Thiếu máu não thoáng qua: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Nhiều người nghĩ rằng các cơn chóng mặt, tê yếu tạm thời chỉ là mệt mỏi thông thường. Tuy nhiên, đó có thể là biểu hiện của thiếu máu não thoáng qua (TIA) - một “cơn đột quỵ nhỏ” báo hiệu nguy cơ đột quỵ thật sự. Việc tìm hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và biện pháp phòng ngừa sẽ giúp mỗi người chủ động bảo vệ sức khỏe não bộ và hệ tim mạch.

Thiếu máu não thoáng qua là gì?

Thiếu máu não thoáng qua (Transient Ischemic Attack - TIA) là tình trạng dòng máu lên não bị gián đoạn trong thời gian ngắn, khiến tế bào thần kinh không được cung cấp đủ oxy và dưỡng chất. Điều này dẫn đến những triệu chứng tương tự đột quỵ nhưng hồi phục trong vòng 24 giờ và không để lại di chứng.

Đặc điểm quan trọng cần ghi nhớ về TIA gồm:

Xuất hiện đột ngột và biến mất nhanh chóng.
Là tín hiệu cảnh báo nguy cơ cao của đột quỵ não trong tương lai.
Được xem như “cơ hội vàng” để phát hiện và điều trị sớm, ngăn ngừa biến chứng nặng nề.

*Thiếu máu não thoáng qua thường xuất hiện đột ngột và biến mất nhanh chóng*

Nguyên nhân và triệu chứng của TIA

Các cơn TIA thường xuất hiện đột ngột, khiến người bệnh lo lắng vì triệu chứng giống đột quỵ nhưng biến mất nhanh. Việc hiểu rõ nguyên nhân và triệu chứng sẽ giúp phát hiện sớm, xử lý kịp thời, giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng về sau. Dưới đây là các nguyên nhân và dấu hiệu điển hình mà bạn cần nắm rõ:

Nguyên nhân

TIA xảy ra khi dòng máu đến não bị gián đoạn tạm thời, dẫn đến tế bào thần kinh không được cung cấp đủ oxy và dưỡng chất. Nguyên nhân chính thường liên quan đến tắc nghẽn mạch máu tạm thời bởi cục máu đông hoặc mảng xơ vữa, và thường chịu tác động của nhiều yếu tố nguy cơ:

Xơ vữa động mạch: Xảy ra khi cholesterol và mảng bám tích tụ trong lòng mạch, làm hẹp động mạch cảnh, hạn chế lưu thông máu. Hút thuốc lá, thừa cân hoặc béo phì là các yếu tố thúc đẩy quá trình xơ vữa.
Tăng huyết áp: Là nguyên nhân phổ biến nhất khiến mạch máu não bị tổn thương. Áp lực máu cao kéo dài làm thành mạch xơ cứng, dễ hình thành cục máu đông, dẫn đến thiếu máu thoáng qua.
Rối loạn tim mạch: Các bệnh lý như rung nhĩ hoặc van tim hở có thể tạo điều kiện hình thành cục máu đông trong tim, khi di chuyển lên não sẽ gây tắc nghẽn tạm thời, sinh ra các cơn TIA.
Tiểu đường: Lượng đường trong máu cao gây tổn thương mạch máu nhỏ, tăng nguy cơ tắc nghẽn và rối loạn tuần hoàn não.
Lối sống không lành mạnh: Ít vận động, chế độ ăn uống giàu chất béo bão hòa, căng thẳng kéo dài hoặc stress cũng làm gia tăng nguy cơ TIA, đồng thời làm chậm quá trình hồi phục sau cơn thiếu máu.

*Rối loạn tim mạch là một nguyên nhân khiến dòng máu lên não bị gián đoạn*

Triệu chứng

Các biểu hiện của thiếu máu não thoáng qua xuất hiện đột ngột và biến mất nhanh, thường từ vài phút đến dưới 24 giờ. Nhận biết các triệu chứng sau giúp bạn kịp thời đi khám và phòng ngừa đột quỵ:

Chóng mặt, mất thăng bằng: Người bệnh có thể cảm thấy choáng váng, khó giữ thăng bằng khi đứng hoặc đi, dễ té ngã, khiến sinh hoạt hằng ngày bị ảnh hưởng.
Tê yếu tay chân hoặc nửa mặt: Một bên cơ thể có thể bị tê, yếu cơ, khó cử động. Triệu chứng này thường xuất hiện đột ngột và nhanh chóng hồi phục nhưng không nên xem nhẹ.
Khó nói hoặc không hiểu người khác nói: TIA có thể ảnh hưởng đến khả năng phát âm hoặc hiểu ngôn ngữ, gây nói ngọng, nói khó hoặc không theo kịp câu chuyện.
Rối loạn thị lực: Người bệnh có thể bị mờ mắt tạm thời, thậm chí mất thị lực một hoặc cả hai bên mắt. Triệu chứng này thường kết hợp với chóng mặt và mất thăng bằng.
Đau đầu dữ dội: Một số người gặp cơn đau đầu bất ngờ, mạnh, không rõ nguyên nhân, thường xuất hiện cùng với các triệu chứng khác như tê yếu hoặc nói khó.

Việc nhận biết đúng các triệu chứng điển hình kết hợp với yếu tố nguy cơ sẽ giúp bác sĩ nhanh chóng xác định TIA và đưa ra phương án điều trị kịp thời. Nhận thức này cũng giúp người bệnh điều chỉnh lối sống, tránh những tác nhân làm tăng nguy cơ đột quỵ trong tương lai.

