Sỏi niệu quản có nguy hiểm không​? Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ hình thành sỏi niệu quản

Sỏi niệu quản là vấn đề phổ biến trong các bệnh lý tiết niệu, chiếm khoảng 20 đến 30% các ca sỏi tiết niệu theo báo cáo của nhiều bệnh viện lớn tại Việt Nam. Hiểu rõ mức độ nguy hiểm của sỏi giúp người bệnh chủ động phòng ngừa biến chứng, lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và cải thiện chất lượng sống.

Sỏi niệu quản có nguy hiểm không? 

Sỏi niệu quản có nguy hiểm không? Câu trả lời là có, đặc biệt khi sỏi lớn hoặc gây tắc nghẽn kéo dài. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ biến chứng bao gồm kích thước sỏi, vị trí, thời gian ứ nước thận và bệnh nền của người bệnh.

Tắc nghẽn đường tiểu và ứ nước thận

Ống niệu quản chỉ rộng khoảng 3 đến 4mm ở một số đoạn, vì vậy sỏi từ 5mm trở lên có thể làm tắc dòng nước tiểu. Khi nước tiểu không xuống bàng quang, áp lực dội ngược lên thận làm bể thận và đài thận giãn nhanh chóng. Tình trạng ứ nước thận cấp tính gây đau quặn thận dữ dội, người bệnh khó đứng thẳng và cần nhập viện ngay lập tức.

Nhiễm trùng đường tiết niệu lan ngược

Nước tiểu ứ đọng là môi trường lý tưởng cho vi khuẩn phát triển, dẫn đến viêm bể thận cấp hoặc áp-xe thận. Nếu không điều trị kịp thời bằng kháng sinh mạnh và dẫn lưu nước tiểu, nhiễm trùng có thể lan vào máu gây nhiễm trùng huyết, đe dọa tính mạng.

Tổn thương thận lâu dài

Áp lực ứ nước kéo dài làm nhu mô thận mỏng dần, các nephron, đơn vị lọc của thận bị phá hủy không hồi phục. Nhiều bệnh nhân đến viện khi chức năng thận một bên đã suy giảm, thậm chí mất hoàn toàn chức năng thận nếu để kéo dài nhiều tháng. Người chỉ còn một thận hoạt động có nguy cơ suy thận mạn tính và phải chạy thận nhân tạo.

Giảm chất lượng cuộc sống

Cơn đau quặn từng cơn lan từ lưng xuống bụng dưới và bộ phận sinh dục, thường xuất hiện đột ngột và kéo dài hàng giờ. Người bệnh phải nghỉ làm, không ăn uống được, buồn nôn và nôn liên tục. Cơn đau tái phát nhiều lần trong tháng làm chất lượng cuộc sống giảm sút nghiêm trọng.

Viêm mạn tính và hẹp niệu quản

Ngay cả khi sỏi nhỏ, cọ xát liên tục vào niêm mạc niệu quản gây viêm mạn tính, chảy máu vi thể và tạo sẹo xơ làm hẹp lòng ống. Hậu quả là dễ tái phát sỏi và tình trạng ngày càng nặng hơn theo thời gian.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ hình thành sỏi niệu quản

Sỏi niệu quản hình thành khi các khoáng chất trong nước tiểu kết tủa và dính lại với nhau thay vì được thải ra ngoài. Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất là tình trạng mất nước kéo dài. Khi cơ thể thiếu nước, nước tiểu trở nên cô đặc, nồng độ canxi, oxalat và acid uric tăng cao, tạo điều kiện lý tưởng cho tinh thể sỏi hình thành và lớn dần. Người làm việc trong môi trường nóng bức, vận động nhiều mà không bổ sung đủ nước thường dễ mắc phải tình trạng này.

Chế độ ăn uống không hợp lý cũng góp phần lớn khiến sỏi niệu quản có nguy hiểm không trở thành mối lo thường trực.

• Ăn quá mặn khiến cơ thể giữ nước và tăng lượng canxi bài tiết qua thận.
• Thực phẩm giàu oxalat như rau bina, chocolate, trà đặc hoặc tiêu thụ quá nhiều protein động vật làm tăng acid uric trong máu, hai yếu tố chính gây sỏi niệu quản.
• Nam giới có nguy cơ mắc sỏi tiết niệu cao hơn nữ giới khoảng từ 2 đến 3 lần, phần lớn do thói quen ăn uống và ít uống nước hơn.

