Tán sỏi ngoài cơ thể là gì? Quy trình, chỉ định và cách phòng ngừa biến chứng

Sỏi đường tiết niệu là một trong những nguyên nhân phổ biến gây đau lưng cấp và tiểu tiện bất thường, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống. Với sự phát triển của y học hiện đại, nhiều phương pháp điều trị không xâm lấn đã được ứng dụng nhằm giảm thiểu đau đớn và rút ngắn thời gian phục hồi cho người bệnh. Trong số đó, kỹ thuật sử dụng sóng xung kích để phá vỡ sỏi từ bên ngoài cơ thể đang được đánh giá cao về tính an toàn và hiệu quả.

Tán sỏi ngoài cơ thể là gì?

Tán sỏi ở ngoài cơ thể là phương pháp điều trị sử dụng sóng xung kích phát ra từ bên ngoài để tác động trực tiếp vào viên sỏi trong hệ tiết niệu. Các sóng này được định vị chính xác, đi xuyên qua da và mô mềm mà không gây tổn thương đến các cơ quan lành. Dưới tác động của sóng, sỏi bị phá vỡ thành nhiều mảnh nhỏ, đủ để theo dòng nước tiểu đào thải ra ngoài một cách tự nhiên.

Điểm quan trọng của kỹ thuật này là khả năng tập trung năng lượng cao vào đúng vị trí viên sỏi, nhờ đó hiệu quả phá sỏi tốt mà vẫn giữ an toàn cho người bệnh.

Ưu điểm nổi bật gồm:

• Không cần phẫu thuật mổ mở, mức độ xâm lấn thấp.
• Người bệnh ít đau, thời gian hồi phục nhanh.
• Có thể thực hiện ngoại trú, bệnh nhân về trong ngày.

Nhờ những đặc tính trên, phương pháp này đang ngày càng phổ biến và trở thành lựa chọn ưu tiên trong nhiều trường hợp sỏi tiết niệu.

Quy trình tán sỏi ở ngoài cơ thể diễn ra như thế nào?

Để đạt hiệu quả, quy trình được tiến hành tuần tự và có sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Thông thường, quá trình điều trị trải qua ba giai đoạn là chuẩn bị, thực hiện và theo dõi sau thủ thuật. Cụ thể như sau:

Chuẩn bị trước khi tán sỏi

Người bệnh trước hết sẽ được bác sĩ thăm khám tổng quát để đánh giá sức khỏe và phát hiện các chống chỉ định nếu có. Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, X-quang hoặc chụp CT giúp xác định vị trí, kích thước và độ cứng của sỏi. Ngoài ra, xét nghiệm máu và nước tiểu cũng có thể được chỉ định nhằm kiểm tra chức năng thận cũng như loại trừ nhiễm trùng tiết niệu.

Trong nhiều trường hợp, người bệnh sẽ được gây tê nhẹ hoặc an thần để giảm bớt cảm giác khó chịu khi sóng xung kích tác động. Việc chuẩn bị tốt giúp thủ thuật diễn ra thuận lợi và hạn chế rủi ro.

Các bước thực hiện

Khi thủ thuật bắt đầu, bệnh nhân được nằm trên bàn tán sỏi. Hệ thống máy định vị sử dụng hình ảnh siêu âm hoặc X-quang để xác định chính xác vị trí viên sỏi. Sau đó, sóng xung kích được phát ra với cường độ phù hợp, tập trung vào viên sỏi để phá vỡ nó thành nhiều mảnh nhỏ.

Toàn bộ quá trình thường kéo dài khoảng 30 - 60 phút tùy vào kích thước và vị trí sỏi. Người bệnh có thể cảm nhận sự rung nhẹ hoặc hơi đau khi sóng tác động, nhưng nhờ có biện pháp an thần nên nhìn chung khá dễ chịu.

Sau thủ thuật

Kết thúc thủ thuật, bệnh nhân được theo dõi trong vài giờ để kiểm tra huyết áp, mạch và tình trạng tiểu tiện. Nếu không có bất thường, người bệnh có thể về nhà trong ngày. Trong thời gian sau đó, các mảnh sỏi nhỏ sẽ được đào thải dần theo đường tiểu. Quá trình này có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần, tùy vào mức độ vỡ vụn và thể trạng người bệnh.

