Sỏi niệu quản kiêng ăn gì? Những điều cần lưu ý

Đối với người mắc sỏi niệu quản, việc điều chỉnh chế độ ăn là yếu tố không thể bỏ qua. Một số loại thực phẩm tưởng chừng vô hại lại có thể làm tăng kích thước sỏi hoặc cản trở quá trình điều trị. Cùng tìm hiểu những thực phẩm cần kiêng khi bị sỏi niệu quản và các nguyên tắc dinh dưỡng giúp hạn chế nguy cơ tái phát bệnh, hỗ trợ chức năng thận hoạt động hiệu quả hơn qua bài viết này.

Sỏi niệu quản kiêng ăn gì?

Sỏi niệu quản là tình trạng hình thành các tinh thể rắn (sỏi) trong lòng niệu quản, ống dẫn nước tiểu từ thận xuống bàng quang. Các tinh thể này chủ yếu được tạo thành do sự kết tụ của các muối khoáng như canxi, oxalat, urat hoặc cystin. Khi sỏi di chuyển hoặc mắc kẹt tại niệu quản, chúng có thể gây tắc nghẽn dòng chảy nước tiểu, dẫn đến ứ nước ở thận (thận ứ nước), giãn niệu quản và gây đau dữ dội vùng hông lưng.

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị và phòng ngừa sỏi niệu quản tái phát. Việc kiểm soát lượng khoáng chất và một số nhóm thực phẩm nhất định giúp giảm nguy cơ hình thành sỏi mới, đồng thời bảo vệ chức năng thận. Dưới đây là một số loại thực phẩm người bệnh cần lưu ý:

Hạn chế muối và thực phẩm chứa nhiều natri

Natri là yếu tố làm tăng bài tiết canxi qua nước tiểu, từ đó thúc đẩy quá trình kết tinh và hình thành sỏi. Người bệnh nên hạn chế lượng muối ăn dưới 5g mỗi ngày (tương đương khoảng 1 thìa cà phê). Cần tránh các thực phẩm chế biến sẵn, đồ hộp, nước chấm, dưa muối, hoặc đồ ăn nhanh vì chứa hàm lượng natri cao. Chế biến món ăn nhạt, tăng cường dùng các loại gia vị tự nhiên như hành, tỏi hoặc rau thơm sẽ giúp kiểm soát lượng muối tốt hơn.

Giảm tiêu thụ thịt đỏ và thực phẩm giàu đạm động vật

Ăn quá nhiều thịt đỏ, cá, hải sản hoặc nội tạng động vật có thể làm tăng nồng độ purin, một hợp chất chuyển hóa thành acid uric trong cơ thể. Lượng acid uric cao khiến môi trường nước tiểu trở nên acid, dễ hình thành sỏi urat. Ngoài ra, chế độ ăn giàu đạm còn làm giảm nồng độ citrate, chất có tác dụng ức chế sự tạo sỏi. Người mắc sỏi niệu quản nên giới hạn khoảng 120-150g thịt/ngày, đồng thời ưu tiên nguồn đạm thực vật từ đậu hũ, các loại đậu và hạt.

Tránh thực phẩm chứa nhiều oxalat

Oxalat là một trong những thành phần chính tạo nên sỏi canxi oxalat. Một số thực phẩm có hàm lượng oxalat cao gồm rau chân vịt, khoai lang, củ dền, đậu bắp, trà đặc, sô-cô-la và các loại hạt như hạnh nhân hoặc hạt điều. Người bệnh không cần loại bỏ hoàn toàn nhóm thực phẩm này, nhưng nên sử dụng có kiểm soát và uống nhiều nước để giảm nồng độ oxalat trong nước tiểu.

Hạn chế đồ ngọt và thực phẩm chế biến sẵn

Các loại bánh kẹo, nước ngọt có gas, nước tăng lực và đồ ăn nhanh chứa nhiều đường tinh luyện, chất béo bão hòa và phụ gia nhân tạo. Những thành phần này không chỉ gây rối loạn chuyển hóa mà còn làm tăng nguy cơ lắng đọng tinh thể trong thận. Người mắc sỏi niệu quản nên hạn chế tối đa nhóm thực phẩm này và thay thế bằng trái cây tươi, sữa chua không đường hoặc các món ăn tự chế biến tại nhà.

