Rối loạn ngôn ngữ ở trẻ và những điều cha mẹ cần biết

Trong quá trình lớn lên, trẻ không chỉ phát triển về thể chất mà còn về nhận thức và giao tiếp. Ngôn ngữ đóng vai trò vô cùng quan trọng, giúp trẻ bày tỏ cảm xúc, học hỏi và xây dựng mối quan hệ xã hội. Tuy nhiên, có những trẻ gặp khó khăn trong việc sử dụng hoặc hiểu ngôn ngữ, đây chính là tình trạng trẻ rối loạn ngôn ngữ. Nhiều phụ huynh thường nhầm lẫn giữa chậm nói đơn thuần và rối loạn ngôn ngữ, dẫn đến bỏ lỡ giai đoạn vàng trong can thiệp.

Rối loạn ngôn ngữ ở trẻ là gì?

Trẻ rối loạn ngôn ngữ là hiện tượng trẻ gặp trở ngại trong việc hiểu hoặc sử dụng ngôn từ phù hợp với lứa tuổi. Tình trạng này có thể xuất hiện với nhiều mức độ, từ nhẹ cho đến nghiêm trọng, và ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng giao tiếp, học tập cũng như quan hệ với mọi người xung quanh. Rối loạn ngôn ngữ của trẻ thường được phân thành hai loại chính:

• Rối loạn ngôn ngữ tiếp nhận: Trẻ gặp khó khăn trong việc hiểu những gì người khác nói hoặc những gì mình đọc được.
• Rối loạn ngôn ngữ biểu đạt: Trẻ có thể hiểu thông tin nhưng lại gặp trở ngại khi diễn đạt suy nghĩ, cảm xúc hoặc truyền đạt ý tưởng bằng lời nói.

Những biểu hiện trẻ rối loạn ngôn ngữ​

Trẻ có thể gặp nhiều dạng khó khăn khác nhau khi sử dụng ngôn ngữ, từ việc hiểu người khác đến diễn đạt suy nghĩ của bản thân. Dưới đây là các nhóm biểu hiện thường gặp:

Rối loạn ngôn ngữ tiếp nhận

Rối loạn tiếp nhận ngôn ngữ khiến trẻ gặp khó khăn trong việc hiểu và xử lý thông tin từ môi trường xung quanh. 

• Trẻ thường quên hoặc không dùng được từ mới khi giao tiếp.
• Trẻ khó hiểu ý chính ngay cả với những câu đơn giản.
• Trẻ nhầm lẫn các khái niệm về thời gian, vị trí (trước, sau, trên, dưới) hoặc các ý tưởng trừu tượng.
• Trẻ không hiểu ý nghĩa khi người khác dùng điệu bộ, cử chỉ.
• Trẻ gặp khó khăn khi giải thích thông tin từ sách, hình ảnh, ảnh hưởng đến đọc hiểu và học tập.
• Trẻ không trả lời hoặc trả lời sai khi được hỏi vì chưa hiểu câu hỏi.
• Trẻ bối rối khi thực hiện hướng dẫn, nhất là những yêu cầu nhiều bước.

Rối loạn ngôn ngữ biểu đạt

Rối loạn biểu đạt ngôn ngữ ảnh hưởng đến khả năng sử dụng ngôn ngữ của trẻ, dù trẻ vẫn có thể hiểu thông tin xung quanh. 

• Trẻ gặp khó khăn trong việc thể hiện cảm xúc, dẫn đến giao tiếp xã hội hạn chế.
• Trẻ khó diễn đạt suy nghĩ hoặc quan sát của mình.
• Trẻ thường dùng từ sai hoặc không biết chọn từ phù hợp.
• Việc kể lại câu chuyện hoặc sự kiện trở nên rối rắm vì trẻ không biết cách sắp xếp ý.
• Trẻ không biết cách đặt câu hỏi đúng ngữ pháp hoặc phù hợp ngữ cảnh.
• Trẻ khó ghi nhớ và trình bày các bài hát, bài thơ quen thuộc.
• Ngay cả khi lời nói hạn chế, trẻ cũng ít dùng cử chỉ để thay thế giao tiếp.
• Trẻ không nhớ hoặc không gọi được tên đồ vật, con vật quen thuộc.
• Phát âm sai nhiều từ khiến người nghe khó hiểu, làm giảm hiệu quả giao tiếp.

