Thiếu hormone tăng trưởng là gì? Dấu hiệu nhận biết và cách điều trị

Trẻ thiếu hormone tăng trưởng là một dạng rối loạn nội tiết thường gặp, đặc trưng bởi các biểu hiện như chậm tăng chiều cao, vóc dáng thấp bé hơn so với bạn đồng trang lứa. Việc chẩn đoán và can thiệp sớm không chỉ giúp cải thiện chiều cao mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự phát triển toàn diện về nội tiết và sức khỏe tổng thể của trẻ. 

Thiếu hormone tăng trưởng nguyên nhân do đâu ?

Thiếu hormone tăng trưởng (GH - Growth Hormone) có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, thường liên quan đến bất thường ở tuyến yên hoặc vùng dưới đồi, là hai bộ phận chịu trách nhiệm sản xuất và điều tiết hormone này. Hormone tăng trưởng có vai trò cực kỳ quan trọng đối với quá trình phát triển của cơ thể. Hormone tăng trưởng có tác dụng kích thích sự tăng trưởng tế bào, quá trình phân bào, sửa chữa tế bào cũng như các hoạt động của việc trao đổi chất. 

Bên cạnh đó, nó còn thúc đẩy sự phát triển xương khớp từ lúc mới sinh đến tuổi dậy thì, giúp hồi phục sau chấn thương và bệnh tật. Đồng thời, hormone tăng trưởng giúp duy trì sự sản xuất ra hồng cầu cũng như tăng khối lượng cơ bắp. 

Một số nguyên nhân phổ biến làm thiếu hormone tăng trưởng là:

• Bẩm sinh: Trẻ sinh ra đã mắc các dị tật bẩm sinh ở tuyến yên, bất thường gen hoặc đột biến gen liên quan đến quá trình sản xuất GH.
• Nguyên nhân mắc các bệnh lý: Tổn thương tuyến yên hoặc vùng dưới đồi do chấn thương sọ não, phẫu thuật, khối u não, viêm não, viêm màng não, do chiếu xạ điều trị các khối u vùng sọ, vùng mũi họng hoặc hốc mắt… khiến tuyến yên bị tổn thương.
• Rối loạn miễn dịch hoặc bệnh lý mạn tính: Một số bệnh có thể ảnh hưởng đến khả năng sản xuất GH như bệnh thận mạn, tiểu đường, suy giáp nặng.
• Não bị tổn thương: Do nhiễm virus, vi khuẩn, nấm,...

Dấu hiệu nhận biết thiếu hormone tăng trưởng

Trẻ bị thiếu hormone tăng trưởng sẽ làm chậm tốc độ phát triển của cơ thể. Dấu hiệu trẻ thiếu hormone tăng trưởng thường gặp nhất đó là:

• Vóc dáng nhỏ bé: Trẻ bị thiếu hormone tăng trưởng thường sẽ thấp bé hơn so với bạn bè cùng tuổi, gương mặt của trẻ thường sẽ tròn và non nớt hơn. Ngoài ra, một số trẻ còn có mỡ quanh bụng, trông mũm mĩm mặc dù tỷ lệ cơ thể bình thường.
• Trẻ thiếu hormone tăng trưởng có thể xảy ra ở giai đoạn sau của cuộc đời như chấn thương sọ não hoặc u não, thì dấu hiệu thường thấy là dậy thì muộn, phát triển chậm về các cơ quan tình dục.
• Khi trẻ bị thiếu hormone tăng trưởng, cơ thể sẽ yếu hơn, khả năng chịu đựng kém, thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, nhạy cảm hơn với thời tiết nóng hoặc lạnh.
• Tình trạng này còn khiến trẻ xuất hiện một số triệu chứng về tâm lý như: Trầm cảm, trí nhớ kém, cảm xúc thất thường, thiếu tập trung hoặc hay lo âu…

Chẩn đoán trẻ thiếu hormone tăng trưởng bằng cách nào?

Với các dấu hiệu trẻ thiếu hormone tăng trưởng đã nêu trên, để chẩn đoán chính xác hơn, bác sĩ có thể chỉ định một số kỹ thuật xét nghiệm lâm sàng cho trẻ, cụ thể:

• Xét nghiệm máu: Để đánh giá chính xác lượng hormone tăng trưởng sản xuất ra cũng như một số hormone liên quan khác trong cơ thể. Khi thực hiện xét nghiệm hormone tăng trưởng thường ở trạng thái tĩnh nên sẽ không chính xác. Vì vậy, để định lượng hormone tăng trưởng thường sử dụng các test động như: Test vận động, test glucagon, test dung nạp insulin.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI) tuyến yên và vùng đồi dưới: Thực hiện xét nghiệm này khi nghi ngờ có tổn thương hoặc có u tuyến yên. Thông qua chụp MRI giúp bác sĩ xác định được nguyên nhân nào xảy ra với tuyến yên, do bẩm sinh, do có khối u hay do chấn thương.
• Chụp X- Quang: nhằm đánh giá tình trạng phát triển của xương.

Điều trị trẻ thiếu hormone tăng trưởng như thế nào?

Hormone tăng trưởng được đưa vào cơ thể bằng con đường tiêm, thường là tiêm vào các mô mỡ của cơ thể như cánh tay, đùi hoặc mông. Trẻ thiếu hormone tăng trưởng bẩm sinh có thể được điều trị bằng hormone tăng trưởng cho đến tuổi dậy thì. Nếu đáp ứng với điều trị, trẻ sẽ tăng chiều cao từ 8-12cm/ năm. Thời điểm điều trị bằng hormone tăng trưởng tốt nhất ở trẻ là trong khoảng 4-13 tuổi, trước khi các sụn xương của trẻ đóng lại. Điều trị bằng hormone tăng trưởng sau tuổi dậy thì sẽ không còn ý nghĩa. Để đạt hiệu quả điều trị tốt nhất, trẻ cần được tiêm thuốc đúng liều lượng và đều đặn theo sự chỉ dẫn của bác sĩ. Trẻ điều trị bằng hormone tăng trưởng cần được khám định kỳ 3-6 tháng/lần để bác sĩ để đánh giá đáp ứng với điều trị và theo dõi tác dụng phụ.

Giống như điều trị các loại bệnh khác, việc tiêm hormone tăng trưởng cũng có tác dụng phụ tuy rất nhỏ, nhưng sẽ có một số biểu hiện như: Đau đầu, đau hông, tăng huyết áp, sưng đỏ ở vùng tiêm hoặc cong vẹo cột sống.

Đa số trẻ thiếu hormone tăng trưởng khi còn nhỏ sẽ sản xuất ra đủ lượng hormone tăng trưởng cần thiết một cách tự nhiên khi bước vào tuổi trưởng thành. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp phải điều trị bằng hormone tăng trưởng đến suốt đời. Để xác định trẻ có cần tiếp tục tiêm hormone tăng trưởng hay không, bác sĩ sẽ thực hiện xét nghiệm lượng hormone tăng trưởng có trong máu.

Hy vọng qua bài viết này, cha mẹ đã hiểu rõ hơn về những dấu hiệu nhận biết tình trạng thiếu hormone tăng trưởng ở trẻ, cũng như tầm quan trọng của việc chẩn đoán và điều trị kịp thời. Cha mẹ cần quan tâm đến các dấu hiệu trên để giúp trẻ phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn nội tiết, tránh nguy cơ thấp bé so với bạn bè cùng trang lứa và đạt được sự phát triển tối ưu trong giai đoạn trưởng thành.