Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là bệnh gì? Nguyên nhân và đặc điểm của bệnh

Trong cuộc sống hiện đại với nhiều áp lực và lo âu, không ít người gặp phải những suy nghĩ lặp đi lặp lại cùng những hành vi khó kiểm soát. Đó có thể là dấu hiệu của rối loạn ám ảnh cưỡng chế - một bệnh lý tâm thần cần được nhận diện đúng đắn. 

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là bệnh gì?

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (Obsessive-Compulsive Disorder - OCD) là một rối loạn tâm thần thường gặp, đặc trưng bởi sự xuất hiện của những ý nghĩ, hình ảnh hoặc thôi thúc lặp đi lặp lại gây khó chịu, lo âu (ám ảnh). Để giảm bớt căng thẳng này, người bệnh thường thực hiện các hành vi hoặc nghi thức lặp lại (cưỡng chế). Tuy nhiên, các hành vi này chỉ mang lại sự giải tỏa tạm thời mà không giải quyết nguyên nhân sâu xa, lâu dài có thể dẫn đến suy giảm nghiêm trọng về chất lượng cuộc sống, hiệu suất công việc cũng như các mối quan hệ xã hội.

OCD không phải là tính cẩn thận hay cầu toàn quá mức, mà là một tình trạng rối loạn tâm thần cần được chẩn đoán và can thiệp chuyên khoa. Việc phát hiện sớm và áp dụng các phương pháp điều trị phù hợp (như liệu pháp nhận thức - hành vi hoặc thuốc) có thể giúp kiểm soát triệu chứng hiệu quả và ngăn ngừa biến chứng.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), OCD là một trong những rối loạn tâm thần gây tàn phế hàng đầu trên toàn cầu, ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe tinh thần và chất lượng sống của người bệnh.

Những nguyên nhân nào gây rối loạn ám ảnh cưỡng chế?

OCD hình thành từ sự kết hợp của nhiều yếu tố, không chỉ do một nguyên nhân đơn lẻ. Các nguyên nhân OCD phổ biến gồm:

• Sinh học: Thay đổi cấu trúc hoặc chức năng não, mất cân bằng serotonin làm tăng nguy cơ xuất hiện ám ảnh - cưỡng chế.
• Di truyền: Người có người thân từng mắc OCD có nguy cơ cao hơn.
• Môi trường và thói quen: Những thói quen lặp đi lặp lại hoặc sống trong môi trường áp lực, kiểm soát chặt chẽ dễ dẫn đến OCD.
• Căng thẳng - sang chấn: Các sự kiện gây stress mạnh, chấn thương não hoặc tổn thương tâm lý thời thơ ấu có thể khởi phát bệnh.
• Yếu tố khác: Trẻ từng nhiễm liên cầu khuẩn nhóm A hoặc người có lối tư duy cứng nhắc, hoang tưởng cũng dễ mắc OCD.

Đặc điểm của người bệnh rối loạn ám ảnh cưỡng chế

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là một rối loạn tâm thần thường bị xem nhẹ, khiến nhiều trường hợp không được phát hiện và điều trị kịp thời. Điều này làm triệu chứng ngày càng nghiêm trọng, gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống cũng như quá trình điều trị sau này. Các dấu hiệu của OCD có thể biểu hiện đa dạng, đôi khi khó phân biệt với hành vi bình thường, tùy thuộc vào mức độ rối loạn. Một số đặc trưng thường gặp gồm:

Ám ảnh về sự sạch sẽ và vi khuẩn: Người bệnh thường lo sợ bàn tay hoặc cơ thể dính đầy vi trùng, dẫn đến hành vi rửa tay lặp đi lặp lại, thậm chí chà rửa quá mức. Họ cũng có thể cảm thấy căng thẳng trước nguy cơ lây nhiễm từ môi trường xung quanh.

Kiểm tra liên tục: Cảm giác bất an khiến người bệnh phải kiểm tra nhiều lần các sự việc trong sinh hoạt hằng ngày, chẳng hạn như khóa cửa, tắt bếp, tắt điện. Chỉ khi kiểm tra lặp đi lặp lại họ mới tạm thời yên tâm.

Nguyên tắc nghiêm ngặt trong dọn dẹp: Nhà cửa luôn phải sạch sẽ theo đúng quy chuẩn mà họ tự đặt ra. Ngay cả khi mệt mỏi, người bệnh vẫn không thể bỏ qua việc lau chùi, do luôn ám ảnh về vi khuẩn và sự lộn xộn.

Ám ảnh con số: Một số người bị OCD đặc biệt nhạy cảm với các con số, thường đếm lặp lại hoặc lo lắng quá mức khi gặp những con số họ cho là “xấu.” Điều này có thể làm gián đoạn sinh hoạt hoặc gây khó chịu cho người xung quanh.

Khuynh hướng tổ chức quá mức: Người mắc OCD có khả năng sắp xếp và tổ chức công việc rất chi tiết, đôi khi đến mức hoàn hảo. Tuy nhiên, sự cầu toàn quá mức khiến họ khó nghỉ ngơi, làm chậm tiến độ công việc hoặc gây căng thẳng cho những người hợp tác cùng.

Nỗi sợ bạo lực: Nhiều bệnh nhân phóng đại mức độ nguy hiểm của các tình huống có thể dẫn đến bạo lực. Họ có thể hạn chế đến nơi đông người hoặc luôn sợ hãi rằng bản thân hoặc người thân sẽ bị tấn công, bắt nạt hay xâm hại.

Ám ảnh về tình dục: Người bệnh có thể xuất hiện các ý nghĩ không mong muốn, thậm chí trái ngược với mong muốn thực sự của họ, liên quan đến xu hướng hoặc hành vi tình dục. Những ám ảnh này thường gây lo lắng, xấu hổ và dằn vặt nội tâm.

Lo âu trong các mối quan hệ: Họ thường xuyên lo lắng rằng bản thân đã làm tổn thương người khác, hay bị ám ảnh về suy nghĩ, cảm nhận của đối phương. Khi có xung đột, người bệnh dễ rơi vào tình trạng bất an, dằn vặt và tự trách.

Nhu cầu được bảo đảm: Người mắc OCD thường khó tin tưởng vào quyết định cá nhân, hay tìm kiếm sự xác nhận từ người khác để cảm thấy an toàn và yên tâm hơn.

Tránh né gương soi: Một số người có kèm theo mặc cảm ngoại hình, dẫn đến việc hạn chế hoặc tránh soi gương. Dù nhận được lời khen, họ vẫn có xu hướng phủ nhận và luôn tự đánh giá thấp về ngoại hình của bản thân.

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế không chỉ gây khó chịu trong sinh hoạt hằng ngày mà còn ảnh hưởng đáng kể đến tâm lý và chất lượng cuộc sống. Việc nhận biết sớm nguyên nhân, đặc điểm và biểu hiện của bệnh giúp người bệnh và gia đình chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ y tế kịp thời. Với các phương pháp điều trị thích hợp, người mắc OCD hoàn toàn có thể kiểm soát triệu chứng và sống khỏe mạnh, cân bằng hơn.

Việc tiêm chủng không chỉ là tấm khiên bảo vệ cơ thể khỏi nhiều bệnh truyền nhiễm, mà còn mang lại sự an tâm để bạn bớt vướng bận với những nỗi lo lặp đi lặp lại. Tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu, các loại vắc xin chính hãng được bảo quản chuẩn GSP, cùng đội ngũ y tế tận tâm, sẽ đồng hành giúp bạn tiêm an toàn và yên tâm. Gọi ngay 1800 6928 (miễn phí) để được hỗ trợ và đặt lịch.