Yếu tố di truyền đóng vai trò không nhỏ trong việc hình thành sỏi niệu quản. Nếu trong gia đình có bố mẹ, anh chị em từng bị sỏi thận hoặc sỏi niệu quản, nguy cơ mắc bệnh ở thế hệ sau tăng lên đáng kể. Một số người có rối loạn chuyển hóa bẩm sinh khiến cơ thể bài tiết quá nhiều canxi hoặc acid uric, tạo điều kiện cho sỏi hình thành từ rất sớm.

Các bệnh lý kèm theo như béo phì, tiểu đường type 2, tăng huyết áp và hội chứng chuyển hóa đều làm tăng nguy cơ sỏi niệu quản.

• Người thừa cân thường có nước tiểu axit hơn, dễ hình thành sỏi acid uric.
• Bệnh nhân gout với nồng độ acid uric máu cao cũng dễ bị sỏi kẹt trong niệu quản khi tinh thể acid uric kết tủa.

Dấu hiệu nhận biết sỏi niệu quản và khi nào cần can thiệp y tế

Cơn đau quặn thận là dấu hiệu điển hình nhất giúp người bệnh nhận biết mình đang gặp vấn đề với sỏi niệu quản.

• Cơn đau thường bắt đầu từ vùng lưng dưới, lan dần xuống hông, bụng dưới và vùng háng. Đau xuất hiện từng đợt, có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ, khiến người bệnh vã mồ hôi, không nằm yên một chỗ được.
• Tiểu bất thường là dấu hiệu tiếp theo mà người bệnh không nên bỏ qua. Tiểu buốt, tiểu rắt, cảm giác nóng rát khi đi tiểu xuất hiện do sỏi cọ xát vào niêm mạc niệu quản và bàng quang. Nước tiểu có thể đục, có mùi hôi hoặc lẫn máu từ hồng nhạt đến đỏ tươi tùy mức độ tổn thương.
• Buồn nôn và nôn mửa thường đi kèm với cơn đau quặn do phản xạ thần kinh từ thận bị kích thích mạnh. Người bệnh có thể nôn ra cả dịch mật dù bụng không đầy, kèm theo cảm giác chóng mặt, mệt lả. Khi có sốt, ớn lạnh kèm theo các triệu chứng trên, đó là dấu hiệu nhiễm trùng nặng cần nhập viện ngay lập tức.

Người bệnh cần đi khám gấp khi:

• Cơn đau không giảm sau khi dùng thuốc giảm đau thông thường hoặc đau tái phát nhiều lần trong ngày.
• Tiểu ra máu rõ ràng, nước tiểu có mùi hôi mạnh hoặc sốt trên 38 độ C là những dấu hiệu cảnh báo sỏi niệu quản có nguy hiểm không đang ở mức nghiêm trọng.
• Một bên lưng sưng to hoặc ấn đau rõ, khả năng thận đã ứ nước nặng và cần can thiệp khẩn cấp.

Để giảm nguy cơ tái phát sỏi niệu quản, bạn cần lưu ý những điều như sau:

• Uống đủ nước hàng ngày, từ 2 đến 2,5 lít, giúp nước tiểu loãng.
• Ăn nhạt, hạn chế thực phẩm giàu oxalat và protein động vật quá mức.
• Duy trì cân nặng hợp lý, kiểm soát bệnh lý đi kèm như tiểu đường, gout và tăng huyết áp.
• Tập thể dục đều đặn, tránh môi trường nóng bức hoặc vận động quá sức mà không bổ sung nước.
• Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu có tiền sử gia đình mắc sỏi thận hoặc sỏi niệu quản.

Trên đây là lời giải đáp cho thắc mắc sỏi niệu quản có nguy hiểm không mà bạn có thể tham khảo. Hiểu nguyên nhân, nhận biết dấu hiệu cảnh báo và duy trì thói quen uống đủ nước, ăn nhạt, vận động đều đặn sẽ giảm đáng kể nguy cơ mắc và tái phát sỏi niệu quản. Nếu có những biểu hiện nghi ngờ, nên đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa tiết niệu để được thăm khám và xử lý đúng cách.