đồ ăn cay, chua hoặc dễ gây kích ứng hệ tiêu hóa

Các món cay nóng có thể làm nặng thêm triệu chứng buồn nôn, tiêu chảy, đau thắt bụng thường gặp trong quá trình xạ trị. Đặc biệt, nếu đang xạ trị vùng đầu cổ hoặc vùng bụng, nên tránh thực phẩm:

• Chua, có tính axit cao như nước cam, cà chua, giấm.
• Thực phẩm khô, dễ mắc cổ như bánh mì khô.
• Các loại rau họ cải như bắp cải, súp lơ, cải xoăn dễ gây đầy bụng.
• Nước uống có gas và thói quen uống bằng ống hút làm tăng nguy cơ chướng bụng.

Tóm lại, chế độ ăn trong thời gian xạ trị nên được điều chỉnh theo tình trạng sức khỏe cụ thể của mỗi người. Do đó, hãy trao đổi trực tiếp với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng thực đơn phù hợp, đảm bảo vừa đủ chất vừa giảm nguy cơ tác dụng phụ từ thực phẩm.

Hy vọng qua bài viết, bạn đã nắm được cách xây dựng thực đơn cho người xạ trị phục hồi nhanh và giảm tác dụng phụ. Đừng quên ghé Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được tư vấn tiêm phòng phù hợp!