Nguyên nhân trẻ rối loạn ngôn ngữ

Có nhiều nguyên nhân khác nhau khiến trẻ gặp khó khăn trong phát triển ngôn ngữ:

• Yếu tố sinh học: Trẻ có tiền sử gia đình gặp vấn đề ngôn ngữ hoặc tổn thương não do chấn thương, sinh non… có nguy cơ cao hơn.
• Thiếu tương tác giao tiếp: Trẻ ít được trò chuyện, đọc sách hoặc tương tác với người lớn sẽ chậm phát triển ngôn ngữ.
• Rối loạn tâm lý: Trẻ mắc chứng tự kỷ, lo âu hoặc trầm cảm thường gặp trở ngại trong giao tiếp và sử dụng ngôn ngữ.

Cách hỗ trợ trẻ rối loạn ngôn ngữ

Tùy theo dấu hiệu, ba mẹ có thể áp dụng các phương pháp giúp trẻ cải thiện ngôn ngữ:

Trẻ chậm nói

Đối với trẻ chậm nói, ba mẹ có thể thử những phương pháp sau:

• Diễn giải hành động thành lời: Khi ba mẹ nói ra những gì đang làm, bé sẽ hiểu hơn, đồng thời mở rộng vốn từ và được khuyến khích nói theo.
• Tăng cường hoạt động tương tác: Cho trẻ chơi cùng người khác giúp bé vừa rèn kỹ năng giao tiếp, vừa học từ mới nhanh hơn.
• Đọc sách cùng bé hàng ngày: Những cuốn truyện tranh sinh động sẽ giúp bé nhận biết từ mới, gọi tên đồ vật, con vật, và bắt chước phát âm theo ba mẹ.
• Hát cho trẻ nghe: Âm nhạc và giai điệu bài hát giúp bé tiếp thu ngôn ngữ tự nhiên.

Phát triển ngôn ngữ sớm

Khuyến khích bé tập nói và giao tiếp từ nhỏ sẽ giúp con có vốn từ phong phú, tự tin hơn và rèn luyện nhiều kỹ năng xã hội. 

• Nói chuyện thường xuyên với bé: Giúp con quen âm thanh và nhịp điệu ngôn ngữ.
• Phản hồi những âm thanh đầu tiên của bé: Khi bé bi bô “ừ”, “à”, hãy đáp lại để bé cảm nhận được sự tương tác.
• Chơi cùng trẻ: Từ những trò chơi đơn giản như ú òa đến trò chơi phức tạp hơn, bé sẽ được luyện tập lời nói.
• Khuyến khích kể chuyện, ca hát: Giúp bé tích cực giao tiếp bằng lời nói.
• Hát và đọc truyện: Tăng vốn từ và khả năng phát âm.
• Giới thiệu các sự vật: Khi làm việc, nấu ăn hay chơi, ba mẹ hãy gọi tên mọi vật để bé hiểu và học theo.
• Tham gia các hoạt động ngoài trời cùng bạn bè: Giúp trẻ thực hành giao tiếp, học từ mới tự nhiên hơn.

Có thể thấy, rối loạn ngôn ngữ ở trẻ không chỉ ảnh hưởng đến quá trình giao tiếp mà còn tác động đến việc học tập và hòa nhập xã hội. Cha mẹ cần quan sát, phát hiện sớm và đồng hành cùng con trong quá trình can thiệp để trẻ phát triển toàn diện. Sự kiên nhẫn, yêu thương và hỗ trợ đúng cách chính là chìa khóa giúp trẻ vượt qua khó khăn về ngôn ngữ. 

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp các gói tiêm chủng an toàn, phù hợp với từng độ tuổi nhằm tăng cường hệ miễn dịch, giúp trẻ phòng ngừa nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Với đội ngũ bác sĩ nhiều kinh nghiệm, cơ sở vật chất hiện đại và quy trình tiêm an toàn, Long Châu luôn là địa chỉ tin cậy để cha mẹ an tâm đồng hành cùng con trên hành trình lớn khôn.