*Chóng mặt là triệu chứng điển hình của TIA*

Thiếu máu não thoáng qua có nguy hiểm không?

Mặc dù triệu chứng của thiếu máu não thoáng qua xuất hiện nhanh và biến mất trong vài phút đến dưới 24 giờ, nhưng đây không phải là hiện tượng đơn giản. TIA là cảnh báo sớm cho nguy cơ đột quỵ, vì vậy người bệnh không nên chủ quan.

Theo thống kê, khoảng 1/3 người từng bị TIA sẽ gặp đột quỵ thật sự trong vòng 5 năm, đặc biệt là trong 48 giờ đầu sau khi cơn TIA xuất hiện. Đây là giai đoạn nguy hiểm nhất và cần can thiệp y tế kịp thời.

Nếu bỏ qua TIA, người bệnh có thể gặp các vấn đề nghiêm trọng như:

Tàn tật thần kinh: Liệt nửa người, hạn chế vận động, ảnh hưởng sinh hoạt.
Rối loạn nhận thức: Suy giảm trí nhớ, sa sút trí tuệ khi TIA lặp lại hoặc dẫn đến đột quỵ.
Giảm chất lượng sống: Chóng mặt, mất thăng bằng, yếu tay chân làm sinh hoạt và lao động khó khăn hơn.

Cách chẩn đoán và phòng ngừa TIA

Việc nhận biết thiếu máu não thoáng qua sớm chỉ là bước đầu; điều quan trọng là chẩn đoán chính xác và thực hiện các biện pháp phòng ngừa để giảm nguy cơ đột quỵ thật sự. Khi xuất hiện các triệu chứng TIA, người bệnh nên kết hợp khám lâm sàng, xét nghiệm và thay đổi lối sống để bảo vệ não bộ và hệ tim mạch. Dưới đây là phương pháp chẩn đoán và điều trị tình trạng này, cụ thể như sau:

Chẩn đoán

Để xác định chính xác TIA, bác sĩ sẽ dựa trên các triệu chứng lâm sàng kết hợp với xét nghiệm hình ảnh và máu:

Khám lâm sàng thần kinh: Đánh giá khả năng vận động, phản xạ, thị lực và ngôn ngữ.
Xét nghiệm máu: Kiểm tra cholesterol, đường huyết và các yếu tố đông máu để phát hiện nguyên nhân tiềm ẩn.
Hình ảnh mạch máu và não: Siêu âm Doppler mạch cảnh giúp phát hiện hẹp hoặc tắc nghẽn mạch máu. Chụp MRI hoặc CT não được sử dụng để loại trừ đột quỵ thật sự và xác định vị trí thiếu máu.

*Siêu âm Doppler mạch cảnh sẽ giúp phát hiện tình trạng hẹp hoặc tắc mạch máu*

Phòng ngừa và điều trị

Ngay cả sau khi triệu chứng biến mất, việc phòng ngừa TIA là yếu tố quan trọng để tránh biến chứng nghiêm trọng. Người bệnh cần thực hiện các biện pháp sau:

Kiểm soát các yếu tố nguy cơ: Duy trì huyết áp, đường huyết và mỡ máu trong mức bình thường.
Sử dụng thuốc theo chỉ định: Thuốc chống đông máu hoặc chống kết tập tiểu cầu giúp ngăn ngừa hình thành cục máu đông.
Thay đổi lối sống: Ăn nhiều rau xanh, cá, hạn chế chất béo bão hòa và thực phẩm chế biến sẵn. Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày với các hoạt động như đi bộ, yoga hoặc bơi lội. Đồng thời, bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia và tránh stress kéo dài.
Theo dõi sức khỏe định kỳ: Khám định kỳ giúp phát hiện bất thường sớm, từ đó can thiệp kịp thời và giảm nguy cơ đột quỵ.

*Bỏ thuốc lá là một biện pháp phòng ngừa TIA hiệu quả*

Khi nào cần đi khám ngay?

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của TIA là bước quan trọng để ngăn ngừa đột quỵ. Người bệnh không nên chủ quan ngay cả khi triệu chứng biến mất nhanh chóng.

Nếu xuất hiện các triệu chứng sau, hãy đi khám ngay lập tức để được đánh giá và can thiệp kịp thời:

Tê yếu tay, chân hoặc nửa mặt: Ngay cả khi chỉ xảy ra vài phút, đây có thể là cảnh báo cục máu đông tạm thời.
Khó nói, nói ngọng, méo miệng: Biểu hiện thần kinh nguy cơ cao, cần kiểm tra chuyên sâu.
Mất thị lực tạm thời: Mờ mắt một bên hoặc cả hai bên, chóng mặt dữ dội, mất thăng bằng đi kèm đau đầu.
Có bệnh nền đi kèm: Tim mạch, tăng huyết áp hoặc tiểu đường làm tăng nguy cơ biến chứng.

Thiếu máu não thoáng qua là dấu hiệu cảnh báo quan trọng về nguy cơ đột quỵ, thường bị nhầm lẫn với mệt mỏi thông thường. Mặc dù triệu chứng có thể biến mất nhanh, người bệnh không nên chủ quan. Nhận biết sớm các dấu hiệu, kiểm soát huyết áp, đường huyết, mỡ máu, kết hợp thay đổi lối sống lành mạnh và thăm khám định kỳ giúp giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng. Chủ động phòng ngừa là cách hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe não bộ và tim mạch lâu dài.