Thoái hóa khớp háng ở người trẻ: Nguyên nhân và cách phòng ngừa hiệu quả

Thoái hóa khớp háng ở người trẻ là tình trạng ngày càng phổ biến do thói quen vận động sai cách, chấn thương do thể thao hoặc yếu tố di truyền. Việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn chức năng khớp và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân nào gây thoái hóa khớp háng ở người trẻ?

Thoái hóa khớp háng ở người trẻ từng được xem là hiếm gặp, nhưng hiện nay tỷ lệ mắc đang gia tăng, đặc biệt ở nhóm có lối sống năng động hoặc làm việc trong môi trường áp lực cao. Không chỉ là hệ quả của tuổi tác, thoái hóa khớp háng ở người trẻ thường khởi phát từ nhiều nguyên nhân dưới đây:

Chấn thương thể thao và tai nạn sinh hoạt

Ở người trẻ, đặc biệt là những người tham gia thể thao cường độ cao như bóng đá, chạy bộ đường dài, hoặc tập gym quá sức, nguy cơ tổn thương khớp háng tăng đáng kể. Các va chạm trực tiếp hoặc chuyển động lặp lại liên tục có thể gây rách sụn viền (labrum), tổn thương sụn khớp hoặc gãy vi chấn thương vùng chỏm xương đùi,... nếu không được điều trị đúng cách đều có thể làm làm khởi phát quá trình thoái hóa.

Vận động sai tư thế hoặc quá tải khớp kéo dài

Thói quen sinh hoạt như ngồi bắt chéo chân, ngồi xổm lâu, hoặc làm việc ở tư thế gập háng liên tục có thể tạo áp lực bất thường lên khớp háng. Trong thời gian dài, những áp lực này làm mòn dần lớp sụn khớp, dẫn đến đau, cứng khớp và mất chức năng vận động. Người lao động chân tay hoặc mang vác nặng thường xuyên cũng nằm trong nhóm nguy cơ cao.

Bất thường bẩm sinh hoặc cấu trúc khớp háng không ổn định

Một số dị dạng bẩm sinh như trật khớp háng bẩm sinh, bệnh Legg-Calvé-Perthes (thiếu máu chỏm xương đùi) hoặc hội chứng chẹn khớp háng (femoroacetabular impingement - FAI) có thể gây lệch trục hoặc phân bố lực bất thường lên bề mặt khớp háng. Những biến dạng này, nếu không được chẩn đoán và điều chỉnh sớm, sẽ dẫn đến bào mòn sụn và thoái hóa khớp ở độ tuổi rất trẻ.

Viêm khớp do bệnh lý tự miễn

Một số bệnh lý viêm khớp mạn tính như viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống hoặc viêm cột sống dính khớp có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khớp háng. Tình trạng viêm kéo dài không chỉ gây đau, sưng khớp mà còn thúc đẩy quá trình phá hủy sụn và bề mặt khớp. Ở người trẻ, các bệnh lý này thường bị chẩn đoán muộn do biểu hiện không điển hình, dễ nhầm lẫn với đau cơ xương đơn thuần.

Yếu tố di truyền và rối loạn chuyển hóa

Tiền sử gia đình có người mắc bệnh thoái hóa khớp, loãng xương hoặc các bệnh lý về sụn có thể làm tăng nguy cơ khởi phát sớm ở thế hệ sau. Ngoài ra, các rối loạn chuyển hóa như bệnh Wilson, bệnh Gaucher hoặc rối loạn chuyển hóa sắt cũng có thể ảnh hưởng đến khớp, làm tăng nguy cơ thoái hóa ở người trẻ tuổi.

Dấu hiệu thoái hóa khớp háng ở người trẻ cần lưu ý

Ở người trẻ, thoái hóa khớp háng thường tiến triển âm thầm trong giai đoạn đầu và dễ bị nhầm lẫn với các dạng đau cơ - xương thông thường. Tuy nhiên, nếu chú ý đến các biểu hiện bất thường, có thể phát hiện bệnh sớm và điều trị kịp thời nhằm ngăn ngừa biến chứng về sau. Dưới đây là những dấu hiệu điển hình cần đặc biệt lưu ý:

• Đau âm ỉ vùng háng hoặc mặt trước đùi: Đây là triệu chứng phổ biến và sớm nhất, thường xuất hiện sau khi vận động mạnh hoặc ngồi lâu. Cảm giác đau có thể lan xuống mặt trong đùi, đầu gối hoặc ra phía sau mông, đôi khi bị nhầm với đau thần kinh tọa hoặc đau cơ.
• Cứng khớp buổi sáng hoặc sau khi nghỉ ngơi: Người bệnh có thể cảm thấy khớp háng cứng, khó duỗi chân hoặc khó đứng dậy sau khi ngồi lâu. Tình trạng này thường kéo dài vài phút rồi cải thiện khi vận động nhẹ, là dấu hiệu sớm của thoái hóa sụn khớp.
• Hạn chế tầm vận động của khớp háng: Thoái hóa gây cản trở các động tác như xoay chân, gập háng hoặc dạng háng. Người bệnh có thể gặp khó khăn khi cúi người, buộc dây giày, hoặc lên xuống cầu thang. Về lâu dài, phạm vi vận động sẽ giảm dần.
• Tiếng lạo xạo hoặc cảm giác lục khục khi cử động: Khi lớp sụn khớp bị mòn, bề mặt khớp không còn trơn láng khiến các cử động gây ra tiếng động bất thường trong khớp, kèm cảm giác khớp bị “kẹt” hoặc lỏng lẻo.
• Mỏi và yếu vùng mông - đùi: Do đau và hạn chế vận động, cơ quanh khớp háng như cơ mông, cơ tứ đầu đùi có thể bị suy yếu dần. Người bệnh cảm thấy mỏi chân khi đi bộ xa hoặc đứng lâu, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
• Thay đổi dáng đi: Ở giai đoạn muộn, người bệnh có thể đi khập khiễng, nghiêng người về một bên để giảm đau. Một số trường hợp có thể bị rút ngắn chân bên bệnh khiến dáng đi không cân đối rõ rệt.