Tránh rượu, bia và các chất kích thích

Rượu, bia, cà phê và đồ uống chứa caffeine làm tăng bài tiết nước tiểu nhưng lại gây mất nước nhanh, khiến nồng độ khoáng chất trong nước tiểu tăng cao, tạo điều kiện thuận lợi để sỏi hình thành. Ngoài ra, rượu bia còn làm giảm chức năng lọc của thận, kéo dài thời gian phục hồi sau điều trị. Người bệnh nên tuyệt đối tránh hoặc chỉ sử dụng ở mức tối thiểu theo hướng dẫn của bác sĩ.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ hình thành sỏi niệu quản

Sỏi niệu quản hình thành khi các tinh thể khoáng chất trong nước tiểu kết tụ lại và không được đào thải ra ngoài. Nhiều yếu tố có thể góp phần thúc đẩy quá trình này, làm tăng nguy cơ hình thành sỏi:

• Uống ít nước: Khi cơ thể không được cung cấp đủ nước, nước tiểu trở nên cô đặc, tạo điều kiện thuận lợi để khoáng chất như canxi, oxalat kết tinh tạo sỏi.
• Chế độ ăn nhiều muối và đạm động vật: Lượng natri và protein cao có thể làm tăng bài tiết canxi và giảm nồng độ citrate - chất ức chế kết tinh sỏi trong nước tiểu.
• Tiền sử gia đình hoặc từng mắc sỏi tiết niệu: Người có người thân mắc bệnh hoặc có tiền sử sỏi sẽ có nguy cơ tái phát cao hơn do yếu tố di truyền hoặc cơ địa.
• Bệnh lý chuyển hóa: Tăng canxi niệu, tăng oxalat niệu, bệnh gút, hoặc nhiễm toan ống thận làm thay đổi thành phần nước tiểu và thúc đẩy hình thành sỏi.
• Ít vận động hoặc nằm lâu: Người ít vận động, đặc biệt là bệnh nhân nằm liệt giường lâu ngày, dễ bị mất canxi xương, từ đó tăng nguy cơ sỏi canxi trong niệu quản.
• Dùng thuốc kéo dài: Một số loại thuốc như lợi tiểu, vitamin D liều cao hoặc thuốc chứa oxalat có thể ảnh hưởng đến nồng độ khoáng chất trong nước tiểu và góp phần tạo sỏi.

Việc nhận biết các yếu tố nguy cơ và điều chỉnh lối sống phù hợp sẽ giúp giảm thiểu khả năng hình thành sỏi niệu quản và hỗ trợ điều trị hiệu quả hơn.

Người bị sỏi niệu quản nên ăn gì?

Bên cạnh việc điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng giúp hỗ trợ đào thải sỏi, giảm nguy cơ tái phát và cải thiện chức năng thận. Vậy bị sỏi niệu quản nên ăn gì để cơ thể phục hồi tốt hơn và ngăn ngừa hình thành sỏi mới? Dưới đây là những nhóm thực phẩm được khuyến nghị:

Uống nhiều nước

Uống nhiều nước giúp tăng lưu lượng nước tiểu, làm loãng nồng độ khoáng chất và ngăn sự lắng đọng tinh thể gây sỏi. Người bệnh nên uống trung bình 2-2,5 lít nước mỗi ngày, chia đều trong ngày để đảm bảo thận hoạt động hiệu quả. Ngoài nước lọc, có thể bổ sung nước ép hoa quả, nước ép cần tây, nước ép việt quất hoặc nước canh rau củ để tăng cường vitamin và khoáng chất.

Thực phẩm giàu canxi

Dù sỏi niệu quản thường chứa canxi, nhưng chế độ ăn đủ canxi lại giúp giảm nguy cơ hình thành sỏi. Canxi trong thực phẩm có khả năng gắn kết với oxalat trong ruột, ngăn oxalat hấp thu vào máu và tích tụ trong thận. Người bệnh nên bổ sung khoảng 800-1.200 mg canxi mỗi ngày từ sữa, phô mai, trứng, cá nhỏ ăn cả xương, hoặc rau xanh đậm. Có thể kết hợp thêm thực phẩm giàu vitamin D (nấm, cá hồi, sữa chua) để tăng hấp thu canxi hiệu quả.

Bổ sung rau xanh và trái cây tươi

Rau củ quả là nguồn cung cấp chất xơ, vitamin C, kali và citrate tự nhiên, hợp chất giúp ức chế quá trình kết tinh khoáng chất trong nước tiểu. Người bệnh nên ưu tiên các loại trái cây họ cam quýt (cam, chanh, bưởi), lê, táo, dưa hấu và rau xanh như súp lơ, cải bó xôi, bầu bí, ớt chuông. Nên ăn khoảng 400-500g rau quả mỗi ngày để duy trì cân bằng nội môi.

Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn giải đáp rõ thắc mắc sỏi niệu quản kiêng ăn gì và hiểu thêm về các nguyên tắc dinh dưỡng hỗ trợ điều trị bệnh hiệu quả. Tuân thủ chế độ ăn uống khoa học, kết hợp lối sống lành mạnh và thăm khám định kỳ sẽ giúp người bệnh cải thiện chức năng thận, ngăn ngừa sỏi tái phát và duy trì sức khỏe đường tiết niệu ổn định lâu dài.