Trong giai đoạn này, bệnh nhân cần uống đủ nước và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để hỗ trợ việc đào thải sỏi.

Tán sỏi ở ngoài cơ thể áp dụng cho trường hợp nào?

Không phải tất cả bệnh nhân bị sỏi tiết niệu đều phù hợp để áp dụng phương pháp này. Các chỉ định cụ thể bao gồm:

• Sỏi thận hoặc sỏi niệu quản có kích thước dưới 2 cm.
• Viên sỏi có độ cứng trung bình, không quá rắn chắc.
• Sỏi không nằm ở vị trí niệu quản dưới, nơi sóng xung kích khó tác động hiệu quả.
• Người bệnh không mắc các tình trạng chống chỉ định như rối loạn đông máu, nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc phụ nữ mang thai.

Theo thống kê từ các nghiên cứu quốc tế, tỷ lệ thành công của phương pháp này dao động khoảng 70 - 90%. Hiệu quả phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó quan trọng nhất là vị trí và kích thước viên sỏi.

Biến chứng có thể gặp sau khi tán sỏi ở ngoài cơ thể

Mặc dù được đánh giá an toàn, vẫn có những biến chứng có thể xảy ra. Đa số trường hợp chỉ gặp triệu chứng nhẹ và có thể tự cải thiện, nhưng người bệnh cần được theo dõi cẩn thận. Cụ thể:

Biến chứng thường gặp

Sau khi thực hiện, bệnh nhân có thể thấy đau lưng hoặc cảm giác căng tức vùng hông lưng. Một số trường hợp xuất hiện tiểu máu nhẹ, do mảnh sỏi cọ xát niêm mạc đường tiết niệu. 

Ngoài ra, cảm giác khó chịu khi các mảnh sỏi nhỏ di chuyển ra ngoài cũng khá phổ biến. Những biểu hiện này thường chỉ kéo dài vài ngày rồi hết.

Biến chứng ít gặp

Ít phổ biến hơn nhưng cũng cần lưu ý, đó là các biến chứng như: 

• Tắc nghẽn đường tiểu do mảnh sỏi lớn không thể tự đào thải.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc hiếm hơn là tổn thương thận.

Những biến chứng này nếu xảy ra sẽ cần được bác sĩ can thiệp kịp thời bằng thuốc hoặc thủ thuật khác.

Cách phòng ngừa biến chứng sau tán sỏi ở ngoài cơ thể

Sau khi thực hiện, việc chăm sóc và thay đổi lối sống đóng vai trò quan trọng để hạn chế biến chứng và ngăn ngừa sỏi tái phát. Người bệnh nên lưu ý các biện pháp sau:

• Uống nhiều nước: Duy trì 2 - 3 lít nước mỗi ngày giúp tăng cường bài tiết nước tiểu, hỗ trợ quá trình đào thải mảnh sỏi.
• Tái khám đúng hẹn: Việc kiểm tra lại bằng siêu âm hoặc chẩn đoán hình ảnh giúp đánh giá hiệu quả và phát hiện sớm biến chứng.
• Dùng thuốc theo chỉ định: Không tự ý bỏ thuốc giảm đau, kháng sinh hoặc thuốc hỗ trợ đào thải sỏi khi chưa hỏi ý kiến bác sĩ.
• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Giảm lượng muối, hạn chế thực phẩm chứa nhiều oxalat như rau bina, socola, trà đặc và bổ sung rau xanh, trái cây tươi.
• Tăng cường vận động nhẹ nhàng: Các hoạt động như đi bộ, yoga nhẹ giúp cải thiện tuần hoàn và hỗ trợ tống xuất sỏi.

Tán sỏi ngoài cơ thể là phương pháp điều trị sỏi tiết niệu an toàn, ít xâm lấn và mang lại hiệu quả cao cho nhiều bệnh nhân. Tuy nhiên, không phải ai cũng phù hợp để áp dụng. Việc đánh giá kỹ lưỡng trước điều trị, tuân thủ hướng dẫn chăm sóc sau thủ thuật và duy trì lối sống lành mạnh đóng vai trò quan trọng để ngăn ngừa biến chứng cũng như hạn chế nguy cơ sỏi tái phát. Đây là giải pháp hiện đại, giúp người bệnh tiết kiệm thời gian hồi phục và cải thiện chất lượng cuộc sống đáng kể.