Thoái hóa khớp háng ở người trẻ có nguy hiểm không?

Thoái hóa khớp háng ở người trẻ là một tình trạng đang ngày càng phổ biến và tiềm ẩn nhiều nguy cơ nghiêm trọng nếu không được phát hiện sớm và can thiệp kịp thời. Không giống như ở người cao tuổi, quá trình thoái hóa ở người trẻ thường tiến triển âm thầm nhưng kéo dài và ảnh hưởng mạnh mẽ đến chất lượng cuộc sống. Khớp háng là khớp chịu tải trọng lớn trong cơ thể, đóng vai trò quan trọng trong hầu hết các hoạt động vận động như đi lại, ngồi đứng, chạy nhảy. Khi khớp bị tổn thương, người bệnh thường gặp khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày như cúi người, buộc dây giày, lên xuống cầu thang hoặc thậm chí là đứng lâu.

Về lâu dài, nếu không được điều trị đúng cách, thoái hóa khớp háng có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như hoại tử chỏm xương đùi, lệch trục chi dưới, dính khớp hoặc mất hoàn toàn chức năng vận động khớp. Nhiều trường hợp buộc phải thay khớp háng nhân tạo ở độ tuổi còn rất trẻ, kéo theo nguy cơ phải phẫu thuật lại trong tương lai do tuổi thọ khớp nhân tạo có giới hạn. Bên cạnh ảnh hưởng thể chất, tình trạng đau kéo dài, hạn chế vận động cũng tác động tiêu cực đến tâm lý người bệnh, làm tăng nguy cơ căng thẳng, trầm cảm, giảm chất lượng sống và khả năng lao động.

Do đó, dù không trực tiếp đe dọa tính mạng, thoái hóa khớp háng ở người trẻ vẫn được xem là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, cần được quan tâm, phát hiện sớm và quản lý hiệu quả ngay từ những dấu hiệu ban đầu.

Cách phòng ngừa thoái hóa khớp háng ở người trẻ 

Thoái hóa khớp háng không chỉ là vấn đề của tuổi già mà còn có thể âm thầm tiến triển ở người trẻ nếu không có biện pháp chăm sóc phù hợp. Phòng ngừa từ sớm là chìa khóa giúp duy trì sức khỏe khớp, giảm thiểu nguy cơ biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống về lâu dài. Dưới đây là những cách hiệu quả mà người trẻ nên áp dụng:

• Duy trì cân nặng ở mức hợp lý: Trọng lượng cơ thể quá cao làm tăng áp lực lên khớp háng trong mỗi chuyển động. Cân nặng phù hợp giúp giảm tải cho khớp, làm chậm quá trình mòn sụn và cải thiện khả năng vận động.
• Tập luyện thường xuyên và đúng cách: Thể dục đều đặn giúp tăng cường cơ quanh khớp, cải thiện tuần hoàn và giảm nguy cơ thoái hóa. Ưu tiên các môn thể thao nhẹ như đi bộ, bơi lội, đạp xe, yoga hoặc các bài tập giãn cơ. Cần tránh các hoạt động cường độ cao, lặp lại liên tục hoặc sai kỹ thuật.
• Hạn chế các tư thế gây áp lực cho khớp: Ngồi xổm, ngồi bắt chéo chân hoặc đứng lâu một tư thế có thể tạo áp lực không đều lên khớp háng. Người làm việc văn phòng nên thay đổi tư thế thường xuyên, đứng lên đi lại sau mỗi 30 - 45 phút để giảm áp lực tĩnh lên khớp.
• Phòng tránh chấn thương khi vận động: Luôn khởi động kỹ trước khi tập luyện, sử dụng dụng cụ bảo hộ khi chơi thể thao và lắng nghe cơ thể khi có dấu hiệu đau hoặc căng cơ. Sau chấn thương, cần được đánh giá và điều trị đúng để tránh tổn thương thứ phát gây thoái hóa sớm.
• Tầm soát và kiểm tra sức khỏe định kỳ: Đối với những người có tiền sử gia đình mắc bệnh lý xương khớp, dị tật bẩm sinh hoặc có biểu hiện đau khớp kéo dài, việc khám định kỳ với bác sĩ chuyên khoa cơ xương khớp giúp phát hiện và can thiệp sớm các bất thường tiềm ẩn.
• Bổ sung dinh dưỡng hỗ trợ sức khỏe khớp: Chế độ ăn giàu canxi, vitamin D, collagen type II, omega-3 từ cá, rau xanh, đậu nành và hạt giúp nuôi dưỡng sụn và xương. Đồng thời, cần hạn chế tiêu thụ thực phẩm chế biến sẵn, chất kích thích như rượu và thuốc lá vì có thể làm gia tăng phản ứng viêm và phá hủy cấu trúc khớp.

Thoái hóa khớp háng ở người trẻ không còn là vấn đề hiếm gặp mà đang dần trở thành mối lo sức khỏe đáng chú ý. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu, hiểu rõ nguyên nhân và chủ động phòng ngừa không chỉ giúp bảo tồn chức năng vận động mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống một cách bền vững.